Yerliler dolarda hem kahramanlık hem de kârlı ticaret yapmayı bildi
TL’nin aşırı değer kaybını durdurmak için dövizde satış kampanyası gündemde. Etkili olur mu? Satan oldukça elbette. Zaten halkımız da döviz almayı, satmayı, bunu zamanında yapmayı, aradan para kazanmayı iyi beceriyor. Geçmiş dönemlerde bunu, dövizi ucuzdan alıp beklemek, pahalıyken satıp kâr etmek şeklinde defalarca ispatladı.
*En son da temmuz ayının ikinci yarısında 10 milyar dolar net satışıyla dolar kurunun daha fazla yükselmesinin önüne geçti. Merkez Bankası’nın doğrudan müdahalesine bile gerek kalmadı.
*Dalgalı döviz kuru rejimine geçtiğimiz 2001 krizinden bu yana Türkiye’de yerleşik hanehalkı ve şirketlerin döviz varlıkları sıçrama gösterdi. Bu bir açıdan serbest dalgalı kur rejimine karşı bir savunma aracıydı. Ama bu sermayeyi girişimciler veya spekülatif hareketleri çok seven bir toplum olarak atıl da tutmadık. Son haliyle 150 milyar dolar civarında seyreden döviz tevdiat hesapları büyük kur oynaklıklarında döviz ticaretine döndü ve genelde yerlilere para kazandırdı.
*Yerleşikler savunma mekanizması için döviz tutarken, büyük oynaklık karşısında zaman zaman bu paranın bir bölümünü kullanıyor. TL’ye çeviriyor veya TL’ye çevirdiği parayı bir süre sonra dolara döndürüyor. Tam olarak dolar yükselirken satış, düşerken alım yapıyorlar. Bu hareketler aynı zamanda döviz kurunun oynaklığını azaltıyor. Yerlilerin döviz arzı fazlalığında alıcı, döviz kıtlığında satıcı olması piyasayı da dengeliyor.
*Son dönemde kurun yükselişi ve döviz talebiyle karşılaşıyoruz ama 2000’li yıllarda dövize boğulduğumuz dönemler de oldu. 2002-2016 arasında Merkez Bankası, döviz alım ihaleleri ve döviz alım müdahaleleri yoluyla toplam 89.6 milyar dolar alım yaptı. Mesela 2005 yılında TCMB’nin doğrudan alım müdahalesi 14.6 milyar doları buldu. Yine Merkez Bankası zaman zaman da döviz sattı ve bunun toplamı 15 yılda 90.9 milyar dolara vardı. Alımla satım birbirine çok yakın.
*Ancak vatandaşın dövize müdahalesinin, bitişikteki grafikten izlenince Merkez Bankası’ndan daha fazla olduğu hesaplanabilir. Alım satım toplamı 200 milyar doları rahat aşıyor. Kayda değer satışlarının toplamını 88 milyar dolar olarak hesapladık. Yani kura müdahalede Merkez Bankası gibi çalışmış yurtiçi yerleşikler.
*Yerleşiklerin bu yaptığı, en azından bu yıla kadar elbette kahramanlık veya vatanı kurtarmak değildi, kârlarını maksimize etmek adına hesaplı kitaplı risk alarak döviz ticaretini iyi yapmaktı. Bunu yaparken de Merkez Bankası gibi kamusal bir görevi yerine getirdiler, iyi bir piyasa yapıcısı oldular.
