Üretim patlaması neyin nesi?

Sanayi üretiminin, nisan ayında baz etkisinden kaynaklandığı gibi, mayıs ayında da yüksek çıkacağı bekleniyordu. Ancak gerçekleşmeler beklentilerin bir hayli ötesine geçti. Mayısta toplam sanayi üretimi yüzde 40.7 ile ikinci en yüksek artışını yaptı. Bitişikte yer alan TÜİK’in tablosundan görülebileceği gibi, imalat sanayindeki artış daha yüksek gerçekleşti ve yüzde 42.8 düzeyine vardı.

Nisan ayında toplam sanayi yüzde 66,3, imalat sanayi üretimi yüzde 72.5 artmıştı. Bu oranlar elbette haziran ayında iyice düşecek ve normalleşecek. Üretimdeki olağanüstü artış dönemi yılın ilk yarısı itibariyle son bulacak gibi görünüyor.

İLK NEDEN BAZ ETKİSİ

-Artış en yüksek oranda motorlu kara taşıtları üretiminde gerçekleşiyor. Nisanda yüzde 356.8 artan otomotiv üretiminde mayısta yüzde 46 büyüme yakalandı. Otomotivdeki bu artışlar geçen yılın nisanında yüzde 78 ve mayısında yüzde 35 üretim daralması üzerine gerçekleşti. -Üretimde reel artışın yanında baz etkisinin de büyük katkısı var.

Aynı şekilde toplam sanayi üretimi de geçen yılın nisan ve mayıs aylarında yüzde 31.4 ve yüzde 18.9 oranında daralmıştı.

-Bu durumda yüksek oranlı ve rekor düzeydeki sanayi üretim artışının ilk nedeni olarak matematik hesaplama yani baz etkisi ortaya çıkıyor. Çok düşük rakamların yerini normalleşen veriler alınca ortaya çok yüksek oranlar çıkabiliyor.

-Burada belirtelim ki, baz etkisi kaynaklı büyüme yılın ilk yarısı itibariyle bitti denilebilir. Geçen yılın haziran ayı üretimi yüzde 0.3 gibi çok düşük oranda pozitife geçmişti. Temmuzda yüzde 4.5’luk artışı sonraki aylarda daha yüksek ve normalleşen oranlar izlemişti. Dolayısıyla sanayi üretiminde yüksek artışlar yılın ikinci yarısında sürmeyebilir.

İKİNCİ NEDEN İHRACAT ARTIŞI

-Sanayi üretim artışında ikinci ana neden ihracattaki artıştır. Avrupa pazarının büyümeye başlamasıyla yılın ilk yarısında toplam ihracat yüzde 40 arttı. Sanayide ihracat artışı yüzde 42 düzeyinde gerçekleşti. 2020 ilk yarısında 55.7 milyar dolar olan sanayi ürün ihracatı bu yıl aynı dönemde 79.2 milyar dolara yükseldi.

-Pandemiden en kötü etkilenen sektörlerden tekstil ve hazır giyim, otomotivden sonra en yüksek üretim artışını gerçekleştirdiler. Tekstil üretimi nisanda yüzde 193.6 ve mayısta yüzde 70.6 arttı. Hazır giyim ise yüzde 157 ve yüzde 81 artış kaybetti. Hayatın normalleşmesi ve Avrupa pazarının açılmasıyla iki sektördeki canlılığın ve ihracat artışının sürmesi bekleniyor. Ertelenmiş talep devreye girecek ve giysiler yenilenecek.

KREDİLER VE İÇ PAZAR BÜYÜMESİ

-Üretimin sıçramasında ihracat kadar iç pazarın açılmasının etkisi var. Özellikle Cumhuriyet tarihinin en büyük kredi artışının 2020 yılında yapılması, hem yatırımlara hem de tüketime güçlü bir ivme kattı. Borçlar yeniden yapılandırılırken, ertelenmiş yatırımlar devreye alındı ve kapasite artışları gerçekleştirildi. Bunların sonucu olarak 2020 yılında karlar 500 Büyük Sanayi şirketi yüzde 50, İkinci 500 Büyük Sanayi şirketin de yüzde 90 gibi rekor düzeyde büyüdü.

-Bugünkü faizlerin yaklaşık yarısı düzeyinde alınan krediler dayanıklı ve yarı dayanıklı tüketime gitti. Üretim artışı oranlarını yukarı verdik, otomobil satışları da bu yılın ilk yarısında yüzde 93 arttı. Beyaz eşya sektörü benzer bir canlılık yaşıyor.

İKİNCİ YARIDA HIZ KESEBİLİR

-Üç ana etkenin bir araya gelmesiyle sanayide üretim patlaması yaşanıyor. Benzer bir durum küresel kriz sırasında da yaşanmıştı. 2009’daki üretim daralmasını 2010 yılında yüksek üretim artışları izlemişti.

-Ancak bu yılki yüksek oranlara yaklaşılmamıştı bile. Bitişikteki tablodan da görülebileceği gibi, Mart 2009’da sanayi üretimi yüzde 20.8 daralırken 2010 yılının aynı ayındaki üretim artışı yüzde 14.8 olmuştu. İki dönem arasındaki büyük fark sanayi üretiminde hesaplama yönteminde ciroya ağırlık verilmesinden kaynaklanmış olabilir. İncelemeye değer bir konu.

-Sanayi üretimindeki yüksek oranlı artış aynı zamanda büyümenin çekirdeğini oluşturuyor. Büyüme ile sanayi üretimi paralel hareket ediyor. Baz etkisi kısmen ortadan kalktığı haziran ayında dünyada yaşanan çip krizi otomotiv, elektronik ve bilgisayar üretimi aksatmasından dolayı toplam sanayi üretimi hız kesmiş olabilir.

-Bu hız kesme yılın ikinci yarısında aynı nedenlerle devam edebilir.

Kaldı ki bazı sektörlerde birikmiş talep karşılandıkça durgunluk yaşanması normaldir. Bu açıdan otomobil piyasası izlenmeye değer.

-Veriler yılın ikinci çeyreğinde büyümenin rahatlıkla yüzde 20’nin üzerine çıkacağına işaret ediyor. İlk çeyrekteki yüzde 7 ile de birleştirildiğinde yılın ilk yarısı için yüzde 10’un üzerine geçilme olasılığı artıyor. Senenin ikinci yarısında yarı yarıya düşse bile yılın tamamında yüzde 7.5 civarında büyüme ortaya çıkabilir.