Yerli teknolojide söylenenleri dinleyen yok!
Cumhurbaşkanı Erdoğan hafta başında Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) Ulusal Siber Olaylara Müdahale Merkezi’nin açılışında, ‘Yerli 5G teknolojisi altyapısını kurmadan 5G’ye geçemeyiz’ vurgusu yaptı. İlgili kurumlar 5G için 2023’ü tarih veriyorlar. Demek ki altyapıya falan bakmadan geçeceğiz. Geçer miyiz, geçemez miyiz?
Yeni yatırım para demek. Bu durumda milli ve yerli hikayeleri cekli, caklı anlatarak geçeriz. Örnek 4,5G’deki mevcut durum. Cumhurbaşkanı Erdoğan yerlilik kriteri %15 olan ve eski teknolojiyi hedefleyen 4G ihalesini iptal etti. Yerlilik kriteri %45’e çıkarıldı ve 4,5G olarak ihaleye çıkıldı. Sonuç ne oldu? Bakanlık yerlilik kriterini hiç dikkate almadı. Müeyyide uygulamadı.
Şirketlerin ihale şartnamesine uymaları sağlansaydı, yerli ürünler geliştirilip kullanacaktı. Şu an olan yerli ürünler bile kullanılmıyor. Ericcson, Nokia, Huawei gibi şirketlerden uygun modellerle tedarik ediliyor.
Merak ediyorum; İhaleye kriterler neden konuyor? Uygulamayanların bir sorumluluğu olmuyor mu?
4.5G’deki milli ve yerli durum ortadayken, 5G hedefi içinde benzer şeyler olacak yorumunu yapabiliriz. Birileri çıkıp; “Acil 5G’ye geçmemiz lazım. Geri kalıyoruz” derse anlayın ki yabancı şirketlerle iş pişirilmiştir. Milli 5G altyapısı da bitmek üzeredir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, BTK’daki törende Ulak’la ilgili ne demişti; “Türkiye’nin ilk yerli ve milli baz istasyonu Ulak’ı bu amaçla ürettik. Bugün ülkemizde yaklaşık 190 bin baz istasyonu bulunuyor. Ulak’ın kullandığı baz istasyonu sayısı ise henüz bin civarındadır. Tüm mobil operatörlerimizi ülkemizin yerli ve milli baz istasyonu Ulak’ı daha etkin bir şekilde kullanmaya davet ediyorum.”
Maalesef ihale şartnamesiyle gelmedi, davet ile Ulak’a sipariş hiç gelmez. Çünkü yabancı şirketlerin lobisi daha etkin. Bu bakış açısıyla nasıl milli ve yerli teknoloji geliştireceğiz? Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi bu yaklaşımla neyi, nasıl dönüştürecek?
Ulak, Türkiye’nin ilk yerli ve milli 4.5G baz istasyonu. Sayesinde Türkiye, dünyada baz istasyonu üreten 5 ülkeden biri haline geldi. Ama vicdanlar millileşmeden daha fazla ileri gitme şansı yok.
XXX
“Yerli ULAK 4x4 oluyor ama…”
Türkiye’nin ilk yerli baz istasyonu Ulak tüm olumsuz eleştirileri, başarısız olacak beklentilerini alt üst ederek hızla hedefe doğru yürüyor. Savunma Sanayii Başkanlığı’nın (SSB) bir projesi olarak Aselsan ana yükleniciliği, Netaş ve Argela'nın katkılarıyla Türk mühendisler tarafından geliştirilen Ulak artık canlı olarak şebekede kullanılıyor.
Peki, bu başarı nasıl oldu? Yukarıda ismini saydığım kurum ve şirketlerin dışında en büyük pay tartışmasız Turkcell’e ait. Mart 2014’te SSB ile mutabakat imzalayan Turkcell, Ulak 4.5G yerli baz istasyonuna ciddi anlamda destek olmaya başladı. Şebekesinde testler yaptı. Gelişimine katkı sundu. Dünyada kabul görecek bir ürün olması için çalıştı.
Ulak’taki tüm bu arka planı ve gelinen son noktayı projeye en büyük desteği veren Turkcell’in Şebeke Teknolojileri Genel Müdür Yardımcısı Gediz Sezgin ile konuşmak üzere biraya geldik. Sezgin ile 3 yıl önce de Şile’de Ulak’ı test etmiş, dönemin Ulaştırma Bakanı Ahmet Arslan ile konuşmuştum.
Ama Ulak sadece sesli iletişim için değil, data dahil günümüzde bir baz istasyonundan beklenen 4x4’lük bir ürün olması için Turkcell ile birlikte geliştiriliyor.
