2019 Yazıları: Çin ekonomisi için kritik bir yıl
Küresel ekonominin büyüme yükünün %40'ını sırtlayan Çin için 2019 tehlikelerle dolu. Çin'in sosyalist ideallerini anlamadan ekonomisi hakkında tespitlerde bulunmak oldukça yanlış sonlara götürebilir. Bu yüzden birkaç noktayı evvelce anmak lazım.
***
Çin bir parti devleti. Bu partinin başında ise son 70 yılın en önemli lideri olmaya aday Xi Jinping var. Başkan'ın ortaya koyduğu vizyon ve Çin Komünist Partisi'nin vizyonu ortak. Kurucu baba Mao ve reformist Deng Xiaoping'den sonra anayasaya ismini yazdıran ve kendi teorilerini 'belleten'* Xi'nin hem kantitatif hem kalitatif hedefleri var**.
- 2010-2020 arasında milli hasılayı ikiye katlamak (2018-2020 arasında %6,3 yeterli olacak hedefi tutturmak için)
- 2035'te sosyalist modernizasyonu tamamlamış olmak (fert başına 10-12 bin dolar gelir seviyesini aşmak yüksek teknolojide dünya lideri olmak)
- Çin Halk Cumhuriyeti'nin 100. yılı olan 2049'da dünya lideri, modern ve sosyalist bir ülke olmak.
***
2019 yılında Çin ekonomisinin nereye gideceğini tahmin etmek için Başkan Trump'ın bu ülkeye 250 milyar dolarlık fazladan gümrük vergisi uygulamasını hesaba katmak gerekiyor. Ticaret savaşı Çin'i hiçbir şey yapmayacaksa bile bir şeyi başaracak. O'nu yolundan çevirmek.
Ülkenin büyüme profilini yükseltmek ve modern bir ekonomiye geçiş yapmak için eski ekonomi bir süredir yenisi ile yer değiştiriyordu. Fazla kapasiteli ile aşırı üretim, düşük verim, yüksek istihdam, ekstra devlet katkısı ile ucuza üreten Çin gidiyor. Yerine iç tüketimin ve hizmet sektörünün payının gelişmiş kapitalist ülkelere yakın (%70 civarı diyelim) olduğu bir yapı geliyor. Özel sektör kalkınıyor ve finansal liberalleşme adım adım geliyor.
Başkan Trump Çin'e meydan okuyarak işte bu planı bozmaya çalışıyor. Çin'i yeniden yüksek kredili ve devlet destekli büyümeye itiyor. 2019'un en büyük riski işte bu ekonomik dönüşümden geri adım atmak olacak.
***
Yılı %6,5 büyüme ile tamamlaması beklenen Çin'in gelecek yılki büyüme tahminleri birçok beynelmilel kuruluşta %6,3'te ya da buranın 0,1 puan çevresinde dalgalanıyor. Tarifeler devreye girmeden birçok ülkenin Çin siparişlerini öne alması bu yıla etki ederken gelecek yıl büyümede hızlı bir duraksama görülecek. Buna, Politbüro'nun mali destekler ve Çin Merkez Bankasının gevşek para politikası ile katkı sunması bekleniyor. Benzer bir durum 2015'te yaşandığında küresel piyasalarda sert bir çalkantı ve ülkeden 1 trilyon doların üzerinde sermaye kaçışı görmüştük. Bu kez hem yuanın ölçülü ve düzenli bir şekilde değer yitirmesi hem de sermaye kontrollerinin sıkılaştırılması gibi faktörler bu çapta bir kaçış yaşatmadı. Diğer yandan, son 10 yılda tam 3 katına çıkan toplam borç (yerel yönetimler + kamu destekli özel sektör ve kamu borcu milli gelirin 3 katına ulaştı) bir saatli bomba ve her geçen gün bizi patlayacağı güne yaklaştırıyor.
Konut sektöründe biriken borçlar, devletin helikopter para formunda*** (büyüklüğü 400 milyar dolara vardı) dağıttığı dönüşüm fonları ve sürekli olarak balon oluşma ihtimali gibi yapısal sorunlar da yerli yerinde duruyor. Bu sektöre ilişkin düzenlemeler gelecek yılın büyümesinde katkıda bulunabilir.
***
Yaşlı nüfus***, düşük verimli ekonomi, ABD'nin hasmane tavrı, sorunlu inşaat sektörü, borçlu kalkınma modeli gibi herkesi uykusuz bırakacak sorunlar 2019'da yerli yerinde duracak. Ancak birçok analistin atladığı serbest olmayan sermaye akımları 2019'u da 'en kötümser tahminlerin boşa çıktığı' o yıllardan biri yapacak gibi görünüyor.
Büyüme kompozisyonunun iç talebe kaymaya devam ettiği, ihracatın zayıflayıp cari fazlanın eridiği, Renminbi'nin ölçülü şekilde değer yitireceği, enflasyonun düşmesi ile daha fazla vergi indirimlerinin ***** gündeme geleceği ve büyümenin aşağı yönlü seyrini koruyacağı bir yıl beklenebilir. Yavaşlayan Çin'in küresel enflasyonu da aşağı çekici ve emtia fiyatlarını baskılayıcı etkisini göz ardı etmemek gerekir.
* https://www.bloomberght.com/yorum/gokhan-sen/2059842-yeni-bir-lider-doguyor
** Xi Jinping'in 'The Governance of China' adlı kitabından
*** Geri kalmış kırsal kesimlerin yenilenme projesi Ekim 2018 itibari ile 3,3 trilyon yuan büyüklüğüne vardı
**** Daha uzun bir tartışma için Fatih Oktay'ın Çin adlı kitabından 269. sayfa ve devamı
***** Ekim 2018'de devreye giren bireysel vergi indirimlerinin ardından Ocak 2019'da diğer indirimler bekleniyor
