'Afrika'nın Çin'i olduk'
Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Yönetim Kurulu Başkanı Mithat Yenigün ve Başkanvekilleri Murat Üstay, Selim Bora, Hüseyin Arslan, Burak Talu ve Başar Arıoğlu ile bir araya geldiğimizde ifade edilen, “Afrika pazarında Çin olduk” sözünün altını çizdim. Çin ile ilgili “Bu ülkelerin geleceklerini satın almış” yorumu yapan müteahhitler; “ucuz finansman, pahalı proje bedeli” stratejilerinin, Türkiye’ye kapı açtığını vurguluyorlar. Altyapıdan konuta Afrika gibi büyüyen bir pazarda, Türkiye’nin müteahhitlik liginde en büyük rakibi Çin’e karşı oyun kurması önemli bir gelişme...
Müteahhitlerden can alıcı bir soru geliyor: Dünyada artan PPP projelerine (Kamu Özel Ortaklığı) finansman sağlayabiliyor muyuz? Çin ile Türkiye rekabetinin kırılma noktası, projelere kredi sağlama olanaklarında ortaya çıkıyor. Afrika’da projeler üstenen Summa Yönetim Kurulu Başkanı Bora “Senegal’e son 3 ayda 4 bakanımız gitti. Devletin verdiği destek önemli. Almanya Başbakanı, Nijerya’yı 23 kez ziyaret etti” sözleriyle, devletlerarası ilişkinin önemine vurgu yapıyor.
‘AFRİKA MADENLERİNDEN KREDİ ÇIKARACAĞIZ’
Cezayir’in inşaat sektöründe 500 milyar dolarlık yatırım açıklaması iştah artırıyor. Türk müteahhitleri; Ekvator Gine’sinden, Kongo’ya kadar balta girmemiş ormanlara süzülüyor. Pazarda Türkiye’nin en büyük rakibi Çin firmaları. Çinlilerin kalite ve iş bitirme süreleri açısından prestij kaybettiği yerlerde, Türk firmalarına fırsat çıkıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile “emtia karşılığı kredi” anlaşması imzalanacağı bilgisi paylaşılıyor: “Maden anlaşması karşılığı, Eximbank müteahhitlere kredi açacak.”
Yapı Merkezi Yönetim Kurulu Başkanı Başar Arıoğlu, “Etiyopya’da Çinli firmaların üstlendiği işlerden memnun olmadıkları için biz iş alıyoruz. Onların 100 liraya yaptığı işi 50 liraya tamamlıyoruz” diyor. Yapı Merkezi, Türk Eximbank ve Avrupalı finansörleri bir araya getirerek 1.7 milyar dolarlık demiryolu projesi üstlenmişti. Sahra Altı 54 Afrika ülkesinin 10’unda iş yapan Türk müteahhitlerinin Kara Kıta’da gidemediği ülke Güney Afrika. Bu ülkeden Hindistan ekmek yiyor. Latin Amerika’da ise sorun farklı. Türk mühendisleri bu ülkelerin dili olan Portekizce ve İspanyolca’ya hâkim değiller.
‘MÜTEAHHİTLERE FİYAT FARKI ÖDENSİN’
Yenigün, malzeme ve döviz fiyatlarında yüzde 80’e varan artışlardan yola çıkarak, “fiyat farkı düzenlemesi” talep ediyor. Bu nasıl olacak? Kamu İhale Kanunu’nun değişmesi için 4 ayrı kurumla çalışma yürütüyorlar. Düzeltmek istedikleri tek konu bu değil. 2015 yılında ilan ettikleri, 10 maddelik İnşaat Sektörü Bildirgesi’ni masanın üzerine koyuyorlar. Bir işte 30 kişinin “İş Yönetme ve Denetleme Belgesi” alabildiğini belirten Yenigün “Müteahhitlik tanımında; tamamlanan iş kapasitesi, meslekte geçirilen süre, ciro gibi kriterler olmalı. Üyelerimizi bu kriterlere göre oybirliği ile seçiyoruz” diyor.
