Okyanusya sanatı Londra'da
Londra’da, Green Park metrosunda inip Birleşik Krallık'ınen saygın sanat kurumlarından biri olan Royal Academy of Arts’a (RA) doğru yürüyorum. Yıllarca süren tadilatı geçen yıl bitti ve RA salonları Piccadilly’den arka bloğa kadar genişletildi. Burlington House’ın kemerli kapısından geçip avluya varıyorum. Alfred Hitchcock’un 1960’da çevirdiği, Anthony Perkins’in oynadığıünlü Sapık filminin geçtiği evin bir benzerini ABD’den getirip taşımışlar avluya. Bu evin de bir hikayesi var ama benim aklım ana binada sergilenen Okyanusya sergisinde.
Coğrafya bilgimizi bir tazeleyelimönce; Okyanusya, Büyük Okyanus’taki adaları içinealan bir kıta, dünyanın 7 kıtasından biri ve bir ülkeler topluluğu. Asya’nın doğu ve güneydoğusunda yer alıyor. Diğer kıtalardanfarkı, kıtanın bütünlüğünü sağlayan Büyük Okyanus ve o yüzden de bu kıtaya Okyanusya deniyor. Royal Academy of Arts, 250. yılını Okyanusya sergisi ile kutluyor. Bu kadar geniş kapsamlı bir Okyanusya sergisi bu güne kadar hiç açılmamış Birleşik Krallık’ta. Tabii bu bölgenin sanatı ile ilgili böyle geniş sergiler her zaman karşınıza çıkmıyor. Denk düşüp gezebildiğim için şanslıyım.
BÜYÜK OKYANUS'UN ORTASINDA 13 ADA ÜLKE
Sergide sadece bu adaların, takımadaların sanatını değil, sanattan da öte, ilk yerlilerinin nasıl yaşadıklarını, nelere inandıklarını, adetlerini, giyim kuşamlarını hatta yüzlerine ve vücutlarına yaptırdıkları dövmelerin anlamını da etraflıca gözünüzün önüne getirebiliyorsunuz. Okyanusya; Polinezya, Melanizya ve Mikronezya takımadalarından ve Avusturalya’dan oluşuyor. Avusturalya serginin dışında bırakılmış ama Yeni Zellanda’dan Hawaii’ye, Papua Yeni Gine’ye kadar 13 Büyük Okyanus ülkesinin sanatları geniş geniş sergileniyor. Dönenceler de ekvator da Okyanusya’dan geçiyor, iklimi siz tahmin edin artık. Alabildiğine tropikal. E, her tarafı sularla çevrili adacıklar olunca da denizcilik kaçınılmaz oluyor. Okyanusya’nın coğrafi bölgelerini tabii batılılar ayırmış. Polinezya, birçok ada; Melanizya, kara adalar; Mikronezya, küçük adalar anlamına geliyor.
Yeni Gine ve hemen yanındaki Bismark Takımadaları’nda yaşam 30 bin yıl önce başlamış. Daha sonra Asya’nın doğusundan çanak çömlek kültürüne aşina olan Lapitalar milattan bin yıl önce Polinezya ve Melanizya’ya doğru göçmüş. Ve insanlar kano dedikleri dar ve uzun tekneleriyle adalar arası dolaşmaya ve avlanmaya başlamışlar. Zaten serginin ilk salonlarında da Büyük Okyanus’taki deniz yaşamı anlatılıyor. Tabii üzerlerinde çeşitlioymalar, kabartmalar olan her biri bir sanat eseri kanolar, kanoların kürekleri, balina dişlerinden oltalar ve av aletleri var. Bir de 1769 tarihinde, Tahiti’li bir papazın gelen batılı teknelerden bulduğu mürekkeple çizdiği deniz yaşamını gösteren çizimler. Rafya ve ahşaptan yapılmışbir tılsım da benim beğendiğim objeler arasında bu salonda.
KEŞİFLERLE GELEN BATILILAR
Bundan 250 yıl kadar önce, keşifler yapıldıkça özellikle Büyük Britanya Krallık’ından gemiler gelip gittikçe Okyanusya halkının da batıyla tanışması ve ticareti başlıyor. Zaten Okyanusya’nın hakimi üç büyük devlet, Commonwealth, Fransa ve ABD. Sergi, Okyanusya halkının ufuklarının genişlemesiyle birlikte takas yapmak için yaptıkları hediye objelere de yer veriyor. Tabii 18. yüzyılın ikinci yarısından sonra bu yolla batı müzelerine Okyanusya sanatı da akmaya başlıyor. 20. yüzyılda ise işçi göçüyle kendileri de batı ülkelerine gelip yerleşiyor.
Sergide doğum, evlilik ve ölüm törenleri ve bu törenlerde sunulan hediyeler de unutulmamış. Üzerine primitifdesenler dokunmuş ya da tüylerle örülmüş tekstiller bunların başlıcaları. Serginin törenleri anlatan bölümünde davul ve müzik sesi efektleri tören giysilerine eşlik ediyor. Kabile şeflerinin iktidara gelme törenlerinden evliliğe, balıkçılık için denize açılma törenlerinden evlilik ve ölüme kadar birçok tören ritüellerive kostümleri de salonlarda yerini alıyor, müzik eşliğinde…
Bugün adalar halkının çoğu Hristiyanama eski tanrılar ve tanrıçalarını da unutmamışlar. Atalara, tanrılara ve ruhlara yapılan ayinlerde takılan maskeler, tanrı ve tanrıça heykelleri de sergileniyor.
Sergi, Yeni Zelandalı güncel multi-medya sanatçısı Lisa Reihana’nın Okyanusya halkının yaşamından kesitler sunduğu çok büyük panoramik eseriyle sona eriyor.
