Dolarda 4 TL'ye güçlü baraj
DÖVİZDE ÜÇ HAFTADA % 5.3’LÜK TIRMANMANIN ÖNÜNÜ PERŞEMBE GÜNKÜ GÜÇLÜ SATIŞLAR KESTİ
Üç haftadır tırmanışta olan döviz kuruna karşı 29 Mart Perşembe günü büyük ölçekli satışlar yapıldı. Sepet kur TL karşısında yüzde 5.3 düzeyinde yükselmişken bu satışlarla yarım dolar ve yarım Euro’dan oluşan döviz sepeti yüzde 2.2 geriledi. Böylece TCMB’nin döviz satmasına veya faiz yoluyla bir müdahale yapmasına gerek kalmadan kurun tırmanışı önlendi. Doların yeniden 4 TL sınırını geçmesi halinde, benzer satışların tekrarlanması beklenebilir
Son üç haftadır tırmanışta olan döviz kuruna karşı 29 Mart Perşembe günü büyük ölçekli satışlar yapıldı. TL karşısında sepet kur yüzde 5.3 düzeyinde artmışken, gelen bu satışlarla yarım dolar ve yarım Euro’dan oluşan döviz sepeti yüzde 2.2 geriledi. Böylece TCMB’nin döviz satmasına veya faiz yoluyla bir müdahale yapmasına gerek kalmadan kurun tırmanışı önlendi.
Satış sonrası kurun son üç haftalık artışı yüzde 5.3’ten 3.6’ya indi. Mart ayı artışı da yüzde 4.7’ye geriledi.
- Üç haftalık tırmanışın son iki gündür durulması, hatta 4 TL sınırının doların önüne bir baraj olarak çıkarılması, en azından 2017 başındaki kur hareketinin tekrarını önleyebilecek bir gelişme. Şimdi çok geç kalmadan, TL sınırlı bir kayıp yaşamışken, gidişe müdahale edilen bir durum var. Bu müdahalenin ilk iki gün iyi sonuç verdiği de bir gerçek.
- İster yerli, ister yabancı, ister kamu, isterse de yönlendirmeyle özel sektör kuruluşları satış yapmış olsun, ortaya çıkan bu sonucun ardından doların yeniden 4 TL sınırını geçmesi halinde, benzer satışların tekrarlanması beklenebilir. Yeniden güçlü satışlar devreye girebilir.
- Bu da doların 4 TL çizgisi altında veya ona yakın bir yerde bir süre dalgalanmasını beraberinde getirebilir. Tabii ki, dünyada dolarda güçlü bir artış olmaması ve kuru belirleyici faktörlerde büyük değişimler meydana gelmemesi halinde, bu durum geçerli.
- Bunun anlaşılabilmesi için kuru son üç haftadır yükselten dinamiğe bakmakta fayda var. Kurda tırmanış 11 Mart’ta başladı. Bu tarihte seçimde ittifak yasası görüşülüyordu. 13 Mart’ta da Meclis’te kabul edildi. Oradaki bir maddeyle, seçim kanunlarında yapılacak değişikliğin ilk genel seçimlerde uygulanacağına ilişkin istisna getirildi. Bu da seçimlerin erkene alınacağı ihtimalini güçlendirdi. Her ne kadar seçimlerin zamanında yapılacağı hükümet tarafından defalarca vurgulansa da.
- Faizlerdeki yükselişle kurlardaki artışın önü erken seçim ihtimaliyle açıldı. Perşembe günkü güçlü satışlara kadar da herhangi bir müdahale ile karşılaşmadan sürdü. Türkiye varlıkları ile TL bu dönemde benzer ülke piyasalarından negatif ayrıştı.
- Ses getiren ve etkili olan perşembe müdahalesinin bir nedeni ay sonuna gelinmesi olabilir. İlk üç ayın bilançoları bağlanacak, kur üzerinden zarar veya kârlar yazılacak. Hemen her çeyrek sonu eğer mümkünse kuru aşağıya bastırmak eğilimini gözlemliyoruz. Ay sonları nakit TL ihtiyacından dolayı döviz satışları da biraz daha fazladır.
- Dolar satışlarının bir diğer nedeni hiç kuşkusuz 4 TL gibi psikolojik bir eşiği aşma aşamasında bulunmasıdır.
Çünkü hem 1 TL hem 2 TL hem de 3 TL eşiklerinin aşılması sonrası dolar kuru hep hızlı yükseldi. Geçmişte böyle oldu, bu kez de böyle olmaya aday.
