İstanbul Modern'in mimarı Renzo Piano
Şu canım İstanbul’u beton yığınına çevirdik, bari çağdaş dünya mimarlarının imzasıyla birkaç ikonik binamız olsaydı... Laf böyle başlayınca hemen ikinci cümle şöyle geliyor; “Bilbao’yu kim bilirdi Frank Gehry’nin yaptığı Guggenheim Müzesi olmasaydı.” Aslında olacaktı, olacaktı da bir fırsat kaçtı. İnan Kıraç, Tepebaşı’nda Pera Müzesi’nin karşısında bir kompleks yaptıracaktı şu anda 89 yaşında olan Kanada’lı mimar Frank Gehry’ye. Avan projesi bile hazırdı. Hepimize göstermişti. Ama Büyükşehir Belediyesi’yle düştüğü anlaşmazlık bu projenin gerçekleşmesini önledi.
İSTANBUL’DA İKİ BİNA
İstanbul’da çağdaş dünya mimarlarına ait iki bina olduğu iddia ediliyor. İlki, Çinli-Amerikalı mimar I.M.Pei’nin Finansbank’ın Gayrettepe’deki Genel Müdürlük binası (QNB Bank), diğeri ise Levent’te İngiliz Norman Foster’ın Ferko Signature binası. Başka çağdaş mimarlardan imzalı bina bilen var mı İstanbul’da? Tanınmış bir mimar arkadaşımla konuşuyordum. Dedi ki: “Bu mimarların kendi proje listelerinde bu binalar yok. Bu mimarların ofisleri ya avan proje çizmiştir ya da konsept projesi çizmiştir. Önemli olan uygulama projesinin olması. Ne I.M.Pei, ne de Norman Foster kendi listelerine bunları koymadığına göre sadece onların projelerinden esinlenerek yapılmış binalardır.” Şimdi 2019’da Galata Port projesi kapsamında, ‘projesi hazır’ denilen 81 yaşındaki ünlü Italyan mimar Renzo Piano’nun yapacağı İstanbul Modern binasını dört gözle bekliyoruz. Şu anda Tepebaşı’ndaki geçici binasında olan müzenin ilk kurulduğu antrepolar bölgesinde, Tophane’de yapılacak yeni binası.
KİMMİŞ BU RENZO PIANO?
Bugünlerde Londra Piccadilly’de, değerli eğitim–sanat kurumu Royal Academy of Arts’da Renzo Piano sergisi var. Italyan mimarın dünya üzerindeki ünlü binalarının çizimleri, maketleri, proje içerikleriyle ilgili geniş kapsamlı bir sergi. Serginin başlığı ‘Bina Yapma Sanatı’. Bina yapmak bir sanat. Öyle gazbetonları üstüste koymakla etrafını da renkli camla çevirmekle olmuyor. Bakalım bu heyecanla beklediğimiz uluslararası şöhret Renzo Piano dünya üzerinde nelere imza atmış? Royal Academy of Arts’daki bu sergide Renzo Piano’nun mesleğinin başından günümüze kadar yaptığı en önemli sadece 16 mimari yapısı sergileniyor. Ben de en bilinen birkaç tanesini anlatayım.
DÜNYADAKİ ÖNEMLİ BİNALARI
Paris’e gidip de eski hal meydanında o renkli borularla kaplı içi dışına çıkmış binayı, Centre Pompidou’yu görmeden gelmiş olamazsınız. Renzo Piano 1977’de 40 yaşındayken, bu binayı Richard Rogers ile birlikte Georges Pompidou meydanına inşa etti. Avrupa’nın en geniş modern ve çağdaş sanat koleksiyonlarından birine sahip Pompidou Merkezi. İçinde sadece sanat eserleri değil, dans, müzik, tiyatro performans ve sinema da var. Mimarlar, tüm boruları, teknik detayları, asansörü binanın dışına alarak salonları tamamiye hür bırakmış. Binanın yapımında 15 bin ton çelik ve 11bin metrekare cam kullanılmış. Dışarıdan dolaşan kırmızı, sarı, yeşil, mavi boruların her birinin işlevi ayrı. Elektrik, atık su, teknik kablo, ziyaretçi taşıyorlar. Renzo Piano’nun dünyada tanınmasına neden olan bir bina.
Tjibaou Kültür Merkezi, Avusturalya'nın doğu kıyısında, Yeni Kaledonya, Noumea’da. 1998 yılında biten bir kültür merkezi. Kanak halkının kültürünü dünyaya tanıtmak için Kanak’ların yerel köylerinden esinlenerek yapılmış. Bir kulübeler dizisi. Kulübe dediysem, soyut kulübeler 28-30 metre yükseklikte özel Afrika ahşabıyla ve paslanmaz çelikle imal edilmiş, sıcak havayı ve rüzgarı duvarları arasında tamamen dolaştırmaya yönelik bir proje. 10 kulübeden oluşan 3 köy. Tjibao, ülkesinin özerkliğe kavuşması için mücadele eden ve öldürülen bir lider. Kanak artık bu günlerde barış içersinde yaşıyor. Açılan yarışmayı Renzo Piano kazanmış ve bu köyü Kanak kültürünü uzun uzun çalışarak yapmış.. Hem müthiş estetik hem de fonksiyonel bir proje. Bayıldım. Sergide en beğendiğim proje.
