Son yıllarda sermaye göçü daha hızlı
Yılın 8 aylık döneminde verilen 27.2 milyar dolarlık cari açığın büyük kısmı 6.5 milyar dolarlık net doğrudan yatırım ve 19 milyar dolarlık portföy yatırımı yoluyla finanse edildi. Portföy yatırımları özellikle tahvil tarafının etkisiyle güçlü seyrederken, doğrudan yatırımlar giderek zayıflıyor. Geçen yılın aynı dönemine göre doğrudan yatırımlarda 1.2 milyar dolar azalma var.
- Ancak gerçek miktar daha da yüksek. Çünkü bu yıl gayrimenkul alımları daha hızlı. Gayrimenkul hariç yabancı doğrudan yatırımlar ise 5.1 milyar dolardan 3.2 milyar dolara geriledi. 1.9 milyar dolarlık azalma yüzde 37 oranına denk geliyor. Bu da ciddi bir azalma demek.
- Bunun yanında yerlilerin yurtdışı yatırımında belli bir ivme kaybı var. 8 ayda geçen yıl 2 milyar dolar olan yerlilerin yurt dışı doğrudan yatırım tutarı bu yıl 1.6 milyar dolara indi. Ancak yerlilerin yurtdışı yatırım azalması, yabancıların Türkiye’deki yatırım azalmasından daha düşük. Birindeki azalma 1.9 milyar, diğerindeki azalma 400 milyon dolar kadar. Bu da yerlilerin yurt dışı yatırımlarının bu yılın 8 ayında yabancıların gayrimenkul dışı doğrudan yatırımlarının yarısına ulaşmasına yol açtı.
- 3.2 milyar dolara karşılık 1.6 milyar dolarlık çıkış var. Burada ulaşılan yüzde 50’lik oran da 2014’teki yüzde 83’lük orandan sonra son yılların en yükseği. Oran 2004’te yüzde 54 ve 2003’te yüzde 68 idi. Daha öncesine ait yabancıların gayrimenkule yaptıkları yatırımın tutarı yok.
- Yurtdışına yatırımın özellikle 2011 sonrasında hızlandığı dikkati çekiyor. O yıla kadar 2 milyar dolarla sınırlı kalan yurtdışı doğrudan yatırımlar 2014’te 7 milyar dolara kadar çıktı. 2016’da ise 3.1 milyar dolar oldu.
- 2011 sonrasındaki 5 yıl 8 aylık dönemde yurtdışına yapılan yatırım toplamı da 24.6 milyar doları buldu. Bu da ortalama bazda 4.2 milyar dolarlık yatırım demek. Buna karşılık aynı dönemde yurtdışından gelen gayrimenkul hariç doğrudan yatırım tutarı 54.4 milyar dolar oldu. 2011 sonrasında gelen doğrudan sermayenin yüzde 45 kadar bir sermaye de yerleşikler tarafından yurtdışına çıkarıldı ve çeşitli ülkelerde yatırıma dönüştü.
- Ele aldığımız 2003 sonrasındaki 14.8 yıllık dönemde gelen sermaye tutarı 40.5 milyar doları gayrimenkul olmak üzere 186 milyar dolara yükseldi. Yerleşikler tarafından yurtdışına yapılan yatırımın tutarı da 38 milyar dolara vardı. Gayrimenkul hariç tutulduğunda net doğrudan yatırım 145.5 milyar dolara iniyor ve buna göre de yurtdışına yapılan yatırımların oranı yüzde 26’ya çıkıyor. Bu da doğrudan yatırımlarda Türkiye’ye gelenin dörtte biri kadarının yerliler tarafından yurtdışına çıkarıldığını ve sermaye göçünün son yıllarda giderek hızlandığını gösteriyor.
- Yatırım teşviklerinin ve garanti verilerek kredilerin artırılmasına karşılık, Türkiye’nin artan jeopolitik ve siyasi riskleri, yatırım ortamının bozulması, mülkiyet haklarının zayıflaması, yabancı doğrudan yatırımları azaltırken, yerlilerin yurtdışına çıkışını hızlandırdı.
**************
SONUÇ:
“Önce düzen, sonra kazan.”
Türk Atasözü
