Yatırım yapılabilir statüyü geri kazanma rehberi: Rusya nasıl yaptı?
2014 yılında Başkan Putin için her şey bir anda tersine döndü.
Kırım'ı ilhak etmiş ve Rus İmparatorluğu hayalini yaşatmaya devam ediyordu. Petrol fiyatları 100 doları aşmış, Avrupa tepkisiz kendisini izliyordu. Seçmenler arasında bu pazar seçim olsa oyunuzu kime verirsiniz sorusuna %80 kendi ismi yazılıyordu.
Rusların sadece %18'i kendisini istemiyordu.
Önce petrol fiyatları arz endişeleri ile aniden çöktü. Fiyatlar aylar içinde neredeyse 1/5'ine inerken ABD ve AB yaptırımları devreye girmişti. Rus ekonomi yönetimi sadece o yıl değil, sonraki 2 yıl için de petrolün fiyatını varil başına 100 dolardan fazla tahmin etmişlerdi. Yaptırımlar ısırmaya başladı. Artık özel sektör ülkede iş yapmaktan çekinir olmuştu. Onlar da yaptırımların hedefi olmaktan korkuyorlardı.
Ülkeden büyük bir göç başladı. Güven ve takiben sermaye kaçıyordu.
***
Dolar / Ruble 2 sene içinde 30'un altından yükselmeye başladı ve parite 79'a dayandı. Kur etkisi ile sert devalüasyon yaşayan Rusya'da enflasyon %5'lerden %17'ye vurdu. 10 yıllık tahvil faizi %7'lerden 10 puan yükselmiş ve bonoların kaskosu sayılan kredi temerrüt takasları (CDS) 160 baz puandan 630'a kadar fırlamıştı.
Ülkeden kaçan sermaye rublelerini dolara çeviriyor ve terk ediyordu. Merkez Bankası rezervleri 550 milyar dolardan 350'lere kadar inmişti ve nihayet 2015 yılında sert ekonomik daralma gelmiş. 2014-2016 yıllar arasında Rus ekonomisi net küçülmüştü. Fert başına milli gelir 16 bin dolardan yarı yarıya inmişti.
Rusya fakirleşiyor ve herkes kaçıyordu. Derecelendirme kuruluşları notu indirmeye başlamışlardı. Rusya artık 'junk / yatırım yapılabilir seviyenin altında' statüsündeydi.
***
Rus Merkez Bankası önce bazukayı kullanarak işe başladı. 2014'ün Aralık ayında 7.50 puan artışla politika faizi %17'ye çekildi. Mesaj netti. Petrol fiyatlarının da dibi bulması ve Rus agresifliğinin yavaş yavaş soğumaya bırakılması gibi faktörler Ruble'ye yeniden değer kazandırmaya başladı.
Ekonomik soğuma dezenflasyonu getirdi. Fiyatların artış hızı yavaşladı, faizler inmeye başladı. Hızlı ve pre-matüre canlandırma tedbirleri yerine dengelenmeye şans tanındı. Rusya, kendine tanınan oyun alanının dar olduğu gördü ve aşırılıklarını & dengesizliklerini budamaya başladı.
Dış dünyaya olan bağımlılığını düşürdü.
Rusya ekonomik yavaşlama ve bütçelemek zorunda kalacağı düşük petrol fiyatlarının bilinciyle önce kamu maliyesinde iyileştirmelere gitti. Sosyal güvenlik sisteminde geleceğin demografisi göz önünde bulunduruldu ve emeklilik yaşı 2028 itibariyle 5 yıl artırıldı. Bu, gelecek yıllarda daha az sosyal güvenlik ödemesi ve daha az yapısal kamu açığı demekti. Ekonomik yavaşlamanın etkisi ve ekonomideki dengelenmenin getirdiği artılar ile birlikte 2014 yılında dış borcun %57'sini karşılayabilen döviz rezervleri 2018'e gelindiğinde %80'e varan karşılama oranını yakalamıştı.
Mali Kural uygulanması ise sanırım bitirici vuruşu yaptı. Petrol gelirlerinin 40 dolar aşması halinde bunun önemli bir bölümünü bir fona aktartıp sadece küçük bir bölümünü kamu maliyesine aktaracağını açıklayan ülke bu kuralın başarısını ise halka yapacağı iletişime bağladı. En iyi yolu uygula ve devamı için şeffaflığa güven.
%15 civarındaki düşük kamu borcuna bir de yüksek cari fazlalar eşlik edince derecelendirme kuruluşları için artık geriye tek hamle şansı kalmıştı: Notu artırmak.
ABD'nin yaptırım uyguladığı ve büyük ihtimalle daha büyük yaptırımlar uygulayacağı Rusya'ya Amerikan şirketi Moody's notunu artırarak yanıt veriyordu. 8 Şubat 2019'da Rusya'nın notu yatırım yapılabilir seviyeye çekildi. Böylece artık 3 büyük reytingçi içinde bu ülkeyi 'junk' gören kalmadı...
Rusya dış bağımlılıklarını törpüledi. Makro ekonomik dengelenme sürecine girerek aşırılıklarını budadı. Kamu maliyesini geçici genişleme için kullanmadı ve enflasyonu %4'lere çekebildi. Faizler yeniden tek haneye indi ve bu sürede borsası 2'ye katlandı.
Bulunduğu kıtada en demokrat yönetime sahip olduğunu söyleyemeyiz ancak Rusya'nın kurumsal yapıyı da elden geldiğince koruduğunu söylemek mümkün. Ülkenin şimdiki ödevi büyüme profilini yükseltmek ve verimliliği artırmak.
