Borsalarda düzeltme mi, siyah kuğu mu?

Dün küresel piyasalarda kâr realizasyonu veya düzeltme başladı. Bekleniyordu zaten, sonunda beklenen gerçekleşiyor. Dün dünya borsalarının kaybı MSCI endeksiyle ortalama yüzde 1.6’yı buldu. 7 Eylül’deki rekor düzeyine göre de düşüş yüzde 4’e vardı. Borsaların piyasa değerindeki kayıp 2.4 trilyon dolar oldu.

Bu hareketin düzeltme boyutunda kalıp kalmayacağının, uzun vadeli yükseliş trendine dönülüp dönülmeyeceğinin yanıtı için biraz erken. Güçlü bir yeni çıpa bulunması, pandeminin seyri, para otoritelerinin düzeltme hareketine karşı yanıtı belirleyici olabilir.

PANDEMİ SONRASI YÜZDE 95 PRİM

-Gelişmekte olan ve gelişmiş dünya borsaları Mart 2009’dan bu yana uzun vadeli yükseliş trendini içinde ve MSCI endeksiyle yüzde 333 gibi çok yüksek oranda prim yaptı.

-O tarihte 25.5 trilyon dolar olan dünya borsaların toplam piyasa değeri 12.5 yıl sonra 7 Eylül 2021’de 120.7 trilyon dolara yükseldi. Borsaların piyasa değeri 95 trilyon dolar arttı. Bol ve ucuz paranın en çok yaradığı alanlardan biri hisse senedi piyasaları oldu.

-12.5 yılın en güçlü kar realizasyonu pandemi başlangıcında yüzde 35’e varan bir düzeltmeyle yaşandı. 23 Mart 2020’de yönünü yukarı çeviren borsalar son 1.5 yılda soluksuz yükselerek yüzde 95 prim yaptı. Borsaların piyasa değeri de 61.58 trilyon dolardan 120.76 trilyon dolara yükseldi.

-Dün küresel piyasalarda sertleşen satışları Çin’in ikinci büyük gayrimenkul şirketi Evergrande’ın nakit sıkışıklığı yaşaması ve devletin şimdiye kadar kurtarmaya yanaşmaması tetikledi.

FED PAS GEÇER Mİ?

-Ancak FED’in ve Avrupa Merkez Bankası’nın varlık alımlarını azaltmaya doğru gideceği de biliniyordu. Nitekim ECB varlık alımlarını üç aylık bir süre için azaltmaya karar verdi. Konuyu aralık ayındaki toplantısında ele alacak. FED ise yarın sonuçlanacak toplantısında, son gelişmeler üzerine varlık alımlarını azaltma programını açıklayabilir de, açıklamayabilir de.

-Çünkü son satışlarda dünya borsaları MSCI endeksiyle yüzde 4’e varan ortalama değer kaybı yaşadı. Kösteğe değil, desteğe ihtiyaçları var.

-Görev süresi şubatta dolacak FED Başkanı Powell’ın yeniden atanıp atanmayacağı henüz kesinlik kazanmış değil. FED’in satın aldığı bazı tahvillerin Powell’ın kişisel portföyünde yer aldığının ortaya çıkarılması boşuna değil. Yıpratmaya yönelik bir hareket gibi. Başkanlık konusundaki belirsizlik tapering’i yeni döneme bıraktırabilir.

-Kaldı ki, ABD’nin başında borç limitini artırmak gibi ciddi bir sorun da var. Yoksa işin sonu temerrüde kadar gidebilir. Nitekim dün bir açıklama yapan Hazine Bakanı Yellen “ABD hiçbir zaman temerrüde düşmedi. Ülkenin temerrüde düşmesi tarihi bir mali krizi tetikleyebilir” dedi.

-Bütün bu nedenlerden dolayı FED’in tapering’i bu toplantıda pas geçmesi mümkündür. Ama bu, piyasalardaki satışları kesmeye yetmeyebilir. Yapacağı açıklamalar ve ortaya koyacağı yaklaşım da, tam piyasa dostu olması gerekiyor.

BATIRILAMAYACAK KADAR BÜYÜK

-Aslında piyasalar yarınki FED’in kararına ve açıklamalarına bakacak ama asıl Evergrande olayının gelişimine odaklanacak. Şirketin perşembe günü 83.5 milyar dolarlık tahvil ödemesi geliyor.

-Çin devleti şimdiye kadar şirketleri kurtardı. Evergrande’ye 2014 yılında 500 milyon dolarlık finansman sağladı. Ama şimdi kurtarma taraftarı değil gibi.

-Aslında şirket batırılamayacak kadar büyük. 1.300 kadar projeyi yürüten şirket 1.5 milyon konutu teslim etmesi gerekiyor.

-Bunun yanında 171 yerel banka ve 121 finansal kuruma borçlarının bulunması işin finansal istikrarı yakından ilgilendiren bir boyutunu ortaya çıkarıyor.

PANDORA’NIN KUTUSU AÇILIR

-Sonuçta şirketin 300 milyar dolar borç ve yükümlülüğü bulunuyor. İflasının öncelikle Çin’e, bulaşıcılık ve finansal kanalla dünyaya ve küresel piyasalara tahribatı ve bedeli yüksek olabilir. İlk fiyat hareketleri de buna işaret ediyor.

-Bu gelişmeler altında Evergrande kaderine bırakılırsa piyasalar için tam bir siyah kuğu etkisi yaratabilir.

-Öyle anlaşılıyor ki, Evergrande olayı Pandora’nın Kutusu gibi. Kutu bir kez açılınca içinden aşırı borçlu şirketler, şişmiş emlak piyasaları ve bu piyasaların fonlanma şekli ile bol ve ucuz paranın rolü çıkacak.

-Çin devletinin kurtarma kararı Çin için de, küresel piyasalar için de belirleyici olacak. İflas olursa Çin’in kendi ayağına sıkması sonucunu doğuracak ve ancak devlet izin verirse olacak gibi görünüyor.