Ortadoğu 2018'i anlama rehberi

Tüm gözler orada... Peki Ortadoğu'da ne oluyor? Sahayı en iyi tanıyan isimlerden, gazeteci Mehmet Akif Ersoy'un deneyim, izlenim ve öngörülerinden hareketle 'yeni' Ortadoğu'yu anlamaya çalıştık... HT Pazar'dan Alihan Mestci ile Can Baytak'ın haberi...

Neden 'Yeni Suudi Arabistan' ?

- "Kral Selman bin Abdülaziz, tahtı Muhammed bin Selman'a bırakacak... Muhammed bin Selman, önceki kral Abdullah'ın yeğeni. Suudi Ailesi'nden devam eden iktidar Selman Ailesi'ne doğru geçiyor. Suudi Arabistan, prenslerin tutuklanması vesilesiyle 25 yıllık parasal iktidarı, medya gücünü tek bir kanalda topluyor. 8 bin prens olduğu söylenen ülkede iktidar merkezileşiyor."

- "Bu prenslerin tamamı parayı, siyaseti ve medyayı kontrol ederlerdi. Dolayısıyla bir dağınıklık vardı. Muhammed bin Selman , kral olmadan önce bu dağınıklığı da bertaraf edip tek başına hem ekonomiyi hem medyayı, içerideki ve dışarıdaki tüm süreçleri yönetebilecek bir güçle geliyor."

- "Büyük bir ihtimalle babası ölmeden iktidarı devralacak Muhammed bin Selman, 32 yaşında... Sağlıklı bir ömür yaşarsa, Suudi Arabistan'ın önümüzdeki 40-50 senesini yönetecek."

- "Genç, çok hırslı... Tek eşli ve yurt dışında okumamış tek prens, yani 'milli'... Obama döneminden beri hazırlanıyordu: Yemen operasyonlarını kontrol ediyor olması: uluslararası toplantılara katılması; içerideki medya desteği..."

- "Ilımlı İslam'a geçioruz cümlesini, daha az radikal gözükerek Batılıların müttefik olmaktan rahatsız olmayacağı bir imaj çalışması olarak değerlendirmek çok da yanlış olmayabilir. Ama Suudi Arabistan'a has dengeleri yabana atmamak gerek: içerideki Şiiler, İhvan'a yakın ekoller, Vehhabi din adamları ve tasfiye edilen prenslerin arkasındaki aşiretler..."

- "Tasfiye edilen ekibin ABD'de Demokratlar'la ilişkileri güçlüdür. Bir bakıma, ABD'deki Demokrat-Cumhuriyetçi çekişmesinin parçası haline geldiler. Pentagon, yeni Suudi Arabistan politikalarını yürütürken Trump'la iş tutuyor. Bu Trump'ın aklı değil, Amerikan devletinin..."

- "Suudi Arabistan'daki din-devlet ilişkisi hep dengeli götürülmüştür. Bugün başka bir noktaya evriliyor.Orada yaşayanların dediği, 'Bildiğimiz bir şey var; o da Muhammed bin Selman'ın önünü açıyorlar. Ama bilmediğimiz şey; yolsuzluk davaları ve diğer prenslerin nasıl tasfiye edildiği..."

İsrail

Bölgesel politika: Arap olmayan unsurlarla iyi ilişkiler geliştirmek.

Filistin

Gazze'de kurulan El Fetih-Hamas birlik hükümeti yakında dağılabilir. Çünkü El- Fetih lideri Mahmud Abbas, Gazze'nin kapılarının açılıp güvenliğinin ve istihbaratının tamamen Fetih'e verilmesini istiyor. Hamas ve diğer direnişçi gruplar ise silah bırakmayı reddediyor.

Lübnan

Sünnilerin yaşadığı kuzey Lübnan ile Hizbullah'ın etkili olduğu güney Lübnan arasındaki bağ çok zayıf. Sıcak gündem, Başbakan Saad Hariri'nin Suudi Arabistan'daki istifası...

Irak

Seçim, Mayıs 2018'de. Irak Yüksek İslam Konseyi'nden istifa eden Şii lider Ammar El-Hekim'in yeni bir siyasi parti kurması; bir başka Şii lider Mukteda El-Sadr'ın 2 ay önce Suudi Arabistan ile BAE'yi ziyaret etmesi Irak'ta İran nüfuzunun kırılmasına alamet. Suudi Arabistan, Arap Şiiliğini, İran'a karşı kuvvetlendirme niyetinde...

Nüfus: 37.2 milyon

Şii: %55-60

Sünni: %37-40

Hıristiyan: %2-3

Kuveyt

Arabuluculuk rolünü korumaya, petrol satıp ayakta durmaya çalışıyor.

Katar

Kendisini finansal yatırımlar, TV kanalı ve uluslararası bağlarla korumaya çalışıyor. 2022 Dünya Lupası'na hazırlanıyor. Suudi Arabistan'la her daim problemli...Al-Jazeera kanalının tesiri, Müslüman Kardeşler'e yakınlığı Gazze'deki direnişçilere verdiği destek, Mısır'daki darbede ve Arap Baharı sürecinde Körfez ülkelerinin ayrışan politikaları "Katar krizi" ne sebepler...

Libya

Nüfusunun tamamı Arap ve Sünni-Maliki...Tobruk'ta BAE ve Mısır'ın desteklediği bir yapı ile Mısrata ve Trablus'ta kendisini daha İslamcı gören bir yapı arasında bölünmüş durumda...

Mısır

Nüfusu,ordusu ve coğrafi konumundan dolayı Filistin meselesinin çözümünde ve bölgesel konularda her daim önemli bir aktör...

Nüfus. 96 milyon

Sünni: %94

Ürdün

İsrail'le dengeli olan ilişkiler S. Arabistan'la kopuk. Kudüs meselesinde en etkin aktör. İsrail'le Batı Şeria ve Kudüs'teki ilişkileri Ürdün yürütüyor.

Umman

İngiltere ve İran'la yakın. Ortadoğu meselelerinin dışında kalmayı başarabiliyor...

Yemen

2013'ten bu yana Suudi Arabistan-İran çekişmesinde sıcak çatışma sahnesi.

Nüfus: 27 milyon

Sünni: %55

Zeydi: %45

BAE

'Körfez'in üst aklı' olmaya çalışan ABD - İngiltere - İsrail angajmanı kuvvetli olan, bölgede bu ülkelerin ajandalarını hayata geçiren, bölgeyi çözümsüzleştiren bir aktör... Körfez'de İran'la en çok ticaret hacmi olan ülke...

Haşdi Şabi

Irak'ın en büyük müçtehidi Sistani'nin fetvasıyla 2014'te Necef'te kuruldu. Irak'ta etkin, Suriye'de de kullanılabilir.

Hizbullah

Silahlı ve örgütlü olması itibariyle Lübnan'daki en baskın unsur... İç savaş sonrası Suriye'de de çok güçlü...

Teşkilatlar

(Büyükten küçüğe)

-İslam İşbirliği Teşkilatı

-Arap Birliği

-Körfez İşbirliği Konseyi...