Sandıktan başkan çıkar mı?
Erdoğan 'Cumhurbaşkanı seçilirsem yetkilerin tümünü kullanacağım' diyerek tartışma başlattı
Saliha ÇOLAK / ANKARA
CUMHURBAŞKANLIĞI seçimlerinin yaklaşmasıyla birlikte kulisler hareketlendi. Başbakan Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda Anayasa'da var olan yetkilerin tümünü güçlü bir şekilde kullanacağını söyledi. Bu söylem, "Sandıktan başkan çıkar mı?" sorusunu gündeme getirdi. İktidar kanadı, cumhurbaşkanını halkın seçmesiyle birlikte "başkanlık ve yarı başkanlık" sistemine geçiş olacağını savunurken muhalefet, "O yetkiler Kenan Evren için getirildi. Evren bir diktatördü. Bu şekilde sandıktan başkan değil diktatör çıkar" görüşünü dile getiriyor. Siyasilerin ve hukukçuların, "Sandıktan başkan çıkar mı?" sorusuna yanıtları şöyle:
'Başkan değil diktatör çıkar'
MHP Konya Milletvekili Faruk BAL:
Bu anlayışla sandıktan başkan değil diktatör çıkar. Mevcut anayasada Cumhurbaşkanının yetkileri üç ana başlık altında sayılıyor. Yasama, yürütme ve yargı. Bunlar darbe döneminde Kenan Evren'e verilen yetkilerdir. Evren de bir darbeci ve diktatördür. Halktan meşruiyeti elde ederek 'sonuna kadar bunları kullanırım' diyen Tayyip Erdoğan da diktatör arayışı içindedir. Halktan öyle bir icazet alındığı düşüncesi yanlıştır. Parlamenter sistemde cumhurbaşkanının yeri temsilidir. Halk tarafından seçilmesi bu niteliğini değiştirmez.
'Turgut Özal da söyledi, olmadı'
CHP Eskişehir Milletvekili Süheyl BATUM:
Cumhurbaşkanının yetkileri anayasada açık. Tek başına kullandığı ya da kullanmadığı yetkilerden hangisi kendisine, başbakandan bağımsız bir siyaset yürütme yetkisini verir? Turgut Özal da 'Bu yarı başkanlık sistemidir' demişti. Böyle söyleyen hukukçular vardı ama sonunda bunun bir yarı başkanlık sistemi olmadığı çıktı. Neden? Cumhurbaşkanını halk seçtiğinde bu özellik o sisteme doğrudan yarı başkanlık sistemi özelliği vermez. Cumhurbaşkanı tüm yetkileri kullanıyorsa neden değiştirmek istediler, komisyona başkanlık sistemini önerdiler ve geri çekmediler?
'Bu sandıktan bir başkan çıkmaz'
Adalet eski bakanı Hikmet Sami TÜRK:
Bu sandıktan başkan çıkmaz. Çünkü yürürlükteki anayasaya göre yapılacak. Anayasadaki yetkileri, sistemin işleyişi içinde, parlamenter sistemin özüne, ruhuna uygun olarak kullanmak zorunda. 'Başbakan bakanlar kurulu toplantısına başkanlık edebilir' deniliyor. Bu 1924'ten beri var. Buna dayanarak cumhurbaşkanı her bakanlar kurulu toplantısına gelecek olsa o zaman başbakan işlevsiz kalır. 5,5 yıl bakanlık yaptım o süre içinde dönemin cumhurbaşkanı Demirel bir tek defa toplantımıza gelmiştir. Başbakanın sistemin özüne, ruhuna aykırı olarak o yetkileri kullanmaması gerekir. Gönlünden başkan gibi hareket etmek geçse de henüz bu anayasa çerçevesinde olanaklı değil. Sayın başbakanın gönlünde başkanlık sistemini getirmek olduğu yatıyor. Bu ancak bir anayasa değişikliği ile gerçekleşir. O nedenle bu seçimden, bu anayasadan bir başkan çıkmaz.
'Resmen devlet başkanı'
AK Parti İstanbul Milletvekili Bülent TURAN:
Seçilecek kişinin fiili değil resmen devlet başkanı olacağını düşünüyorum. Milletimiz zaten referandumda devlet başkanı seçmeyi onaylamıştır. Dünyanın hiç bir yerinde halkın seçtiği yetkisiz biri yoktur. Halk seçiyorsa vaat ve sorumluluk vardır. Vaatte bulunacaktır, bunun yerine getirilmesine çalışacaktır. Fiili değil, resmi devlet başkanlığı modelidir. Eksik anayasal, yasal çalışmaları Meclis'in bir an önce yapması gerekir.
'Güçlendirilmiş yarı başkan'
AK Parti İstanbul Milletvekili Doğan KUBAT:
Cumhurbaşkanı temsili bir başkandır' görüşü yanlış. Cumhurbaşkanının yetkileri anayasada net şekilde sayılmıştır. Bunlar aynı zamanda bir sorumluluktur. Güçlendirilmiş yarı başkanlık modeli diyebilirim buna. Meclis'te arka oda pazarlıklarıyla, dar koridorlarda yapılan atraksiyonlarla, bazı güçlerin devreye girerek milletvekilleri üzerinde baskısıyla cumhurbaşkanı seçtirilen dönemler yaşandı. Artık bunlar geride kaldı. Halkın seçtiği kişi güçlendirilmiş yarı başkan olacaktır.
'Yarı başkan olacak'
AK Parti Çankırı Milletvekili İdris ŞAHİN:
Millete rağmen birşey olamayacağı, 367 krizinde görülmüş, millet halk tarafından seçilecek cumhurbaşkanına onay vermiştir. Anayasa 104. maddedeki yetkiler halk tarafından seçilmiş cumhurbaşkanı tarafından kullanıldığında yarı başkanlığı ifade eder. Yeni cumhurbaşkanı sembolik cumhurbaşkanlığı yapmayacaktır.
'Dirayetli başbakan gelirse'
Prof. Dr. Ersan ŞEN:
CUMHURBAŞKANININ devleti temsil etmesi semboliktir. Cumhurbaşkanı 'Fiilen başkanlık yapmak istiyorum' derse, kuvvetli başbakan 'işine bak' der ve her bakanlar kuruluna başkanlık yapamaz. Biat eden biri gelirse bir noktaya kadar tahammül eder. Biat kültürünü terk ederlerse cumhurbaşkanı seçilen sayın Erdoğan anayasa yetkileriyle başbaşa kalır. Cumhurbaşkanı, 'Genel müdürü atamıyorum' derse, 'vekil olarak atarım' der. Kanunu resmi gazeteye göndermezse, 'ben gönderirim' der. Krize yol açar ama kuvvetli, dirayetli başbakan bunu çözer.