Ulak’a başından bu yana teknik özelliklerin belirlenmesi, laboratuvarla saha test senaryolarının oluşturulması ve gerçekleştirilmesi için destek verdiklerine dikkat çeken Gediz Sezgin, Temmuz 2015’te Turkcell laboratuvarında testlere başlayıp bu noktaya geldiklerini söyledi. Rize’de de ilk canlı şebeke testlerini gerçekleştirerek gerçek şebekede kullanan ilk operatör de Turkcell olmuştu.
Ayrıca 2017 yılında yerli baz istasyonları kullanarak Turkcell’in anlık mesaj uygulaması BiP üzerinden ilk görüntülü görüşme gerçekleştirildi. Evrensel şebekesinde ilk Ulak baz istasyonu 31 Ekim 2017’de Çankırı’da kullanılmaya başlandı. Turkcell, Evrensel Projesi’nde 468 adet yerli baz istasyonu kurulumu yapmasıyla da Ulak’ın itici gücü haline geldi.
XXXX
Ulak Yeni Sipariş Neden Verilmiyor?
Barcelona’da Şubat 2019’daki Mobile World Congress’te benim de katıldığım törende Turkcell, 2650 adet Ulak siparişi vermişti. Vodafone ve Türk Telekom (TT) da daha önce Turkcell ile birlikte 250 adet siparişleri oldu. Vodafone 250 adedi de kurdu, kullanıyor. TT’de kurmaya başladı. Fakat zoraki verilen ilk siparişin devamını getirmediler.
Turkcell, Ulak’a ticari bir anlaşma ve en büyük siparişle güçlü destek veren ilk ve tek operatör olarak hafızalara kazındı. Hâlihazırda 14 ilde, 250 adet Ulak baz istasyonunu şebekede kullanıyor. Bu rakam 2022’de 45 şehirde toplam 2900 adetle Türkiye coğrafyasının yüzde 54’ünde ulaşacak.
Ayrıca Ulak baz istasyonunun anteninin yerlileşmesinde katkısı var. Turkcell, Aselsan’a beklentilerini anlatmış, Aselsan’da geliştirmiş. Benzer çalışmayı İnta Mühendislik ile de yerli baz istasyonu anteni üretimi için yapmışlar. 2020’de antenlerin %80 yerli olacak. Bunlar daha önce Çin’den geliyordu. Baz istasyonlarının bağlantısını sağlayan radyo linklerde C2Tech yani yerli bir şirkete yaptırılmış.
Fakat asıl dikkat çekmek istediğim husus Turkcell’in arka planda Ulak’ın gelişimine vermiş olduğu destek. Mesela Aralık 2019’da 4.5G teknolojisi için çok önem taşıyan VoLTE özelliği ve 2600 MHz radyo üniteleri Ulak’ın en güncel yazılımıyla ilk olarak Turkcell şebekesinde kullanılmaya başlandı. Böylece Ulak, Turkcell ile yaptığı iş birliği sonrasında VoLTE özelliğiyle sahaya çıkmış oldu.
XXXX
5G’ye Ulak ile Hazırlık
Buraya kadar anlattıklarımdan Ulak’ın 4,5G’de tam donanımlı bir baz istasyonu olarak kullanımda olduğunu anlaşmışsınızdır. Ama teknoloji yerinde durmuyor. Dünya 5G’yi konuşuyor. Ulak’ın da bundan sonra Turkcell gibi partnerlerle 5G’ye hazırlanması gerekiyor. Ulak 5G odaklı Ar-Ge projelerinde de Turkcell ile ortak çalışıyor. 4.5G ve 5G radyo erişim şebekeleri için girişim önleme (COMP Projesi) ve 5G uçtan uca şebeke dilimlemesi (RELIANCE Projesi) konularında TÜBİTAK destekli Ar-Ge projeleri var.
Netice itibariyle Turkcell’in 4,5G’de kendini ispat etmiş Ulak ile yerli 5G baz istasyonu üzerinde çalışması ümit veriyor. Ama rekabetçi ticari ürün olması için yol haritasını, işletme modelini de geliştirmesi gerekiyor.
OSTİM’de 4,5G’nin kritik bileşenlerinde somut çalışmaya imza atmadan milli 5G hayalleriyle yola çıkanlar, Ulak ile güçlerini ve yollarını iyi bir modeller birleştirirlerse gerçekçi olabilirler. Diğer türlü havanda su döveriz. Teknolojiyi kimin geliştirdiği, hangi bakanlığın ne yaptığı değil, ortaya çıkarılacak iş önemli. Bakanlıklardaki siyasiler yarın olmayacaklar.
Bu sebeple OSTİM Başkanı Orhan Aydın’ın siyasi bir söylemle gibi duran ‘5G 2023 yetişecek’ sözlerine, ancak inşallah denir. Umarım TÜBİTAK kaynakları verimli teknolojiye dönüşür.
