Ufukta büyüme görülmüş olabilir

Türkiye İstatistik Kurumu'nun bugün açıkladığı verilere göre temmuzda sanayi üretim endeksi yüzde 4.4 yükseldi. Sanayi üretimindeki artış yüzde 3'lük beklentinin üzerine çıktı. Haziran ayında sanayi üretimindeki yıllık artış yüzde 0.1 olarak açıklanmıştı.

Büyümenin öncü verisi olarak kabul edilen sanayi üretimindeki bu olumlu gelişmeyle beraber Türkiye temmuz verilerini açıklayan ülkeler arasında Avrupa'da, İrlanda ve Norveç'in ardından en yüksek artış kaydeden üçüncü ülke oldu. G20 ülkeleri arasında ise Çin'in ardından ikinci sırada yer aldı. Böylece sanayi üretimi yıllık olarak en çok artan 4 ülke arasına girdi.

Temmuzda sanayi üretimini yıllık olarak en çok artıran ülke İrlanda oldu:

DÜNYADA 9 ÜLKE POZİTİF VERİ AÇIKLADI

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi temmuzda İrlanda yüzde 12.9 ile dünyada şu ana kadar sanayi üretimini en çok artıran ülke oldu. İrlanda'nın bu büyümesinde gıda üretimindeki sıçrama etkili oldu.

Seçili ülkelerin yer aldığı bu tablonun dışında şu ana kadar sadece Tayvan yüzde 2.7 ve Malezya yüzde 1.2 ile sanayi üretiminde artış yaşadı. Koronavirüs etkisiyle dünyada temmuz verilerini açıklayan 50 ülkenin sadece 9'u pozitif bir veri açıklayabildi.

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER GELİŞEMEDİ

Temmuz verileri Türkiye'nin geleneksel olarak karşılaştırıldığı diğer gelişmekte olan ülkelere göre de koronavirüs salgınının vurduğu darbeden daha hızlı sıyrılmaya başladığının işaretlerini verdi. Meksika, Arjantin, Hindistan ve Brezilya'da sırasıyla yüzde 11.3, yüzde 6.9, yüzde 10.4 ve yüzde 3'lük düşüşler kaydedildi. Bir başka gelişmekte olan ülke Güney Afrika'da ise yüzde 10.6'lık düşüş yaşandı. Güney Kore'de ise düşüş yüzde 2.5'te kaldı.

VAKALAR HIZLA ARTIYOR

Burada Güney Afrika, Hindistan, Meksika, Arjantin ve Brezilya'nın ağustos ve eylül verilerinin de pek olumlu gelmeyeceği şimdiden öngörülebilir. Çünkü bu ülkeler söz konusu aylarda koronavirüs vakalarında muazzam bir artış yaşadı. Bunun yanında Brezilya'da hükümetin koronavirüs yaklaşımının vatandaşlar tarafından tepkiyle karşılanması sebebiyle siyasi bir gerginlikler de yükseldi.

Hindistan'da sadece dün 93 bini aşkın, Brezilya'da 14 bin 597, Arjantin'de 9 bin 56, Meksika'da 5 bin 674 yeni koronavirüs vakası olduğu açıklandı. Yeni vakalarda anlamlı bir düşüş eğilimi de görünmüyor. Sadece Güney Afrika 1.579 yeni vaka ile görece daha olumlu bir tablo sergiliyor. Vakalardaki bu yükselişler yeni önlemleri gündeme getirirken, bu önlemlerin sanayi üretimi ve büyümeye negatif etkide bulunması bekleniyor.

İSVEÇ KAPANMADIYSA ÜRETİMİ NEDEN DÜŞTÜ?

Tabii burada çarkların hızlanmasında sadece bir ülkenin kendi içerisindeki koronavirüs vakalarındaki artış veya azalışlara bakmak yetmiyor. Bunu anlayabilmek için İsveç örneği üzerinden gidilebilir. İsveç farklı bir politika belirleyerek koronavirüs sebebiyle ekonomisini diğer ülkeler kadar sert bir şekilde hiçbir zaman kapatmadı. Ancak yine de temmuz ayında sanayi üretiminde yüzde 8'lik düşüş yaşandı.

10 milyon nüfusa sahip İsveç 2019 yılında Dünya Bankası verilerine göre 160.5 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Ülkenin en önemli 15 ihracat pazarının 13'ünü Avrupa Birliği ülkeleri oluşturuyor. Diğer 2 ülke ise Çin ve ABD. Dünyanın en büyük ekonomisi ve 6.7 milyon vaka ile koronavirüs merkezi olan ABD geçen yıl 12.2 milyar dolarla İsveç'in en çok ihracat yaptığı 3. ülke olmuştu. Yani İsveç'in ihracatının yüzde 71'ini gerçekleştirdiği 15 ülkenin 14'ü henüz koronavirüs salgınının ekonomik etkilerinden kurtulmaya başlamadı. Bu da dış talebin, dolayısıyla üretimin düşmesine yol açıyor.

