Prigojin depreminin ardından: Çöküş mü, devam mı? Wagner'e ne olacak?

2001 yılında Rus lider Vladimir Putin ve Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac'a yemek servisi yapan, 2002'de ABD Başkanı George W. Bush'u restoranında ağırlayan, 2003'te Putin’in, restoranına gelerek doğum gününü kutladığı kişi; Yevgeni Prigojin.

Putin’in özel şefi olarak da bilinen Pigojin, Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından toplumdaki yıkıntının izlerini silerek güç kazanan Putin liderliğindeki Rusya ile paralel bir şekilde gücüne güç kattı. 2010’lu yıllardan itibaren dış politikada daha agresif bir çizgi çizen Putin yönetimi, Rus devlet geleneğinin en temel taşlarından olan, ‘dış müdahale’ refleksini yeniden göstermeye başladı. Wagner özel savunma şirketi, Ukrayna’nın iç karışıklıklarının patlama noktasına geldiği tarihte, 2014 yılında kuruldu. Bu paramiliter grubun başındaki isim ise Putin’in en güvendiği kişilerden olan Prigojin oldu.

MAKUL İNKAR EDİLEBİLİRLİK

2014 Ukrayna İç Savaşı sonucunda Rusya, Ukrayna’ya ait olan Kırım’ı ilhak ettiğini açıklarken, bu dönemin ardından Wagner, Rusya devletinin resmi kimlikle gerçekleştirmek istemediği hemen her dış müdahaleyi üstlendi. Özellikle Afrika’da büyük roller sergileyen Wagner, bölge devletlerin birçoğunu silahlı kuvveti ve gölgeler ardında kalan Rus devletinin gücüyle dizayn ederek Putin yönetimine müttefikler ve üsler kazandırdı. Orta Afrika Cumhuriyeti, Mali, Libya ve Suriye’de aktif olarak savaşçılar bulunduran Wagner, Belarus’ta da ülkenin ordusunu eğitiyor. Prigojin ölümünden 1 gün önce yayınladığı son videosunda, “Afrika’yı özgürleştiriyoruz” mesajını paylaştı.

Rus ordusu envanterini kullanan, insan kaynağını tamamen Rus hükümetinin politikalarıyla sağlayan Wagner grubu, Rusya-Ukrayna Savaşı’nda da aktif rol oynadı. 25 bin askerle Ukrayna’da ön cephede savaşan Wagner, bölgede kritik etki yarattı. Ancak 10 yıl içinde giderek büyüyen Wagner, Rus lider Putin’i ve Savunma Bakanı Şoygu’yu bir önlem almaya itti. Rusya-Ukrayna Savaşı’nın tıkandığı bir dönemde Putin yönetimi hazırladığı bir planla Wagner dahil tüm paralı asker gruplarını ordunun resmi bir parçası yapacağını duyurdu. Bu kararın ardından ipler gerilirken, Prigojin’in ordu ile mutabakat metnini imzalamamasının ardından ipler koptu.

Wagner güçlerinin 1 Temmuz’dan itibaren Rus ordusunun kontrolüne gireceğinin bildirilmesinin ardından Prigojin, Putin yönetimine isyan etti. Kendilerine aylardır yeteri kadar mühimmat desteğinin verilmediğini belirten Wagner, Ukrayna’nın işgal edilen doğu bölgelerinden sınırı geçerek Rusya’nın güneyindeki Rostov’a geldi. Buradan da M4 otoyolunu kullanarak Voronej üzerinden Moskova yolunu tuttu. Daha sonra araya Belarus lideri Lukaşenko girdi. 24 saatlik kalkışmanın ardından vatana ihanetle yargılanmayacağının sözünü alan Prigojin, Belarus’a geçti. Putin de kameralar karşısına geçerek isyancıların yaptıklarını ‘ihanet’ olarak tanımladı.

Aradan tam iki ay geçti. Rusya’da 10 kişiyi taşıyan bir yolcu uçağı düştü. Bu 10 yolcudan biri Wagner lideri Prigojin olurken, diğeri ise askeri lider Dimitri Utkin. Dünya kamuoyunun ezici çoğunluğu Prigojin’in darbe sırasında geri çekildiği andan itibaren Putin yönetimi tarafından elinde sonunda öldürüleceğini tahmin ederken, iki ayın sonunda bu kaza meydana geldi. Putin yönetimi bu kazanın arkasında devletin olduğunu kesin olarak reddediyor. Ancak kamuoyu bu açıklamadan tatmin olmuş değil.

OLASI SENARYOLAR

Wagner, Rus dış politikasının en önemli enstrümanlarından biri olmuş durumda. Prigojin’in ölümünün Wagner’in operasyonel kabiliyetinde köklü değişiklikler yaratması beklenmiyor ancak grubun başına Putin’in özel olarak seçeceği bir görevlinin geleceği olası.

Belarus’ta, Ukrayna’da, Afirka’nın birçok noktasında, Suriye’de bulunan Wagner güçlerinin Savunma Bakanlığı’na daha bağlı bir formatta yeniden yapılanması öngörülürken, liderlerinin ölümünden etkilenen savaşçıların Putin yönetimine tavır alması da ihtimaller dahilinde. Ancak özellikle Afrika’daki faaliyetlerin sekteye uğraması beklenmiyor. Paralı asker grubunun, Rusya’nın Afrika'daki güvenlik ve ticari çıkarlarını korumasının ‘birincil hedef’ olmaya devam ettiği belirtiliyor.

Putin yönetiminin ‘kullanışlı aparatından vazgeçmeyeceği’ genel kanıyı oluştururken, daha kontrol edilebilir, daha devletle ve devletleşmiş yönetimle bağları kuvvetli, yarı bağımsız bir savaşçı grubu formatı ön plana çıkıyor.

Bugün bakıldığında bir kesim gazeteci ve akademisyene göre Ukrayna’da kesin sonuç elde edememiş, yakın ‘şefi’ tarafından ihanete uğramış, darbe girişimine maruz kalmış ve uçak kazasıyla beraber ‘devlet adamı’ imajı büyük yara almış bir Putin olduğu görüşünde.

Bir kısım ise tüm yaptırımlara, Ukrayna’ya yapılan tüm ağır silah desteklerine, Kremlin’e karşı tüm kuşatmalara rağmen geri çekilmeyen ve ABD’yi ele geçirdiği toprakları elinde tutmaya ikna etmeye yaklaşmış bir Putin yönetimi olduğunu belirtiyor.

İki tarafın ortak noktası ise liderini kaybetmiş, savaşın ortasında yeniden yapılanma sürecine girmek zorunda kalan bir Wagner portresinin olduğu.

Putin’in Wagner için biçtiği kıyafet tam uyacak mı, yoksa Wagner’in Moskova’yla olan çekişmesi sürecek mi; zaman gösterecek. Ancak Wagner’in bu yeniden yapılanma sürecinin sancılı geçeceği ve Rusya’nın müdahale gücünü belirli bir süre için sınırlı tutacağı muhakkak.