Avrupa ülkelerinde yaklaşık 50 bin müteahhit varken, Türkiye’de 330 bin müteahhidin 66 bini, Kamu İhale Kanunu’na tabi iş bitirme belgesine sahip. Bunlardan yalnızca 142’si TMB’ye üyeydi, 2017 yılında sayı 125’e düşmüş. Kamu payı olan yatırımlarda tamamlanan işlerin yüzde 70’ini, cirolarının 3’te 2’sini yurtdışı işlerden sağlayan TMB üyeleri gerçekleştiriyor.
LİBYA’DA ZARAR ÜSTÜNE ZARAR
Türk müteahhitlerinin Libya’da devam eden 240 projeden toplam 1.1 milyar dolarlık alacağı duruyor. Ayrıca ülkede 1.5 milyar dolarlık makine parkı yatıyor. Libya’da iş yapan müteahhitlerden Murat Üstay, “Kaddafi’nin devrildiği 2011 yılından beri aldığımız teminat mektuplarına 50 milyon dolar komisyon ödüyoruz. Öncelikle bu sorunun çözülmesi gerekiyor” diyor. Türkiye’nin yanında yer aldığı Katar’a ambargo uygulaması başlatan Suudi Arabistan’da Türkiye’ye yönelik sıkıntı yaşanmadığı kaydediliyor. Suudi Arabistan müteahhitlik pazarından yüzde 5.7 pay alan Türk müteahhitleri içinde Yapı Merkezi, Doğuş ve Tekfen öne çıkıyor. Son dönemde ülkenin iç siyasetindeki belirsizlikler paralelinde avansları alınmış ihalelerin bile iptal edildiğini söylüyorlar. 3 yılda 250 milyar dolarlık işi bitirmeyi hedefleyen Suudi Arabistan’da petrol gelirlerindeki düşüş, işlerin yavaşlamasına yol açmıştı. Suudilerin, Müslüman ülke olmadığı gerekçesiyle Çin firmalarına koyduğu yasak, Türk müteahhitlerine avantaj doğuruyor.
***********
RUSYA AÇILDI ‘KARDEŞLER’ GERİ ÇEKİLDİ
Rusya pazarı yeniden canlanıyor. 1972- 2017 döneminde Türk müteahhitlerinin aldıkları işlerin yüzde 19.4’ü Rusya’daydı. 2018 yılından ümitli olan sektör, Rusya ile uçak krizinin çözülmesinden sonra 1 milyar dolarlık iş aldı. 2018’de bu rakamın 5 milyarı bulacağı ümit ediliyor. Ne var ki Orta Asya’da Türk müteahhitleri kan kaybediyor.
Kazakistan ve Azerbaycan’da artık işlerin büyük bölümünü alan yerel müteahhitlerin, Türkiye’ye rakip olmaya başladıklarını belirtiyorlar.
***********
10 YILDA 230 MİLYAR DOLARLIK İMZA
Yurtdışında son 10 yılda 230 milyar dolarlık ihale alan müteahhitler, 1972 yılında Libya ile yurtdışına açılmıştı. 1972-2017 yılları arasında 119 ülkede toplam gerçekleştirilen 9 bin 300 projenin sözleşme tutarı 355 milyara ulaştı. Üstlendikleri proje bedeli ortalaması geçen yıl 100 milyon dolara çıktı. Dünya müteahhitlik sektörü daralırken Türk müteahhitlerinin payı artıyor. 2013’te 544 milyar dolar büyüklüğü olan sektör, 2014’te 521, 2015’te 500 ve 2016’da 468 milyar dolara geriledi. Türkiye’nin pastadan aldığı pay 2017 yılında yüzde 5.5’e ulaştı. 2023’te 650, 2030’larda 750 milyar dolara çıkması öngörülen sektörden yüzde 7 pay almayı ve 2023’te 30 milyar dolar, 2030’da da 60 milyar dolar tutarında sözleşme imzalamayı hedefliyorlar.
2017’de 241 projeden sağlanan 14.7 milyar dolarlık yurtdışı müteahhitlik gelirlerinin yüzde 17.3’ü Tanzanya, yüzde 14.1’i Suudi Arabistan, yüzde 12.1’i Rusya, yüzde 9.1’i ise BAE’den geldi.