Jerome Seydoux-Pathé Vakfı binası, 2006 yılında Paris’te kurulmuş. Kurucusu Pathé Film şirketinin başkanı Jerome Seydoux-Pathé. Bir 19'uncu yüzyıl tiyatro binası, Paris’in ilk sinemalarından biri olarak görev görmek üzere sinemaya çevrilmiş. İki bina yan yana. Önce yıkıp yerine yeni modern bir bina yapmak istemişler sonra Renzo Piano birkaç yıl önce, iki binayı deniz kabuğu şeklinde transparan bir kubbe ve yedi kat ilave bir bina ile birleştirerek sinema, kütüphane, ve ofis binasına dönüştürmüş. Binalardan bir tanesinin fasadında orijinal Auguste Rodin heykelleri bile var.
The Shard, Londra’yı ikiye ayıran Thames Nehri'nin güneyine inşa edilniş bir gökdelen. Muhafazakar İngilizler için fazla modern. Bazısı Londra semalarında değişik bir ufuk çizgisi yaratığını düşünüyor, bazısı bir mühendislik harikası olarak görüyor. Bazısı da bu sipsivri binanın Londra’ya hiç yakışmadığını düşünüyor. Tasarımı Renzo Piano’ya ait. 8 yan yüzü var cam cepheler kırıklar ve boşluklarla hareketlendirilmiş. Tabii ışığa da yol vermiş. 310 metre yükseklikle, toplam 87 katlı.
Avrupa’nın Eiffel Kulesi’nden sonra ikinci yüksek binası. Yukarıdaki seyir kulesine çıkış 30 Euro kadar yani 190 lira civarında. Çok süratli bir asansörü var ve 307uncu kat civarı restoranlar. Bu binanın yapımı 12 yıl sürdü. 2012’de bitti.
Royal Academy of Arts’da sergilenen bir başka Renzo Piano binası Whitney Museaum of American Art. New York’un eskiden kasapların ve celeplerin kümelendiği bohem semti Meatpacking District’te, Hudson Nehri'nin hemen yanıbaşında. Whitney Amerikan Sanatı Müzesi yeni binası da Renzo Piano’ya ait. Whitney’in eski binası Madison Avenue’nun üst kısımlarındaydı. Binanın 5 bin metrekarelik iç mekanı var. Özel sergiler için ayrılan 1700 metrekarelik alan kolonsuz. Tamamen modern müze ihtiyaçlarına uygun tasarlanmış asimetrik bir proje. Aslında 1931 kurulan Whitney Müzesi 20'nci ve 21'ici yüzyıl Amerikan sanatına odaklanıyor. Renzo Piano aşağı Manhattan’daki bu yeni binayı 2015 yılında tamamladı.
İspanya'nın Cantabria Bölgesi’nde Santander Limanı'ndaki Centro Botin de bir kültür sanat ve eğitim merkezi. Bina, yemyeşil park ve deniz arasında sanki asılı kalmış. Etrafı da ormanlarla çevrili. Santander Bankası Başkanı Emilio Botin tarafından finanse edildiği için de ismi Botin Merkezi olmuş. Renzo Piano bu yapıyı 2017’de tamamlamış.
RENZO PIANO’NUN MESLEKİ BAŞARILARI
Renzo Piano 1937’de İtalya’nın büyük liman kendi Genova’da doğdu. İnşaatçı bir aileden geliyor. Milano Politeknik’te okurken Franco Albini’nin mimarlık bürosunda çalışmış. 1970’te Richard Rogers isimli bir başka İtalyan mimarla Piano ve Rogers Mimarlık Bürosunu kurdular ve bu büro Centre Pompidou konkurunu kazandı. 1970-80 arası bir mühendisle Piano ve Rice ortaklığını kurdu. Genova, Paris ve New York’da büroları var, 150 kişi çalıştırıyor. 1989’da RIBA Mimarlık Altın Madalyası’nı, 1995’te Tokyo’da Kraliyet Ailesinin koyduğu Praemium Imperiale ödülünü ve 1998’de ise mimarlığın en prestijli ödüllerinden Pritzker’i aldı. 2013 yılında İtalyan Cumhurbaşkanı Giorgio Napolitaneo tarafından ömür boyu senatör yapıldı ve 2014 yılında da Columbia Üniversitesi'nden fahri doktora aldı. 2014’de ise sergisinin yapıldığı Royal Academy of Arts’ın onursal akademisyeni oldu.
Renzo Piano, bütün inşaat sürecinin her kademesini tek tek bildiğini söylüyor. Mimarlık için "Günlük hayata yer açabilmek için topraktan muazzam miktarda inşaatı kaldırmak" diyor. Bu kadar basit değil tabii çünkü Piano, merakla yaptığı araştırmaları ve deneyleri hayal gücüyle birleştirmekteki ustalığıyla tanınıyor. Renzo Piano’nun binaları, bir kenti zenginleştiriyor. Bakalım Renzo Piano’nun İstanbul Modern’e ve İstanbul’a katkısı ne kadar olacak.
