Alternatif yatırımcının tercihi 'sanat'

Deniz ÇAĞLAR - HABERTÜRK PAZAR

Dünya gerçek bir kaosa teslim olmuş durumda. Ekonomik ve siyasi krizler kördüğüm... Petrolün varil fiyatı 40 dolara geriledi. Ülkeler birbirine saldırıyor. Ekonomide büyüme oranları düşüyor. Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Afrika... Gelişmekte olan ülkelerin büyüme oranlarındaki düşüş malum. Peki sanat piyasaları hiç mi etkilenmiyor bu durumdan? Hayır. Küresel sanat piyasası, bu olan bitenden pek de etkilenmiyor. Aksine dünyadaki ekonomik istikrarsızlık arttıkça, alternatif yatırımlara eğilim artıyor.

BAŞKA BİR GEZEGENDE GİBİYDİK

Geçtiğimiz haftalarda Sao Paulo’da 12’ncisi gerçekleşen Sao Paulo Arte Sanat Fuarı’da koleksiyonerlerden biri “Fuar alanına kriz uğramamıştı” diyor. “Başka bir gezegende gibiydik.”

Ki, Brezilya’daki sanat piyasası bugüne dek krizden oldukça nasibini almış ender sanat pazarlarındandır. Özellikle de son birkaç yıldır... Galerilerin 2 yıl önceki satışlarının yüzde 50 düştüğü biliniyor. En iyi galeriler; içlerinden en iyimserleri, Galeria Milan yüzde 40, Galeria Fortes Vilaça yüzde 30 düşüşten bahsediyordu. Her şeyin kapalı kapılar ardında gerçekleştiği galeri satışlarında, durumun vahameti artık gizlenemiyordu. Yerel piyasadan medet ummak manasızdı artık. Üstelik devlet, desteği geçtim, köstek oluyordu. Sao Paulo hükümeti bu yılki fuar için vergi muafiyetini dahi kabul etmemişti!

Bir şeyler yapılmalıydı.

Ve birkaç öncü galerinin girişimleriyle uluslararası pazara açılım başladı... ARCOmadrid’e, New York’taki The Armory Show’a katıldı galeriler... Bu yıl New York’ta ilk kez Brezilyalı bir galeri, Galeria Nara Roesler açıldı.

Sonuç, 2014’ten 2015’e Brezilyalı galerilerin yabancı alıcıya satışları ikiye katlandı. İki yıl önce 34 milyon ABD dolarına karşı geçtiğimiz yıl da toplam 67 milyon dolarlık satış gerçekleşti. Ve asıl sürpriz geçtiğimiz haftaydı; Sao Paulo’da gerçekleşen sanat fuarı bugüne kadarki en yüksek satış rakamı ve uluslararası koleksiyoner katılımıyla sonlandı. Üstelik fuarın yüzde 70 yerel oluşuna aldırmadan, ülkeyi baştan aşağı saran ekonomik, politik buhrana rağmen...

Brezilya Reali’nin ABD Doları karşısında değer kaybetmesi de uluslararası koleksiyonerlere Sao Paulo’yu cazip kılmıştı tabii... Brezilya pazarı, son yıllardaki en büyük ilerlemelere tanıklık ediyor bugün; Brezilyalı sanatçılar, uluslararası pazarda hiç görmediği kadar ilgi görüyor. New York’taki Latin Amerika sanatı müzayedelerinde, sadece Brezilyalılar değil, tüm dünyadan koleksiyonerler rekabet ediyor artık.

“Krizden fırsat doğar” derler ya; işini bilene fırsat, riskten daha fazla böyle günlerde. Değişimi görüp “gelecek tasarımı” yapabilenlere... Bir diğer örnek de Çin...

Geçtiğimiz hafta Sotheby’s, ilkbahar dönemi müzayedelerinin ilkini Hong Kong’da yaptı. Bir günlük toplam satış, 77.5 milyon dolar. Üstelik lotların neredeyse tamamı alıcı buldu, 9 sanatçı rekoru kırıldı! “Çok kuvvetli bir başlangıç yaptık” diyor Sotheby’s Asya CEO’su Kevin Ching, üstelik duruma kendi de biraz şaşkın.

3 yıllık gerileme, ülkedeki sanat ve lüks tüketimindeki düşüş endişeleri havada kalmış gözüküyor.

GELECEK VAAt EDEN PAZARLAR: GÖZLER FİLİPİNLER’DE

Diğer yandan, tam hız yeni pazarlar keşfediliyor. İlginin Çin çağdaş sanatından diğer Asya pazarlarına kaydığı bir değişim var. Japonya, Güney Kore ve Güneydoğu Asya merak uyandırıyor. Güneydoğu Asya’daki sanat pazarı özellikle enteresan. 2008 krizinden bugüne istikrarlı bir şekilde büyümeye devam ediyor. Yalnızca geçtiğimiz yıl, Art Tactic raporlarına göre yüzde 28 performans artışı var. Bu yükselişin arkasında önemli bir detay; Guggenheim Müzesi ve UBS Bankası’nın bölgedeki sanatı desteklediği biliniyor. Ayrıca, Ortadoğu’nun en önemli sanat fuarı Art Dubai’nin keşif platformunun da teması geçtiğimiz ay Filipinler’di. Endonezyalı, Filipinli sanatçılar adlarından söz ettirecek anlaşılan.

Bununla birlikte Gürcistan, Gana, Umman, Filistin ve Sri Lanka’nın Ortadoğu’daki sanat arenasına giriş yapmış olması da dikkat çeken bir detay. Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki yerel sanatın halihazırdaki yükselişi zaten tartışılmaz.

Yine Doğu’da, Hindistan yoğun ilgi görmeye devam edecek önümüzdeki yıllarda. Hindistan’ın 2015 modern ve çağdaş sanat satışlarındaki yüzde 36 büyümesi oldukça kritik önem taşıyor.

Afrika deseniz almış başını gidiyor. Özellikle de Güney Afrika pazarı; Johannesburg, sonra ise Nijerya. Londra’da, New York’ta yalnızca Afrika sanatına özgü fuarlar düzenleniyor artık. Uluslararası küratörlerin ve sponsorların desteği devam ettiği sürece, Afrika sanatının da önü çok açık.

Şimdi, merakla beklenen en güncel parametreler önümüzdeki ayın sanat takviminde gizli. Hong Kong’da başlayan müzayedeler New York, Londra, Moskova ve Paris’te devam edecek. 4-8 Mayıs New York’ta Frieze Sanat Fuarı, sonra hemen ardından 16-19 Haziran’da Art Basel gerçekleşecek.

Günün sonunda, sabit varlıklar alıcısına her zaman “güvenli liman”; doğru yatırımlar yapıldığında ise sanat, krizden muaf alan...

Yerel dalgalanmalar olsa da, küresel piyasa sanatın ekonomik krize bağışıklığını bir kez daha kanıtlıyor. En çok da gelişmekte olan pazarlar şaşırtmaya devam edecek görünüyor. Çin, Hindistan, Güneydoğu Asya... Afrikalı ve Ortadoğulu sanatçılara dikkat!