Fiyatlar artarken suçlu marketler ve üreticiler.
Kiralar artarken suçlu ev sahipleri.
Ama zaten Türkiye’de ev sahipleri yıllardan beri öcüdür ve kötüdür.
Peki gerçekten öyle midir!
Elbette öyle olanları da vardır.
Kira sözleşmelerine aykırı bir şekilde kiracılarına fahiş zam yapmaya çalışan, kiracıya kan kusturan, yıllarca kiracısı olmuş ve kirasını zamanında tıkır tıkır ödemiş ve artışlarını uygun bir şekilde yapmış kişileri üç kuruş daha fazla kira geliri elde etmek için kapı dışarı etmeye çalışan ev sahipleri de mutlaka vardır.
Ama edepli ev sahiplerine de haksızlık etmemek gerekir.
Ekonomik olarak konuya bakarsak, evrensel standartlarda bir gayrimenkulün kira değeri, o gayrimenkulün 13 ila 15 yıllık kira gelirine eşit olmalıdır.
Yani 150 bin dolarlık bir gayrimenkulün aylık kirası 1000 dolar civarındadır.
Bu da 13 yılda 156 bin dolar eder.
Bunun yüzde 30 civarı vergiye gider, bir o kadar da tamir bakım masrafları olur sonuçta 13 yılın sonunda getiri 45-50 bin dolar civarında olur o da 150 bin doların yıllık faizi ile elde edilebilecek gelir civarındadır.
Peki Türkiye’de durum bu mudur!
Türkiye’de bir gayrimenkulün satın alma bedelinin kira yolu ile geri dönme süresi yaklaşık 30 hatta 40 yıldır, hatta enflasyon dönemlerinde daha da fazladır.
İstanbul’un bırakın şehir merkezini, merkeze 30 kilometre mesafede, Göktürk ilçesindeki yeni yapılan bir sitede 135 metrekare daire 1 milyon dolara satılmaktadır.
Bu dairenin kira geliri ise yaklaşık 30 bin TL, dolar cinsinden 2 bin dolardır.
Fahiş midir?
Fahiştir.
Ama satış bedeli üzerinden bakıldığında 500 aylık kiraya bedeldir. Bu da hemen hemen 42 yıla denk gelir.
Kira gelirinden hiç vergi ödemese, arada evde hiç tamirat tadilat yapmasa bile 42 yılda parasını geri alacaktır.
O da 42 yıl boyunca kiracıların kiralarını tıkır tıkır ödemesi, evin bir gün bile boş kalmaması, dava masrafı falan yapmaması ve kiranın dolar karşısında sürekli aynı düzeyi tutturması koşulu ile.
Yani Elon Musk’un “Ev sahibi olacak kadar aptal değilim” cümlesi boşa değildir.
O yüzden bence mesele ev sahipleri değildir.
O ev sahipleri arasında büyük kentteki tek evini kiraya verip, daha ucuz bir kentte yaşamını idame ettirmeye çalışan yaşlı başlı amcalar teyzeler de vardır.
Siz yabancılara daha ucuz konut satarsanız.
TOKİ ve Emlak Konut ucuz ev üretmek yerine, ihale yolu ile arazi pazarlayarak yüksek rantlı konut üretimini teşvik ederse, saçma faiz politikaları ile konut fiyatlarını yükseltir, yükselen kur nedeniyle konut maliyetlerini arttırırsanız ev sahibi döverek sonuca ulaşamazsınız.
Sadece hep olduğu gibi hedef saptırırsınız.
Nasıl ki, tüm zincir marketleri kapatsanız bile fiyatları düşüremeyeceğiniz aşikar ise, ev sahipleri evlerini kiraya vermekten vazgeçerse konut sorununu da çözemezsiniz.