Büyüme normal, istihdam artışı niye anormal?
Son 15 yılda 7.2 milyon kişiye istihdam sağlandı. 2005 yılında 19.6 milyon kişi istihdam edilirken 2020 yılında 26.7 milyon kişiye çıktı. Artış yüzde 36 düzeyinde ve yıllık ortalama 479 bin yeni istihdam yaratıldı.
Buna karşılık 2005’te 2 milyon kişi olan işsiz sayısı 2020’de 4 milyon kişiye çıktı ve yüzde 100 arttı. Çünkü aradan geçen zamanda 15 yaş ve üstü nüfus 14.2 milyon arttı. Bunun 9.2 milyonu işgücüne katıldı, 7.2 milyona iş bulunurken, 2 milyonu işsizler ordusuna eklendi.
Normalde 15 yıl önceki 2 milyon işsiz sayısının yerinde sayması için, işgücüne yeni katılan 9.2 milyon kişiye istihdam sağlanması gerekirdi. Bu da her yıl ortalama 613 bin kişilik istihdam demekti. Dolasıyla her yıl ortalama 134 bin kişilik daha istihdam artırılabilseydi işsiz sayısı yükselmeyecekti.
3 YILDA 3.5 MİLYON İSTİHDAM ARTIŞI
-Yıllık 479 bin kişilik istihdamı aynı dönemin yıllık ortalama yüzde 5.1’lik büyümesi ile sağladık.
-Bütün bunları yeni Orta Vadeli Program’da yer alan istihdam ve işsizlik verilerini tartışmak için yazdım. Son yıllarda durgun ekonomi ve küresel salgının etkisiyle artan işsizlik enflasyonunla birlikte en önemli sorun haline geldi.
-Yüzde 10’un üzerinde seyreden dar tanımlı resmi işsizlik oranına sahibiz. Geniş tanımlı işsizliği yansıtan atıl iş gücü oranı ise yüzde 20’nin üzerinde seyrediyor. Gençlerde işsizlik oranı ise daha yüksek ve yüzde 30 civarında.
-Bitişikte yer alan 2022-2024 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program verilerinden izlenebileceği gibi, bu yıl için yüzde 12.6 düzeyinde gerçekleşeceği öngörülen işsizlik oranının gelecek yıl yüzde 12’ye ve 2024 yılında yüzde 10.9’a indirmesi hedefliyor. Bunun için 2021’de beklenen 28.6 milyon kişilik istihdam düzeyinin gelecek yıl 29.9 milyona ve 2024’te 32.2 milyon kişiye çıkması gerekiyor. Üç yıllık artış ise 3.5 milyon kişi. Tahmin ve daha açıkçası temenni bu.
-Yine bitişikte yer alan tablolardan izlenebileceği gibi, üç yılda istihdam edilenlerin sayısı yıllık ortalama 1.17 milyon kişi artması gerekiyor. Yani son 15 yılda sağlanan ortalama istihdam artışının tam 2.5 katına varan bir artış hedeflenmiş.
3 YILIN ORTALAMA BÜYÜMESİ YÜZDE 5.3
-Peki gerçekleşmesi mümkün mü, hayır. Bunun niye gerçekleşmeyeceğinin cevabını da geçmiş 15 yıllık dönem veriyor. Yüzde 5.1 ortalama büyümeyle yıllık 479 bin kişilik istihdam yaratılmışsa, 1 milyon 170 bin kişilik istihdam için yüzde 12.4’lük büyüme gerekiyor. İşin matematik hesabı bu. Elbette kaba bir hesap. Ama uzun dönem sayılacak 15 yıllık gerçekleşmelerin sonucu bu.
-Üstelik son 15 yılda birden çok istihdam kampanyası düzenlendi. Kamu kesimi personel alımını hızlandırdı.
-15 yıllık hesap dönemi daha uzatılabilir miydi? Haberi yapan Bloomberg HT’nin neden daha önceye gitmediği ise TÜİK sitesinde ulaşılabilen rakamların 2005’e kadar uzanmasından kaynaklanmış olabilir. Halbuki TÜİK eski sitesinde istihdam verileri 1988 yılına kadar gidiyordu.
-İstihdam ve işsizlik oranındaki çok iddialı yaklaşıma karşılık ortaya konulan büyüme hedefleri, öyle çift haneli rakamlar değil. 2022’den başlayarak büyüme yüzde 5, 5.5 ve 5.5 olarak alınmış. Ortalaması ise yüzde 5.3 ile Türkiye’nin uzun vadeli büyümesiyle uyumlu.
-Uyumsuzluk ise büyümeyle istihdam verileri arasında var. Normal büyüme oranıyla ulaşacağımız sonuç ancak geçmiş 15 yıldakine yakın düzeyde olabilir. Yıllık 500 bine yakın istihdam artışı gerçekleştirebiliriz. Bu da her sene işsizlere 130 bin dolayında insanın katılması demek.
GURBETÇİ İHRACINDAN İTHALİNE DÖNDÜK
-2000’lerin öncesinde Türkiye’de işsizlik oranı yüzde 6-7’ler düzeyindeydi. Çünkü nüfusun hatırı sayılır kısmı kırsal kesimde yaşıyordu. Kırsalda yaşamak, kısmen tarımla meşgul olmak hem tarımsal üretimi destekliyor hem de işsizliği gizliyordu. Şimdi o insanlar şehirlerde tüketici durumda ve bir kısmı da işsiz.
-Ayrıca 1961’den başlayarak Almanya ve Avrupa kapıları gurbetçilerimize açıldı. 5 milyon insanı yurt dışına gurbete yolladık. 2000’lerde bu olanak artık kullanılamaz oldu.
-Üstüne 5 milyon Suriyeli ve göçmen de aldık. Bir kısmı ekonomik faaliyetlerin içinde ve dolayısıyla ithal gurbetçi çalıştırmaya başladığımızı eklemek gerekiyor. Yani gurbetçi ihracından gurbetçi ithaline döndü iş.
-Kentlere göç yanında gurbetçi ihracından ithalatına dönmemizin sonucu işsizlik oranları da yüzde 6-7 bandından yüzde 12-14 bandına yükseldi.
-İşsizlik sorununu sadece büyümeyle çözemeyiz. Yüzde 12’yi bulan büyümeyi biz kaç yıl sürdürebiliriz ki? 1950’leden sonra böyle bir orana çıkılamadı bile. Çift haneli büyüme yoksa çift haneli işsizlik uzun yıllar bizimle demektir.