TÜRKİYE'NİN TİCARET ORTAKLARI DA TOPARLANMALI

Bu örnekten yola çıkarak Türkiye'nin toparlanması için de başta AB ülkeleri olmak üzere önemli ticaret ortaklarının artık ekonomik olarak önlemleri gevşetmesi gerektiği söylenebilir. Ancak Türkiye, İsveç'ten farklı olarak 82 milyonluk nüfusuyla büyük bir iç pazara sahip. Bu sebeple Türkiye'nin ihracatı temmuzda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 5.8 azalarak 15 milyar 12 milyon dolara gerilese de yurtiçinde ertelenen alımların yapılmaya başlanmasıyla sanayi üretiminde yıllık yüzde 4.4 büyüme kaydedilebildi.

AYLIK VERİLER OLUMLU

Sanayi üretimindeki artışın sürdürülebilir olması dış ticaretin hareketlenmesiyle ilişkili. Burada Türkiye'nin en büyük ticaret ortağı olan AB ülkeleri yıllık değişimde pek pembe bir tablo çizmese de toparlanma işaretleri göstermeye başladı. Temmuz ayında Euro Bölgesi'nde sanayi üretimi haziran ayına göre yüzde 4.1 arttı. Sanayi üretimi ilk koronavirüs önlemlerinin alınmaya başladığı şubat ayında göre yüzde 8 aşağıda olsa da kademeli bir toparlanma eğiliminde.

Sanayi üretimi birçok açıdan büyüme verilerinin öncü olma niteliğini taşıyor. Bu sebeple de temmuz ayı verileri dünyadaki gidişat hakkında bir fikir sahibi olmak için büyük önem arz ediyor. Koronavirüs salgını kasım ayında Çin'de başlamış olsa da ekonomik etkileri dünyada mart itibarıyla hissedilmeye başlanmıştı. Dünya genelinde çoğu ülkede sokağa çıkma yasakları devreye girdi, iş yerleri ve fabrikalar kapandı.

İKİNCİ ÇEYREKTE SERT BİR DARALMA YAŞANDI

Bu sebeple büyüme verilerine bakıldığında özellikle nisan-haziran, yani 2. çeyrekte sert düşüşler yaşandı.

Önemli ekonomiler arasında 2. çeyrekte sadece geçen yılın aynı çeyreğine göre büyüme kaydetti:

SADECE ÇİN BÜYÜDÜ

Yukarıda seçili ülkelerde görüldüğü gibi Çin dışında tüm ülkeler yılın ikinci çeyreğinde sert bir daralma yaşandı. Türkiye geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 9.9 küçüldü. Avrupa Birliği genelinde yüzde 14.7 küçülme yaşanırken, Hindistan ana ekonomiler içinde yüzde 23.9 ile en sert daralmayı yaşayan ülke oldu. Dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD'de ise daralma yüzde 9.1 oldu. (ABD verisinde zaman zaman yanlış anlaşılmalar olabiliyor. Manşetlere çıkarılan yüzde 31.7'lik olan küçülme 'yıllıklandırılmış' daralma. Burada bahsedilen ise bu senenin ikinci çeyreği ile geçen senenin ikinci çeyreği arasındaki değişim)

Birçok ülkede dünyada söz konusu dönemde çift haneli düşüşler yaşandı. Şu ana kadar gelen sanayi üretim verileri küresel ekonomide bu olumsuz tablonun 3. çeyreğe de hafifleyerek taşınabileceğini ortaya koyuyor.

'BÜYÜYENLER LİGİNE' GİRİLEBİLİR

Temmuzda sanayi üretimi artan İrlanda ve Norveç yüzde 3 ve 4.7 ile ikinci çeyrekte görece küçük daralmalar kaydetmişti. Sanayi üretimindeki artış bu ülkelerde 3. çeyrekte büyümeyle sonuçlanabilir.

Ağustos ve eylülde Türkiye'de fazladan koronavirüs önlemleri alınmadı. Turizmde geçmiş yıllar doğal olarak aransa da temmuzdan itibaren bir hareketlilik yaşanmaya başladı. Eylüle kadar kredi faiz oranları da geçen döneme göre düşük seyretti. Gelen bu ilk veri de Türkiye'nin de 'büyüyenler ligine' girebileceğini ortaya koydu.

Tabii 3. çeyreğin bitmesine henüz 15 gün var ve 2020 yılının öğrettiği en önemli ders her zaman her aksiliğe hazır olunması gerektiğidir.