Caz altın çağını yaşıyor

HT Pazar'dan Ece Ulusum'un haberi

CAZ NEDİR?

İlhan Mimaroğlu'nun tanımı: "Caz Amerikalı siyahların müziğidir. Fakat bu, beyaz müzisyenlerin de -ara sıra aynı başarıyla- caz çalmadıklarını anlatmaz. Doğaçtan bir müzik olduğu için, yaratıcıyla icracıyı birleştirir."

Amerika'nın en tanınmış caz eleştirmenlerinden Marshall W. Stearns'e göre: "Caz, Avrupa çalgılarını kullanan ve Avrupa armoniğinin, Avrupa-Afrika melodiğinin ve Afrika ritminin unsurlarını birbirine bağlayan doğaçtan çalınan Amerikan müziğidir."

SİNEMADA CAZ

Caz müziği, Al Johnson'un çektiği ilk sesli film Jazz Singer'dan (1927) sonra birçok şekilde yer aldı. Örnek vermek gerekirse; Vanities'de Cinayet (1934) filminde Duke Ellington'ın müziği, Cabin in the Sky (1943) filmindeyse Lena Horne, Ethel Waters, Louis Armstrong ve Duke Ellington'ın performansları yer aldı. Bir Cinayetin Anatomisi (1959) filminin progressive caz tarzı müziklerini de Ellington yazdı. Round Midnight'ın (1986) müziklerini caz efsanesi Herbie Hancock yaptı ve Oscar kazandı. Sinema yazarımız Mehmet Açar'ın listesinde yer alan caz filmleriyse şunlar: Lady Sings the Blues (1972), All That Jazz (1979), The Cotton Club (1984), Bird (1988), Sweet and Lowdown (1999), Whiplash (2014).

5 KİTAP ÖNERİSİ

1- Dünden Bugüne Caz - Erdal Göksoy

2- Caz ve Ötesi - Orhan Kahyaoğlu

3- Caz Felsefesi - Daniel Martin Feige

4- Caz Çağı Öyküleri - F. Scott Fitzgerald

5- Ragtime - E. L. Doctorow

YAZ FESTİVALLERİ

Zorlu PSM Caz Festivali (2-13 Mayıs)

25. İstanbul Caz Festivali (26 Haziran-17 Temmuz)

SENİN DİNLEDİĞİN CAZ HANGİSİ?

Ragtime

Belli bir besteye sadık kalmayan, daha özgür ritimle oluşturulan tür.

Eubie Blake / Memories of You

Scott Joplin / The Entertainer

Be-Bop

Swing'in yumuşak, dinleyiciye hitap eden melodik yaklaşımlarına karşılık Be-Bop sert, karmaşık ve kimilerine göre yorucudur. Gereksiz notalar bir kenara bırakılır, doğaçlamalar her parçanın başında ve sonunda yer alır.

Thelonious Monk / Don't Blame Me

Charlie Parker/ I've Got Rhythm

New Orleans Jazz

Kornet, trombon ve klarnet baş çalgıları olarak sayılabilir. Ayrıca kontrbas, davul ve bazen banço gitarı işitilir. Bu tarzda kolektif doğaçlama, aynı anda birçok çalgının farklı melodiler çalar.

Fats Domino / Walking To New Orleans

Louis Armstrong / Do You Know What It Means To Miss New Orleans

Swing

Rock'n'roll ve caz karışımı... Ritmi rock'n'roll'dan daha yüksektir. Dans müziği olarak bilinir.

Benny Foodman / Sing, Sing, Sing

Duke Ellington / Swing Session

Hard Bop

Be-bop'un aksine huzurlu, uyumlu sakin ve olgun çalış tarzına sahip, soul tarzına daha yakın.

Art Blakey & The Jazz Messengers / Moanin'

The Miles Davis Quintet / Oleo

Acid Jazz

Eski caz müziklerini dans müzikleriyle karıştıran DJ'lerin başlattığı bir akım da denebilir.

Jamiroquai / Space Cowboy

Ronny Jordan / So What

Smooth Jazz

Davul, bas ve saksofon yoğunluğu içeren bir tarz. Ses seviyesi düşük, doğaçlama soloları var.

Dave Brubeck / Take Five

John Klemmer / Touch

Ahmet Ertegün ve Mick Jagger

AHMET ERTEGÜN VE ATLANTIC RECORDS

Ahmet Ertegün'ün 1947'de kurduğu plak şirketi Atlantic Records, The Rolling Stones ve Led Zeppelin'in yanı sıra Aretha Franklin ve Ray Charles gibi caz sanatçılarının da müzik dünyasında ön sıraya çıkmasını sağladı.

