Kondüktör Agop'un beklediği tren geliyor
TAM sekiz yıl olmuş görüşmemizden bugüne geçen süre.
Gümrü’nün karşısında Ermenistan’ın sınır köyü Akhuryan tren istasyonunda tanışmıştım kondüktör Agop Gevorgyan ile…
Tanıştığımızda bir gün Türkiye tarafından batı treni gelecek diye 20 yıldır nöbet tuttuğunu söylemişti.
Türkiye tarafına bakarken, geçmişte gelip geçen trenleri anlatmıştı.
Aynı istasyondaki bekleyişini sürdürüyor mu bilmiyorum…
Ancak trenin geleceğini bekleyenlerin umudunun gerçekleşmesi çok sürmeyecek gibi görünüyor.
Nitekim adımların atıldığını ve bir noktaya gelindiğini önceki gün Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu TBMM’de Bakanlığının bütçe görüşmesinde dile getirdi.
Karşılıklı olarak temsilci atanacağını belirtti.
Anlaşılan o ki ilk adımda diplomatik misyon hedeflenmiyor.
Bunun yerine Karadeniz Ekonomik İşbirliği platformunun kullanılması amaçlanıyor.
KEİ’DEN TEMSİLCİLİĞE
Merhum Turgut Özal’ın oluşumunda büyük emeği geçen KEİ’de Ermenistan da yer alıyor.
Bir de parlamenterler asamblesi bulunuyor.
Karadeniz Ekonomik İşbirliği Parlamenterler Asamblesinde görev alan Ermenistan temsilcisinin Türkiye ile diplomatik ilişkilerin başlangıcını yapması konusunda görevlendirilmesi hedeflenmiş.
Türkiye’nin ise Gürcistan’daki Büyükelçisinin veya yine KEİPA kapsamında bir ismin görevlendirilmesi söz konusu olabileceği kayda geçiriliyor.
Bütün bunlar da Azerbaycan’ın Karabağ savaşını kazanmasının hemen ardından başlamış.
Savaşın bitişi ve Ermenistan’da Paşinyan’ın yeniden seçimi kazanması dönüm noktası olmuş.
Aktarıldığına göre Ermenistan seçiminin kesinleşmesi sonrası Ermenistan kökenli bazı ABD’li sivil toplum kuruluşları temsilcileri Türkiye’ye gelip, Erivan’ın ilişkilerin iyileştirilmesi için çaba göstermeye hazır olduğu mesajını iletmiş.
Ermenistan iyi niyetinin bir göstergesi olarak Azerbaycan Türkiye arasındaki sivil uçuşlara hava sahasını açmış ve Gürcistan veya İran yerine kendi üzerinden geçmesine izin vermiş.
Erivan, “Türkiye sınırlarını tanıyoruz ve karşılıklı gümrük kapısının açılmasını da arzuluyoruz” mesajını da iletmiş.
Bu kapsamda Türkiye’den de üst düzey bazı isimlerin Erivan’a gidip görüşmelerde bulunduğunun altı çizildi.
Bakü de devrede tutulmuş ve karşılıklı mutabakat içinde adımlar atılmış.
NAHÇIVAN VE TREN YOLU
Aktarıldığına göre zaten savaş sonrası varılan anlaşma ile Türkiye Nahcivan ile Azerbaycan arasındaki yol açılacaktı.
Zaten Nahcivan kapısı açıktı.
Buna bir de Gümrü Gümrüğü’nün eklenmesi amaçlanıyor.
Yani ilk aşamada kara yolu yerine, tren yolunun canlandırılması amaçlanıyor.
Buradaki amaç, bölgedeki tren yolu ağının geliştirilmesi ve bunun için ABD başta olmak üzere uluslararası kredi sisteminin devreye sokulması…
Aktarılan o ki, Ukrayna’nın ardından bölgede dinamizm kazanmak isteyen ABD’den de ilk aşamada olumlu mesajlar gelmiş.
