Mesleki ve Teknik Eğitim
Milli Eğitim Bakanlığı “Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin Görünümü” raporunu yayınladı. “2023 Eğitim Vizyonu”nun bir parçası olan bu yayın, pek çok analiz içeriyor. Raporda Türkiye’deki mesleki ve teknik eğitimin tarihsel gelişimi, uygulamadaki ortaöğretim programları ve mesleki alanlara değinilmiş ve ayrıca OECD’deki başarılı eğitimlerle ortaklaşılan noktalar incelenmiş. Rapor için konuyla ilişkili STK’lardan ve araştırmacılardan da destek alınmış.
ÜNİVERSİTE ÖNCESİ EĞİTİM
Türkiye’de üniversite öncesi eğitim (18 yaşına kadar) 4 ayrı aşamada yapılıyor. 5-9 yaş arası eğitim; “okul öncesi eğitim” ve ardından da “ilkokul eğitimi” olmak üzere tek tip ve karma. 10-13 yaş arası eğitimse; “genel eğitim” ve “İmam-Hatip eğitimi” olmak üzere iki tür. Eski sisteme göre lise sayılan ortaöğretim; en karmaşık yapıda ve “genel eğitim”, “mesleki eğitim”, “Anadolu İmam-Hatip eğitimi” olarak 3 tür. Bu türlerin, ayrıca açık öğretim biçimleri de mevcut. Öğrenciler 1+4+4+4 yıllık eğitimin ardından, üniversiteye başlayınca; hazırlık sınıfları hariç 2/4/6+1/2+4 biçiminde ön/lisans, yüksek lisans ve doktora programları dahilinde yüksek öğretime tabi.
MESLEKİ EĞİTİM
Genel eğitim, insanlar için bir altyapı oluştururken, endüstri toplumlarında mesleki ve teknik eğitim öne çıkmaktadır. “İş Okulu” ve “Üretim Okulu” olarak anılan modern mesleki eğitim; profesyonel eğitim alanı olarak son 150 yılda gelişti ve mesleklere yönelik işgücünün karşılanmasında, mezunlar ve istihdam arasında bir köprü rolü üstlendi.
Mesleki ve teknik eğitim alan öğrencilerin ulusal ve küresel ekonomide yer edinebilmesi ve üretim süreçlerinde doğru biçimde konumlanması, iş gücü dengesi ve endüstriyel kaynakları etkiliyor. Gelişmekte olan endüstri ve ekonomilerde hazır insan kaynağı ve lisans mezunlarının beklentileri ters düştüğü için genç işsizlik oranı artabilmektedir. Mesleki ve teknik eğitim, endüstrinin “gerçek ihtiyaçlarına” göre saptanan programları ve doğrudan uygulama yatkınlığıyla, işsizlikle sonuçlanan kitlesel ve profesyonel ters düşmelere karşı önlem alabilmeyi sağlıyor.
TÜRKİYE’DE MESLEKİ EĞİTİM
Mesleki ve teknik eğitim Anadolu’da 12. yy’de ve Selçuklularda Ahilik kurumuyla başlıyor ve 18. yy’ye kadar sanatkâr ve esnaf teşkilatlarınca yürütülüyor. Modern anlamdaki ilk düzenlemeler orduda ve eğitim alanında. Özellikle ıslah altındaki çocuklar için meslek ve sanat eğitimleri bir çözüm olarak görülüyor. 1879’da İstanbul’da kız sanayi mektepleri de açılıyor.
Mesleki ve teknik eğitim MEB kapsamınaysa 1927’de girmiş ve Mesleki Tedrisatın İnkişaf Planı’yla koordine edilmiş. Çırak okulları, sanat ve orta sanat okulları, akşam sanat okulları, tekniker okulları, mühendis okulları ve gezici köy kursları açılmış. Bu tür yapılanmalara daha sonradan; Mesleki ve Teknik Öğretim Müsteşarlığı, Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü, Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ve Ticaret Öğretimi Genel Müdürlüğü de bir çatı olarak eklenmiş.
TEKNİK EĞİTİMDE ÖNCELİKLER
Ortaöğretimde geçen yıl (2017-2018 dönemi) 5.689.427 öğrenci yer aldı. Bu öğrencilerin yaklaşın üçte biri (1.987.282) mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında. Mesleki ve teknik eğitim kapsamındaki örgün eğitim; Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri, Çok Programlı Anadolu Liseleri ve Mesleki Eğitim Merkezleri olmak üzere üç tür. Yaygın eğitim olarak Mesleki Açık Öğretim Liseleri de bu okullara eşlik ediyor. Eğitim süreçleri ve derinliği okul türlerine ve girişimlere göre değişebilmekte.
Teknik eğitimin öncelikli hedefleri; nitelikli iş gücü, katılımcı bir anlayış, mezunların üretime katılması, meslek sisteminin gelişmesi, modüler öğretim, sosyal ve sektörel entegrasyon ve yetkinlik olarak sayılabilir. Bu gibi hedeflere dijitalleşen sektörler için belirli alanlarda teknolojik yetkinlik kazanmak, milli kültüre ait geleneksel mesleki etiği kullanmak ve insan odaklı kalkınmanın sağlanması için etkin ek eğitimler vermek dahil edilebilir.
2023 HEDEFLERİ
MEB raporundaki son bölüm özellikle önemli. Mesleki ve teknik eğitimin sorunlu ya da gelişmeye açık alanları konusunda, Bakan Ziya Selçuk’un da katkılarıyla, “2023 Eğitim Vizyon Belgesi”ndeki yaklaşımlar yer alıyor. Bu yaklaşımlara göre öncelikle yeni nesil müfredatlar geliştirilecek. Ayrıca bazı yeni girişimler için destek arayışları var. Örneğin yerli ve milli savunma sanayii için mesleki eğitim en öncelikli konulardan.
Yurt dışında yatırım yapan iş insanlarının ihtiyaç duyduğu meslek elemanları da hem yeni hem de hızla müdahale edilebilecek bir konu. Bakanlık, destekler kapsamında mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının döner sermaye gelirlerinden alınan %15’lik hazine kesintisi %1’e düşürülmesini planlanıyor. Bu gibi destekler mesleki eğitim konusunda yeni girişimlerin önü açılabilir.
2023 hedefleriyle uyumlu olarak hazırlanan çalışma ve planlar öncelikle mesleki ve teknik eğitim konusundaki toplumsal algıyı değiştirmeli, öğrencilerin mesleki yetenek ve ilgilerini erkenden tespit ederek aileleri yönlendirmeli ve uygulama yoğunluğunu arttıran ders içerikleri ulusal ve uluslararası sektöre hazır ve uyumlu hale getirilmelidir.
İş başında eğitim olanaklarının artması, mezunlara çalışma önceliği ve farklı ücret uygulanması, sektörün eğitim süreçlerinde direkt yer alması ve yine mezunların kendi alanlarında yükseköğretime geçişlerinin kolaylaştığı bütünleşik bir yapı, mesleki ve teknik eğitimin başarısını hızla arttıracaktır.
