Eviniz depreme dayanır mı? 10 soruda risk tespit kılavuzu
İzmir'den sonra aklımız fikrimiz depremde. Acaba evimiz depreme karşı dayanıklı mı? Binanın risk tespiti nasıl yapılır? Riskli çıkan binada tapuya şerh konuluyor mu? Habertürk yazarı Esra Boğazlıyan yazdı...
Yunanistan Sisam’da meydana gelip İzmir Bayraklı’yı vuran, 114 kişinin can verdiği, yüzlerce kişinin yaralandığı, onlarca binanın yıkıldığı, yüzlerce yapının hasar aldığı depremle birlikte unuttuğumuz gerçeğimiz deprem yeniden gündemimizde. Bir yandan Ege faylarının, diğer taraftan Doğu Anadolu faylarının hareketliliği sürüyor. Neredeyse her gün yurdun bir yerinden deprem haberi geliyor. Tabi bir de o hep çok korktuğumuz İstanbul depremi olasılığı ve ürkütücü senaryoları var... İzmir felaketinin ardından akıllardaki tek soru ‘acaba binamız sağlam mı, riskli mi?’ Gerek deprem bilimciler, gerekse yapı mühendisleri, herkesin evini, işyerini kontrol ettirmesi gerektiği uyarısını yapıyor. 1999 öncesi, yani son deprem yönetmeliği öncesinde inşa edilmiş binalardaki risk zaten aşikâr. Zira binaların sismik dayanıklılığı için 1975 yönemeliği ile 1999 deprem yönetmeliği arasında ciddi fark var. Gerçi 1999 sonrası inşa edilmiş binaların depreme dayanıklılığı da garanti değil. İzmir’de gördük işte; 2 yıllık koca koca plazaların duvarları patladı, kirişlerde derin yarıklar oluştu. Uzun lafın kısası, tüm yapı stoğunun, özellikle de 1999’dan önce yapılmış olanların kontrolü, risk tespiti elzem. Peki bu nasıl yapılacak? İşte bu yazıda bu sorunun yanıtını vereceğim...
* Bina risk tespiti nasıl yapılır?
Bina risk tespiti için hızlı, orta ve kapsamlı testler yapılabiliyor. Binanın deprem risk analizini yapan firmalar, bina kolonlarından demir ve karot örnekleri alarak yapının riskli olup olmadığını ölçüyor. Bununla birlikte hızlı tetkik teknikleriyle de binanın dayanıklılığı hesaplanabiliyor. (Bu arada en çok merak edilen şeylerden biri de kolonlardan demir, beton örneklerinin alınmasının kolonlara zarar verip vermeyeceği. Özel bir teknikle alınam örneklerin yapıya zarar vermesi söz konusu değil)
* Bina risk tespiti için nereye başvurmalı?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan lisanslı kurum ve kuruluşlara tapu ve kimlikle başvurulabilir. Lisanslı kurum ve kuruluşlar Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri’nden öğrenilebilir.
* Apartmanın risk tespiti için dairelerin çoğunluğu gerekli mi?
Hayır çoğunluk gerekli değil. Kat maliklerinden biri de başvurabilir.
* Risk tespitinin ücreti ne kadar? Devlet desteği var mı?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ dan lisanslı firma, belli bir meblağ karşılığında (her bina için ücretlendirme farklı olduğundan ortalama bir rakam veremiyorum) karot örnekleriyle yaptığı değerlendirme sonucunda bina risk raporu hazırlıyor. Risk tespit raporunun ücreti için devlet desteği yok. Kat maliklerinin karşılaması gerekiyor.
* Tapuya ‘riskli’ şerhi konuyor mu?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan lisanslı firmanın hazırladığı bina risk raporu, binanın bağlı olduğu ilçe belediyesine gönderiliyor. Eğer bina riskliyse belediye raporu Altyapı Kentsel Dönüşüm İl Müdürlüğü’ne ve Tapu Müdürlüğü’ne bildiriliyor. Binaya ‘riskli yapı’ şerhi işlendikten sonra da ev sahiplerine tebligat gönderiliyor. (1999 İzmit depreminden sonra da hasarlı olduğu tespit edilen binaların tapusuna şerh konuluyordu fakat bu uygulamanın yasal altyapısı olmadığından sürdürülemedi. 2012’de, 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte risk raporu tapuya işlenmeye başladı. Ancak burada önemli olan nokta, risk raporunu veren firmaya Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisans verilmesi şartı.
* Risk tespit raporuna itiraz edilebilir mi?
Kat malikleri 15 gün içerisinde itiraz edebilir. İtiraz, bakanlık ya da üniversitelerin teknik heyeti tarafından incelenir. Binanın riskli olduğunun tespiti halinde binanın 60 gün içinde yıkılması gerekiyor.
* Riski binada güçlendirme mümkün mü?
Diyelim ki binanız için ‘riskli yapı’ tespiti yapıldı. Ev sahipleri güçlendirme de isteyebilir. 60 gün içinde güçlendirmenin teknik olarak yapılabileceği tespit edilmeli. Bu süre içinde 3’te 2 çoğunluk ile güçlendirme kararı alınmalı, güçlendirme projesi hazırlatılmalı ve ruhsat alınmalı.
* Yıkım sonrası devlet desteği var mı?
6306 sayılı kanun gereği; risk tespit edilip yıkım kararı verilen bina 60 günde yıkılmak zorunda. Riskli bina tespit raporunun alınmasında devlet desteği yok ama bina riskli olduğu için boşaltılıyorsa devlet 18 ay kira desteği veriyor.
* Yeniden inşaat için çoğunluk gerekiyor mu?
Binanın riski olup olmadığını tespit için kat maliklerinin çoğunluğu gerekmiyor ama yeniden inşaat için 3’te 2 çoğunluk gerekli.
* Yeniden inşaatta kredi desteği var mı?
Riskli olduğu için yıkılıp yeniden yapılacak binalar için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı fonundan kredi desteği veriliyor.