1, 2, 3 EŞİKLERİNDE ÖNCE ZORLANMA GEÇİLDİKTEN SONRA HIZLI TIRMANMA
- Doların 1 TL’yi ilk kez aşması Şubat 2001’de devalüasyon sırasında oldu ve 1.69’a kadar çıkarak yüzde 47 oranında arttı.
- Bitişikteki grafikten de izlenebileceği gibi, 1 TL’nin ardından 2 TL’nin geçilmesi 12 yıl sonra, 2013’te gerçekleşti. Dolar 2 TL’nin civarında üç ay gezindi. Geçti, geri döndü, tekrar geldi, yeniden düştü ama 2 TL kalıcı olarak geçildiğinde hızlı bir tırmanış yaptı ve yüzde 19 arttı. Dolar Ocak 2014’te 2.39’a vurduğunda Merkez Bankası da faizde ciddi bir artışa gitmek zorunda kaldı.
- Bu artırımına rağmen 2 TL’nin kalıcı olarak aşılmasından 23 ay sonra sıra 3 TL’nin geçilmesine geldi. Bu kez tam 4 defa 3 TL sınırı geçildiyse de, hemen geri gelindi. 3 TL barajını kalıcı şekilde aşmak 13 ay gibi uzun zaman aldı.
- 3 sınırının geçilmesiyle dolarda gene yeni güçlü yükseliş hareketi başladı. 3 ayı biraz aşkın zamanda dolar yüzde 30.6 arttı. Yüksek oranlı bu kur artışı da TCMB’nin bu kez geç likidite pençesindeki faizi artırmasıyla kesildi.
- Hain darbe girişiminin ardından başlayan bu yükseliş sırasında Türkiye’nin yatırım yapılabilir kredi notunu kaybetmesi, büyük terör olayları, turizmin darbe yemesi gibi ekonomik gelişmeler de etkili oldu.
- Son faiz artırımlarıyla dolardaki gevşeme yaklaşık 8 ay sürdü. Geçen yılın eylülünde 3.3835’ten başlayan yükseliş yüzde 18’e vardıktan sonra kasım sonunda 3.9815’te son buldu. Kısa süreli bir gevşemenin ardından 4 TL sınırı ilk kez 23 Mart 2018’de geçildi. 28 Mart’ta ikinci geçişinde ise toplu satışlarla karşılaştı ve geriledi.
KURDAKİ HER BÜYÜK ARTIŞ FAİZ ARTIRIMINI DA HAK EDER
- 4 TL sınırında belli bir süre beklenecek gibi. Öyle hemen bir iki denemeyle sınırın aşılması ve yola devam edilmesi gibi kolay bir durum yok. Ancak birkaç kez ısrarlı denemesi halinde 4 sınırının geçilmesi beklenmeli.
- Bunun ne kadar zamanda olacağını ise gelişmeler ve kura yapılacak müdahaleler belirleyecek. Bunlar da pekâlâ Merkez Bankası dışındaki kurumların, yerli ve yabancıların döviz satışları ile TCMB’nin faiz ve döviz satışı dışındaki müdahale yöntemleri olabilir.
- Bütün müdahalelere rağmen dolar 4 sınırını geçerse, aynen 1, 2 ve 3 TL’yi geçmesi sonrasında olduğu gibi, belli bir süre hızlı yükselebilir. Ancak bu durum yine geçmişte oluğu gibi, Merkez Bankası’nın faiz silahını kullanmasıyla sonuçlanabilir.
- Neden psikolojik eşikler aşılırken değil de, aşıldıktan sonra büyük faiz artırımlarının geldiğinin yanıtı da, yine geçmiş uygulamalarda yatıyor. Başka nedenleri de olabilir ama kur artış oranının henüz küçük kalması da, kritik eşikler aşılırken TCMB’yi faiz artırmamaya yöneltebilir.
- Geçmişin bu ışığında doların 4 TL’yi hemen aşmasının kolay olmayacağı, zaman alacağı tahmin edilebilir. 4 sınırını yukarı geçmek için birkaç hamle daha yapacağı ve bu sırada TCMB’nin faiz artırımına gitmeyeceği de söylenebilir.
- 4 TL aşıldıktan sonra ise hızlı tırmanma olasılığı yükseliyor. Çünkü faizi yükseltmek dışında kura yapılabilecek bütün müdahaleler o zamana kadar yapılacak. TCMB’nin elinde geriye sadece faiz aracı kalacak ve bunu da kullanmaktan kaçınmayacak. Tıpkı geçmişte olduğu gibi.
SONUÇ:
“Parasız düşünür, paralı iki misli düşünür.”
Dostoyevski
