Parlamenter sisteme geçişte yeni seçim yapılmayacak
Altılı Masa partileri, yarın 9 ana başlık ve 75 alt başlıkta uzlaştıkları temel politikalarını kamuoyuna deklare edecek.
Bu, aynı zamanda Altılı Masa partilerinin ortak seçim beyannamesi anlamına da geliyor.
Kamu Yönetimi, Yolsuzlukla Mücadele ve Şeffaflık, Ekonomi-Finans-İstihdam, Sektörel ve Bölgesel Yatırımlar, Bilim ve Teknoloji, Eğitim ve Öğretim, Sosyal Politikalar, Dış Politika, Güvenlik ve Savunma, Hukuk, Adalet ve Yargı başlıklarında 200 sayfadan oluşan Temel Politikalar Beyannamesi, Altılı Masa’nın partilerinin, anayasa değişiklik teklifinden sonra ilk somut vaatlerini ve icraatlarını içeriyor.
Altılı Masa’nın Temel Politikalar Beyannamesi ile görücüye çıktığını söylemek yanlış olmaz.
Bu arada Altılı Masa partilerinin üçüncü ortak somut belgesi olan parlamenter sisteme geçiş sürecinin yol haritası ileri bir tarihte açıklanacak. Yol haritasını cumhurbaşkanının açıklaması yönünde bir yaklaşımın olduğunu da ifade etmeliyim.
Yol haritası üzerinde bazı konularda çekinceler dile getirildi ve bu maddelerin üzerinde istişare ve birtakım çalışmalar yapılacak. Partilerin bazı konulardaki görüşleri örtüşmüyor...
İLKELER MUTABAKATI
Güçlendirilmiş parlamenter sürece geçiş sürecinde alınacak kararlarda ve uygulamalarda istişare, uzlaşı, iyi yönetişim ve etkinlik ilkeleri ile daha önce uzlaşılmış referans metinler esas alınacak. Cumhurbaşkanı, geçiş sürecinde yürütme yetkisi ve görevi; katılımcılık anlayışı, istişare ve uzlaşı esasına göre kullanılacak. Buna ilkeler mutabakatı deniliyor ve geçiş sürecinin adeta anayasası anlamına geliyor.
Dediğim gibi, cumhurbaşkanı yardımcılarının sayısı, partili cumhurbaşkanı, yetkilerin devri, bakanlıkların paylaşımı, geçiş sürecinin ne kadar olacağı gibi konularda henüz tam bir mutabakat yok. Ayrıca yürütme üzerinde vesayet anlamına gelebilecek yaklaşımlara da başta İYİ Parti olmak üzere Saadet Partisi karşı çıkıyor. Masanın adayı cumhurbaşkanı seçilirse, parlamenter sisteme geçiş sürecinde partisinden istifa etmesinin daha doğru olacağı savunuluyor. İYİ Parti’nin beş değil, bir cumhurbaşkanı yardımcısı olsun, ısrarı da devam ediyor.
Bu şerhleri ortaya koyduktan sonra parlamenter sisteme geçiş sürecinin yol haritası şu başlıklardan oluşuyor:
ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçişle ilgili Anayasa değişiklikleri, genel seçimde ortaya çıkan TBMM yapısının mümkün kıldığı en kısa sürede tamamlanacak ve yürürlüğe girecek.
Bu konuda tarih ve süre verilmesi yönünde talepler var. Vatandaşa verilen sözlerin gereği olarak geçiş sürecinin çok uzun olmaması beklentisi dile getiriliyor.
CUMHURBAŞKANI YARDIMCISI
Geçiş sürecinde; ittifak partilerinin genel başkanları cumhurbaşkanı yardımcısı olsun. Bu maddeye de İYİ Parti’nin şerhi var. İYİ Parti, cumhurbaşkanı yardımcısının tek olmasını istiyor. İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, daha önce, cumhurbaşkanı yardımcısı olmayı kabul etmemişti. Akşener, milletvekili olmak istediği için cumhurbaşkanı yardımcılığına atanabilmesi için milletvekilliğinden istifa etmesi gerekecek.
Parti gruplarına başkanlık etme engelinin, İçtüzük’te yapılan değişiklikle aşılması planlanıyor. Akşener bu konuda henüz ikna edilebilmiş değil.
CUMHURBAŞKANI KABİNESİ
Cumhurbaşkanı kabinesi, cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlardan oluşacak.
Bakanlıkların dağılımı ittifaka dâhil olan partilerin milletvekili genel seçiminde aldığı oy oranına, yani çıkardığı milletvekili sayısına göre belirlenecek. İttifaka dâhil olan siyasi partilerden her biri kabinede en az bir bakan ile temsil edilecek. Bu konuda da itirazlar var. Üzerinde müzakere yapılacak.
