Danıştay (ŞÃ»ra-yı Devlet, Devlet ŞÃ»rası) Türkiye'nin anayasal en yüksek idari yargı merciidir.
ŞÃ»ra-yı Devlet Padişah Abdülaziz döneminde yargı ve yürütme işlerinin ayrılması amacıyla, Fransız Conseil de'Ãtat'dı örnek alınarak 5 Mart 1868 tarihli padişah iradesiyle kurulmuştur. 1 Nisan 1868'de çıkarılan "Nizamat-ı Esasi" ile de görevleri, daireleri, üyeleri ve çalışma usulü belirlenmiştir. 10 Mayıs 1868'de Babıali'de, sadrazam tarafından padişahın ünlü nutkunun okunduğu büyük bir törenle açılmıştır. Mithat Paşa'nın başkanlığında çalışmaya başlamıştır.
Kurulduğu sıradaki görevleri, kanun ve nizamnameleri hazırlamak, hükûmete danışma hizmeti sunmak, kişiler ile devlet arasındaki ihtilafları çözmek, mevzuatın uygulanmasını ve idareyi denetlemek, kanunları yorumlamaktı.
ŞÃ»ra-yı Devlet, 4 Kasım 1922'de İstanbul'daki bütün merkez kuruluşlarının TBMM Hükûmeti'nin idaresine geçtiği sırada kaldırılmıştır. Ancak Cumhuriyet devrinde tekrar kurulması, 1924 Anayasası'nın 51. maddesiyle öngörülmüş ve çıkarılan 669 sayılı Kanuna uygun olarak 6 Temmuz 1927 tarihinde Ankara'da çalışmalarına başlamıştır.
ŞÃ»ra-yı Devlet kararları 1934 tarihli 803 sayılı TBMM kararına dek "tutuk adalet" niteliğinde idi. Bu tarihten sonra ŞÃ»ra-yı Devlet bağımsız mahkeme niteliğini kazanmıştır.
Kurumun bazı örnek kararları 1937 yılından itibaren kendi çıkardığı dergide yayımlanmaktadır.
Adı 1938'de Devlet ŞÃ»rası, 1945 ve 1961'de ise Danıştay'a çevrilmiştir.
Danıştay'ın görevleri 1982 Anayasası'nın 155. maddesinde belirlenmiştir. Yargısal görevleri bağlamında bazı davaları ilk derece mahkemesi sıfatıyla çözer ve temyiz incelemesi yapar. İdari görevleri bağlamında ise kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında iki ay içinde görüş ve düşünce bildirir, bazı itirazları karara bağlar ve bunlar dışında diğer idari görevleri yerine getirir.
Anayasa'nın 155. maddesine göre Danıştay üyelerinin dörtte üçü, birinci sınıf idari yargı hakim ve savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Kurulu, dörtte biri ise nitelikleri kanunda belirtilen görevliler arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir. Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve daire başkanları, kendi üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca, üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilirler. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
Danıştay günümüzde, 1982 tarihli 2575 sayılı Danıştay Kanunu'na göre örgütlenmiştir.
YAZAR
Fethi Gedikli
KAYNAK
