Piyasaları evrim vurdu, çevrim toparlayacak
Çin’de başlayan korona virüsü salgını 80’e yakın vatandaşın hayatına mal olurken, 40’a yakın ülkede vakalar görüldü. Vaka sayısındaki hızlı artıştan ötürü önce Çin ve Asya piyasaları ardındansa global para yöneticileri satışa geçtiler.
Klasik olarak, hisse senedi ve gelişen ülke varlıkları gibi kıymetler satıldı. ABD hazine kağıtları, altın ve yen & frank gibi güvenli limanlara sığınıldı.
Çin’de yeni yıl kutlamaları sebebiyle zaten yavaş olan ekonominin ise kısa vadede iyice yavaşlaması beklentisi arttı.
Çin’in Hubei Bölgesi’nde görülen virüsün ekonomiye etkisi ne olur? Piyasalar nasıl tepki verir?
*
Finansal piyasalar diğer disiplinlere muhtaç olduklarında klasik olarak psikoloji ile yanıt verirler. Bir askeri saldırı ihtimali belirdiğinde ya da hastalık yayılmaya başladığında artık bir kez kendi alanlarından çıkmışlardır. Bu yüzden kısa vadeli tepkiler üretmeye çalışırlar.
Kısa vadede belirleyici olan belirsizliğin kendisi ise klasik tepki risk azaltmaktır. Belirsizliğin boyutu artarsa psikoloji iyice bozulur. Bu belirsizliğin getirdiği risk primi ile portföylerde kısa vadeli ayarlamalar yapılır. Büyüme ile birlikte anılan emtia grupları satılırken, değerli metallerde ve diğer güvenli limanlarda pozisyon alınır.
Riskten kurtulmanın maliyeti pahalı hale gelene kadar ya da riskin fiyatı ucuzlayan kadar bu sürer. Maliyet hesabı herkes için farklı olabilir. Bu yüzden net bir geri dönüş noktası yoktur.
Mikroplar evrimleşir. Evrimin en tehlikeli sırrı ‘rastgele’ oluşudur.
‘Bilmek’ isteyen piyasalar için hiç şüphe yok ki en zorlayıcısı bu. İşte tam da bu yüzden kimi kıyas noktaları oluşturmaya çalışırız. Örneğin 2003 yılında hızla yayılan ve piyasaları sallayan SARS virüsü zamanında işler nasıl gitmişti; buna bakarız.
*
SARS paniği başladığında finansal piyasalar yine çalkalanmış ve nasıl tepki verileceği bilinemiyordu. Hayatını kaybedenlerin sayısı 800’e yükseldiğinde olay büyük bir trajediye dönüşmüş ancak piyasalar çoktan alıma geçmişti…
Bugün yaşanan virüs salgınının pik yapmaya başladığı emarelerini piyasalar yakından izleyecektir.
Bugün ve 2003 arasında oldukça önemli farklar var.
Her şeyden önce o yıllardaki Çin kamu idaresi ve bugün arasında dünyalar kadar fark var. Önceleri bunu kendine konduramayan Çin, SARS’ı 774 kişi öldükten sonra, ilk vakadan yaklaşık 4 ay sonra açıklamıştı. Bugünkü bilgi akışı anlık ve çözüme yönelik.
SARS’ın görüldüğü Guangdong Bölgesi 17 yıl önce Çin ekonomisinin %11’inden fazlasını temsil ediyordu. Bugünkü virüs merkezi olarak tanımlanan Hubei ise gayri safi hasılanın sadece %4’ü. Tek olumsuz fark Çin ekonomisinin bugün, o döneme göre çok daha tüketim odaklı olması ve ulaşım imkanlarının epeyce gelişmiş olması.
2003’te virüsün ilk vurduğu yer olan hizmetler sektörünün milli hasılaya oranı %42. Bugün oran %54.
*
Evrimle sarsılan ekonomileri ve piyasaların kurtarıcısı ise çevrim olacak. Aşağıda SARS’ın kamuoyu tarafından bilinir hale geldiği ve paniğe sebep olduğu aralığı görüyoruz. Çin’de tüketim çakılırken, ilerleyen aylarda paniğin azalması ile eski seviyesine dönüyor.
Ekonomi çevrimlerden ibaret. Tüketim bir ihtiyaç ise eğer düşüşlerin toparlanma ile devam etmesi neredeyse bir kanun. Korona virüsünün yol açtığı kayıpların bir an önce durmasını dilerim. Piyasalar virüsü analiz edemezler. Epidemik bilgileri yoktur. Evrimin yönünü tayin edemezler.
Ancak evrimin aldığını çevrimin yerine koyacağını bilirler.
* Depremde hayatını kaybeden yurttaşlarımızı saygıyla anıyorum. Yaralılara acil şifalar diliyorum. Bir dünya vatandaşı ve insan evladı olarak Çinli vatandaşların acılarını paylaşıyorum. Çözümün tez ulaşmasını diliyorum. Böylesi zor zamanlarda kendi alanım olan piyasalar ve ekonominin soğuk penceresinden bakmanın yükünü benimle paylaştığınız için teşekkür ediyorum.
