Varsayımsal bir ortak atadan köken alan nesilleri ifade eder. Soy grupları, üyelerinin toplumsal davranışlarını şekillendirir; onlara bir statü ve roller örüntüsü sunar ve kimlik-aidiyet duygusu verir. Güçlü soy ideolojisine sahip toplumlarda, kolektif kimlik duygusu biyolojik atanın dışında, grup için dinsel ve toplumsal anlamı olan inançlar, mitler ve simgeler üzerine temellenir. Soy grubunun üyeleri atalarından devraldıkları ortak mülkiyet hakları için iş birliği yapar, ekonomik ve siyasal konularda birbirlerini desteklerler. Soy grupları, "tekyanlı" ve "tekyanlı olmayan" olmak üzere iki genel kategoriye ayrılır.
Bazı kültürlerde soy grubuna kimlerin üye olacağı belirlenip sınırlandırılır. Buna "tekyanlı soy sistemi" denir. Soy çizgisinin babaya ait hat üzerinden izlendiği gruplara "babayanlı" (patrilineal); anneye ait hat üzerinden izlendiği gruplara "anayanlı" (matrilineal) denir. Tekyanlı soy sisteminde gruba üyelik doğumla kazanılır. Dolayısıyla soy grubu hakları ve üyeliği, izlenen soy sistemine göre babadan veya anneden çocuklarına geçer. Evli çiftin erkek tarafının akrabalarıyla birlikte yaşadığı "babayanı yerleşim" (patrilocal) veya kadın tarafının akrabalarıyla birlikte yaşadığı "anayanı yerleşim" (matrilocal) kuralı bu sistemin bir başka özelliğidir. Çin, Hindistan gibi toplumların yanı sıra Türk toplumu da babayanlıdır; geleneksel olarak babayanı yerleşim kuralı uygulanır. Navaho (Amerika yerlisi), Bemba (Afrika), Trobriand (Pasifik bölgesi) halkları anayanlıdır.
"Tekyanlı olmayan soy sistemi"nde, soy çizgisi ya ebeveynin her ikisinin hattından ya da tercihli olarak birinin hattından izlenir. İlkinde, çocuklar hem anne hem baba tarafından akrabaların birer üyesi olarak kabul edilir ve buna "ikiyanlı soy sistemi" denir. Ancak kişi her iki gruptan bazı üyeleri dışlayabilir, daha sınırlı bir akraba grubu oluşturabilir. Avcı-toplayıcı toplumların büyük bir kısmı ikiyanlı soy sistemine sahiptir. Aile ismi babadan aktarılsa da Kanada ve ABD toplumları da benzer özellikler taşır. İkincisinde, kişi ana tarafı veya baba tarafı akraba grubu arasında bir tercih yapabilir ve buna "tercihli soy sistemi" denir. Kişi soy grubu üyeliğini duruma göre değiştirebilir, bu yüzden üyelik akışkandır. Kuvakiyutul (Amerika yerlisi) gibi bazı kültürlerde bu sistem görülür.
YAZAR
Serpil Altuntek