1891

İlk beyaz orkestra, "beyaz cazın babası" olarak kabul edilen Papa Jack Laine'nin orkestrası Ragtime Band kuruldu.

1917

Caz müziğinin dünyayla tanışması Dixieland Jazz Band'in ilk plaklarının piyasaya çıkmasıyla oldu.

1939

Avrupa'da savaş başladı. Caz, işgale uğrayan ülkelerde özgürlük ve başkaldırının simgesi oldu.

1969

Miles Davis'in "Bitches Brew" albümü, o güne kadar en çok satan plak oldu.

10 MADDEDE TÜRKİYE CAZ TARİHİ

1) Türkiye'de neredeyse 1920'lerden beri Batı'dan gelen popüler dans müziklerinin hepsine caz denirdi. Tango, samba, kalipso, mambo... Alaturkaysa saz, alafranga caz. Bu ve benzeri bilgileri Derya Bengi'nin "50'li Yıllarda Türkiye Sazlı Cazlı Sözlük" kitabında bulabilirsiniz.

2) 1952'de yayınlanan Çiçek Dergisi'nin bir sayısında şöyle yazıyor: "Caz müziğini ancak belli başlı sanatçıların cesaretle söyleyebildiği parçaları bir Türk sanarkârı nasıl söyleyebilirdi!" Bunu Celal İnce'nin başardığını söylüyor.

3) İsmet Sıral, Türkiye'nin gerçek anlamdaki ilk yerli caz orkestrası sayılabilecek Sextet'i 1953 yılında Cüneyt Sermet'le birlikte kurdu. Hrant Lüsikyan, Cüneyt Sermet, Şadan Çaylıgil, Müfit Kiper, Arto Haçaturyan, Faruk Akel, Celal İnce, Muvaffak Falay gibi isimlerle çalıştı.

4) Doğan Nadi, 2 Mayıs 1955 tarihli köşesinde "Caz cazırtısı (acaba cazırtı kelimesi cazdan mı geliyor?) Amerika. Ve birçok programların başlaması ve bitmesi Amerikan filmlerinin çalgısıyla" yazdı ve müzisyenlerin tepkisini çekti.

5) Kariyerine cazla başlayan Ayten Alpman, Sevinç Tevs ve Rüçhan Çamay'la birlikte radyo mikrofonlarından gece kulüplerine, Türkiye'de bir caz dağarcığının oluşmasına öncülük etti.

6) Altan İlkin 1956'da şöyle bir tespit yapıyor: "Bizde son yıllarda caz ve dans müziğiyle meşgul olanların sayısı her gün biraz daha artıyor. Yeni yeni isimlerle yeni yeni orkestralar duyuyoruz. Eğlence yerleri ve gece kulüplerin çoğunda -çok şükür- kendi milletimizden müzisyenlerden dinliyoruz."

7) 1958'de Pazar Dergisi okurlarına en beğendikleri ses ve caz yıldızlarını sormuş. Sonuç, kadınlarda Ayten Alpman, Necla İz, Daisy Ubaldo; erkeklerde İbrahim Solmaz, Celal İnce ve Yaşar Güvenir.

8) Besteci İlhan Mimaroğlu'nun 1958'de yayımladığı 'Caz Sanatı' kitabının önsözünde şöyle yazıyor: "Bu, Türkiye'de yayınlanmış ilk caz kitabıdır... Adı, zihin kurcalayabilir. Denebilir ki daha mütevazı bir ad seçmek yerine, cazın bir sanat olduğunu kitabın kabında bağıra bağıra ilan etmek, bu musikinin sanatlığı hususundaki şüpheleri tanımak demektir. Yalan değil. Benim, cazın bir sanat olduğu hususunda hiçbir şüphem yok. Gelgelelim, pek çok kişinin var. Bu kitabın başlıca amacı da cazın bir sanat olduğunu isbat etmektir.

9) Louis Armstrong 1959 yılında İstanbul2da konserler verdi. Bu konserler Defterdarlık Memurları Yardımlaşma Derneği yararına düzenlendi.

10) Günümüzde popüler ve çok iyi iş çıkaran caz sanatçıları arasında Kerem Görsev, Ferit Odman, Ediz Hafızoğlu, Elif Çağlar, Başak Yavuz, Çağıl Kaya, Çağrı Sertel, Kağan Yıldız, Dolunay Obruk, Şenay Lambaoğlu, Ülkü Aybala Sunat ve nicesi var.