Bize çıkan petrol ve emtia piyangosu bu işte
Merkez Bankası brüt döviz rezervi 92.9 milyar dolara geriledi ve Eylül 2012’ye geri döndü. Rezerv özellikle son 1.5 ayda dramatik şekilde azaldı. 13 Kasım 2015’te 100.5 milyar olan rakam 1 Ocak 2016’da 92.9 milyara düştü. 1.5 aydaki azalma 7.5 milyar dolar ve yüzde 7.5 oranında.
- Döviz rezervi Mayıs 2013’te 113.3 milyar dolarla rekor düzeye çıktı. Hem küresel sermaye akımlarının güçlü olması hem de Türkiye’nin kredi notunun 19 yıllık aradan sonra yeniden yatırım yapılabilir düzeye çıkacağının beklenmesi uluslararası sermaye için mıknatıs etkisi yarattı. Ancak Mayıs 2013, aynı zamanda finansal piyasaların rekor kırmasının ve reytingin artmasının ardından negatif yönde kırılmanın başladığı ay da oldu. FED’in parasal genişlemeyi durduracağının işaretini vermesiyle sermaye akımları yön değiştirdi. Türkiye’ye daha az sermaye gelmeye başladı.
- Gelen döviz miktarı ile ihtiyacımız olan tutar birbirine yaklaştı. Bu nedenle 2013 sonuna gelindiğinde döviz rezervlerinde artış da durdu, hatta mayıs ayındaki rekor düzeyine göre 1.3 milyar dolarlık azalma meydana geldi.
- 2014 yılında da dışarıdan gelen kaynaklar ihtiyacımız olan dövizin tamamını karşılamadı ve rezervlerden 5.7 milyar dolar daha kaybettik. Döviz rezervi 112 milyar dolardan 106.3 milyar dolara indi ve yüzde 5.1 azaldı.
- Rezervler en hızlı 2015’te eridi. Seneye 106.3 milyar dolardan başlayan rezervler yılı 92.9 milyar dolardan kapattı ve 13.392 milyon dolar azaldı. Bu düzey bir önceki yıla göre yüzde 12.6 azalmaya işaret ediyor. Önce artışın durması, sonra yavaş yavaş azalışın başlaması ardından erime giderek hızlandı ve 2015’in son haftalarında doruk noktasına çıktı.
- Merkez Bankası rezervindeki bu azalmada ihaleler yoluyla her gün yapılan döviz satışının 12.1 milyar dolara çıkması etkiliydi. Aslında bu satış rakamı 2013 ve 2014 yıllarında daha fazla. Ama 2015’i farklılaştıran kamu enerji şirketlerine ekstra 10.5 milyar dolarlık satış daha yapılması. Dolayısıyla 2015 toplam satışı 22.6 milyar dolara çıkıyor. Bu da şimdiye kadarki en yüksek yıllık döviz satışı oluyor. Merkez Bankası geçen yıl doğrudan müdahaleyle döviz satmadı ama büyük döviz alıcıları olan kamu enerji şirketlerine doğrudan satış yaptı. Bu satışlar da piyasa satışlarının dışında olduğundan günlük işlemlerde etkisi pek görülmedi. Bu nedenle rezerv kaybıyla karşı karşıya kaldık.
- Rezervlerin erimesi şüphesiz ki iyi bir durum değil. Ama durum rezervlerin azalmasında görüldüğü gibi de kötüye gitmiyor. Bunu TCMB Başkanı Erdem Başçı’nın Bakanlar Kurulu’na yaptığı sunumdan da gözlemliyoruz. Rezervler azalmasına azaldı ama aynı zamanda ithalat da azaldı, milli gelir de dolar bazında düştü. Dolayısıyla rezervlerin yeterliliğinde dramatik kayıplar meydana gelmedi. Bitişikte Merkez Bankası’nın hazırladığı rezervlerin cari açığı, ithalatı ve kısa vadeli dış borçları karşılama oranları yer alıyor. Borç ödemede yatay gidiş, cari açık daha hızlı düştüğü için açığı karşılamada artış, ithalat da daha hızlı azaldığından ithalatı karşılamada artış görülüyor.
- Bütün bu iyileşmeler, petrol ve emtia fiyatlarının hızla gerilemesinden kaynaklanıyor. Geldiğimiz aşamada daha az döviz rezervine ihtiyaç duyuyorsak, bunu petrol ve emtia fiyatlarının düşmesine borçluyuz. Petrol ve emtia fiyat düşüşlerinde işin piyango kısmı bu işte.
SONUÇ: “Sarı inek yeşil ot yiyip beyaz süt veriyor.” Türk atasözü