Moskova buna nasıl bakar derseniz, şu aşamada çok olumsuz görünmüyor.
Çünkü bölgede baş ağrısı yaratan sorundan bir nebze kurtulacak olmasının keyfini sürmek istiyor.
KARABAĞLILAR ÇÖZSÜN
Azerbaycan ile Ermenistan arasında sürekli sorun yaratan Dağlık Karabağ konusundaki meselenin çözümü için de yeni bir yol geliştirilmiş.
Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi’nde yaşayanlar ile Azerbaycan’ın sorunu birlikte çözmesi, Erivan’ın bu konuda biraz geride durması karara bağlanmış.
Bakü’den de bu konuda olumlu mesajlar gelmiş.
Konu sadece bu noktada da kalmamış; Bakan Çavuşoğlu’nun da açıkladığı gibi Erivan ile İstanbul arasında havayolu taşımacılığının başlamasına da karar verilmiş.
İlk aşamada Ermenistan’ın resmi havayolu şirketi Armavia’nın İstanbul uçuşlarına izin verilecek…
THY için ise şu aşamada bir plan yapılmamış.
ERMENİSTAN SERBEST BÖLGESİ
Ermenistan Nahcivan arasında bir alanda Serbest Bölge kurulması gibi bir hedef de var…
ABD ve batı ülkelerine doğrudan gümrüksüz ticareti hedefleyen bu uygulamanın devreye girmesi halinde hem Ermenistan’ın bölgede önemli bir ticaret merkezi olması, hem de Türkiye’den alınan ürünlerin doğrudan ABD’ye ihracının sağlanması gibi bir durum söz konusu olabilecek.
Uzak bir tarih gösterilmekle birlikte bunun da hayata geçmesinin zor olmayacağının altı çiziliyor.
Hedef, Nahcivan’ın bu bölgede ticaret yolu haline getirilmesi.
ABD İLE İLİŞKİLER
Bu gelişmeleri dinledikten sonra bölge üzerine çalışmaları ile bilinen Prof. Dr. Mitat Çelikpala’yı arayıp, “Sizin 360 derece diplomasisi öngördüğünüz gibi çalıştı” dedim.
Prof. Dr. Çelikpala, Ermenistan ile ilişkiler koptuğu yıllarda yazdığı bir makalede bunun 360 derece dönüp yeniden başlayacak bir zemine iki ülkeyi getireceğini belirtmiş ve bugün yaşananları o günden öngörmüştü.
Bundan sonra olabilecekleri sordum, Ermenistan’da Paşinyan’ın seçimden güçlü bir şekilde çıkmasının ilişkilerin pozitif gelişimine katkı verdiğini belirtti.
Türkiye’nin ABD ve batı ile ilişkilerinin yeniden geliştirilmesine de önemli katkı vereceğinin altını çizen Çelikpala, özellikle ABD’deki Ermeni diasporasının etkisine dikkat çekti.
Atılan adımlardan futbol diplomasisi ile başlayan 2009-2011 sürecinin bir daha yaşanmasının zor olduğunu anımsattı.
Sözlerinde haklı, çünkü en önemli mesele Dağlık Karabağ sorunuydu bir şekilde bitti.
Erivan’da da Türkiye’den toprak alma hayali ile yanıp tutuşan veya bu yönde politika ile siyasi yaşamını devam ettirme peşinde olan bir yönetim yok.
Bölgenin yeni gerçeği de Erivan’ı bu yöne itekliyor; çünkü diaspora Ermenistan’ı sürekli geride tutuyor, kalkınmasının önündeki en büyük duvarı oluşturuyor.
Batıya ve denize açılma yolları ötekine bağlı olduğu için de çevresini saran ülkelerin insafına kalmış bir ticaret sürdürüyor, kendisi yerine onların kazanmasına neden oluyor…
Sanırım bu işe en çok kondüktör Agop Gevorgyan sevinecek; beklediği tren, hayal, Godot olmaktan çıkacak…