Bu, bir anlamda kabinenin seçim öncesinde belirlenmesi anlamına da geliyor. Liderler kabinede cumhurbaşkanı yardımcısı olarak yer alacak. Her bileşene kaç bakanlık verileceği de önceden belli olacak.
ATAMA VE GÖREVDEN ALMA
Bakanların atanma ve görevden alınmaları, mensup oldukları siyasi partinin genel başkanıyla uzlaşı içinde cumhurbaşkanı tarafından yapılacak.
YETKİ PAYLAŞIMI
Cumhurbaşkanı kabinesine, cumhurbaşkanı yardımcılarına ve bakanlara; Anayasa ve yasalar çerçevesinde yetki devri veya yetki paylaşımı, çıkarılacak cumhurbaşkanı kararnamesi ile belirlenecek. Bu konuda da halkın nazarında vesayeti çağrıştıracağı için itirazlar var. Saadet Partisi, “Halkın karşısına net şeylerle çıkmazsak ikna edemeyiz.”
Yönetimde vesayeti çağrıştıracak yaklaşımlardan uzak durulması görüşü dile getiriliyor. Bu konuda da eleştiriler var.
POLİTİKA BELİRLEME VE UZLAŞI
Cumhurbaşkanı, şu konularda cumhurbaşkanı yardımcıları ile uzlaşı içinde karar alacak:
- Seçimlerin yenilenmesine karar verme, OHAL ilan etme, milli güvenlik politikalarını belirleme ve tedbirler alma.
- Cumhurbaşkanlığı kararları ve cumhurbaşkanlığı kararnameleri
- Birden çok bakanlığın görev alanına giren genel nitelikteki düzenleyici işlemler.
- Genelkurmay Başkanı, Diyanet İşleri Başkanı, MİT Başkanı, Merkez Bankası Başkanı, SPK Başkanı, Strateji ve Planlama Teşkilatı Başkanı ve Yükseköğretim Kurulu Başkanı, Anayasa Mahkemesi üyeleri, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcı vekili, Danıştay üyelikleri ve HSK'ya yapılacak atamalar.
- Mülga 2451 sayılı Bakanlıklar ve Bağlı Kuruluşlarda Atama Usulüne İlişkin Kanun uyarınca Bakanlar Kurulu kararı ile yapılması gereken atamalar ile rektör atamaları.
- Mülga 2451 sayılı Bakanlıklar ve Bağlı Kuruluşlarda Atama Usulüne İlişkin Kanun uyarınca müşterek kararla yapılması gereken atamalar ilgili bakanla uzlaşı içinde cumhurbaşkanı tarafından yapılacak.
- Münhasıran belirli bir Bakanlığın görev alanına giren konularda yönetmelik çıkarma yetkisi ilgili bakan tarafından kullanılacak.
EŞGÜDÜM KOMİSYONU
Seçim sonrasında, TBMM’nin yapısının belirlenmesiyle birlikte genel başkanların ortak kararı ile TBMM komisyonlarında iş bölümü planlanacak.
Geçiş sürecinde yasama faaliyetlerinin eşgüdüm içinde gerçekleşmesi sürecini koordine etmek üzere 6 siyasi partinin eşit şekilde temsil edildiği ‘Yasama Eşgüdüm Kurulu’ oluşturulacak.
İSTİFA EDECEK Mİ?
Taslak yol haritasında, güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş sürecinin tamamlanmasıyla birlikte, mevcut cumhurbaşkanının, varsa, siyasi parti üyeliği sona ermesi öngörülüyor. Yani geçiş sürecinde cumhurbaşkanının partisinden istifa etmemesi düşünülüyor. Buna İYİ Parti’den itiraz geldi. İYİ Parti, geçiş sürecinde de olsa masanın cumhurbaşkanının partisinden istifa etmesi gerektiğini savunuyor.
YENİ BİR SEÇİM YOK
Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçildikten sonra yeni bir seçime gerek olmaksızın cumhurbaşkanı ve TBMM görev süresini tamamlayacak. Yani halkın önüne yeni bir sandık getirilmemesi planlanıyor. Bu madde de çok tartışılacak. Çünkü parlamenter sisteme geçilebilmesi için anayasa değişikliği gerekiyor. Eğer Millet İttifakı, parlamentoda anayasayı referandumsuz değiştirecek 400 milletvekili sayısına ulaşamazsa, sandıksız geçiş mümkün görünmüyor. 360-400 arası milletvekili ise anayasa değişikliğini referanduma götürmeyi gerektiriyor.
İYİ Parti, cumhurbaşkanı seçiminin Millet İttifakı adayı tarafından kazanılması halinde AK Parti’nin de parlamenter sisteme geçişe destek vereceğini savunuyor.
Altılı Masa dikensiz gül bahçesi değil. En sıkıntılı konu, cumhurbaşkanı adayının kim olacağı... İsim daha görüşülmedi bile…
