İştahınız artıyor ama zayıflıyorsanız dikkat!

Ceyda ERENOĞLU - YAZI DİZİSİ 2 / HT GAZETE

Boyunda baskı ve ses kısıklığı guatr; üşüme, ciltte kuruma, depresyona meyil tiroit hormonunda azalma belirtisi olabilir. İştah artışına rağmen kilo kaybı, çarpıntı ve âdet düzensizlikleri ise tiroit hormonlarında artış anlamına gelebilir. İşte “tiroit”le ilgili bilinmesi gereken bilimsel gerçekler

TOPLUMUN çoğunu etkileyen tiroit hastalıkları tedavi edilmediğinde ciddi sorunlara yol açıp kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebiliyor. Peki hastalığa tanı koyma aşamasında neler yapılıyor?

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Serpil Salman, “Tiroit sorunlarını saptamada en temel test TSH’tır ve bu hipofiz bezinden üretilerek tiroit bezinin çalışmasını artırmaya yarayan bir hormondur. TSH yüksekliği tiroit bezinin az, düşüklüğü ise çok çalıştığına işaret eder. Bu teste ek olarak T3, T4, tiroit antikorları da tiroidin çalışması hakkında fikir verir” diyor.

Toplumda sık görülen çok sayıda tiroit hastalığı bulunuyor ve bu hastalıkların tiroidin şeklinde ve fonksiyonunda (hormon üretme miktarında) değişikliklere yol açtığı belirtiliyor. Kan testleri ile tiroidin ürettiği hormon miktarı, ultrasonografi ile tiroidin büyüklüğü, yapısı, nodül olup olmadığı veya boyun bölgesinde büyümüş lenf bezi varlığı, tiroit sintigrafisi ile bezin hangi bölgelerinin az veya çok çalıştığı, şüpheli nodüllerden biyopsi alınarak kanser olup olmadığı araştırılıyor.

Tiroit hormon fazlalığı (hipertiroidi) tedavi edilmediği takdirde iştah artışına rağmen kilo kaybı, sinirlilik, çabuk yorulma, aşırı terleme, sıcağa tahammülsüzlük, çarpıntı, ishal veya sık dışkılama, kas güçsüzlüğü, âdet düzensizliği, göz problemleri ve özellikle kalpte ritim bozuklukları gibi sorunlara yol açıyor. Uzun süren hipertiroidide kemik erimesi gelişiyor ve menopoz sonrası kadınlarda kırıklar meydana gelebiliyor. Tiroit çok büyükse (büyük guatr) nefes borusu ve ses tellerini etkileyerek nefes darlığı ve ses kısıklığı ile ses kalitesinde değişime neden oluyor. Tiroit kanserinde ise tedavide gecikilmesi “yayılma” anlamına geliyor.

TİROİT HORMON DİRENCİNİN TEDAVİSİ ZOR

Doç. Dr. Serpil Salman, “Tiroit hormon eksikliği, sabahları düzenli olarak alınan bir hapla kolayca tedavi edilebilir. Bu sorunda, kullanılan ilaçların ömür boyu alınması gerekir” diyor. İyot eksikliğine bağlı tiroit hormon yetersizliklerinde ise tedavi anlamında hastaya, iyotlu tuz kullanması ve iyot içeren haplar tüketmesi öneriliyor

İYOTLU TUZ TÜKETMESİ VE TÜKETMEMESİ GEREKENLER

İyot, “tiroit bezinin hormon yapması için gerekli hammadde” olarak tanımlanıyor. Yeterli iyot alamayan bir kişide guatr ve tiroit hormon eksikliği gelişiyor. Türkiye’nin iyot eksikliği görülen ülkelerden biri olduğu ve 1999 yılından beri iyot alımını yeterli düzeye çıkarabilmek amacı ile sofra tuzlarının iyotlanmaya başlandığı belirtiliyor. Bilinen bir tiroit hastalığı olmayan herkesin iyotlu tuz tüketmesi gerekiyor.

Tiroit bezi çok çalışanlar veya zehirli guatrı olanların iyotsuz tuz (örneğin kaya tuzu) tüketmesi istenirken, tiroit bezinde nodül olan kişilerde iyot, nodülün çok çalışmasına neden olabileceği için bu durumdaki hastanın hekimine başvurması öneriliyor. Hipotiroidi hastalarından “Hashimoto tiroiditi” olanların da (iyotlu tuz tiroit hormon ihtiyacını artıracak değişimlere yol açacağı için) hekimlerine danışmaları önemli görülüyor

TİROİTLE İLGİLİ DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR

Doç. Dr. Serpil Salman, tiroitle ilgili doğru bilinen yanlışları şöyle sıralıyor:

ATOM TEDAVİSİ AMELİYETA ALTERNATİF Mİ?

Atom tedavisi (Radyoaktif iyot tedavisi) nükleer tıp uzmanları tarafından tiroit hormon fazlalığı olan Graves hastalığı (tiroidin her yerinden aşırı hormon salgılanan otoimmün tiroit hastalığı) ve toksik nodüler guatrlı (tiroitteki nodülden aşırı hormon salgılanan hastalık) kişilerde ameliyata alternatif olarak uygulanıyor.

Atom tedavisinin en çok uygulandığı alanlardan birinin tiroit kanseri olduğu, bu tedavinin ameliyattan sonra geriye kalan az miktardaki tiroit dokusunu veya metastazları tedavi etmek için yapıldığı belirtiliyor. Atom tedavisinden sonra yakınlarıyla arasına koyduğu mesafe, süre ve temizlik konularına dikkat gerekiyor. Hastaların yaklaşık 2 hafta süreyle çevrelerindeki kişilerle yakın mesafede bulunmamaları, verilen radyoiyot idrarla atıldığından; tuvalet ve özel eşyaların temizliğine özen göstermeleri gerekiyor.

CİNSEL İSTEKSİZLİĞE YOL AÇAR MI?

Tiroit hastalığı ve özellikle hipertiroidi tüm sistemleri etkilediği gibi üreme organlarını ve hormonları da etkiliyor. Hipertiroidi kadınlarda âdet düzensizliğine yol açarken âdet sayısında ve kanama miktarında azalma görülüyor. Bu sorunda ortaya çıkan yumurtlamanın azalması ve beraberinde cinsel isteksizlik gibi nedenler gebe kalmayı zorlaştırabiliyor. Bu bulgular doğru bir tedaviyle normale dönüyor. Erkeklerde hastalığın başlangıcında cinsel performansta artış olsa da daha sonra cinsel isteksizlik görülebiliyor. Yine erkeklerde nadir rastlanan memelerde büyüme ve süt gelmesi gibi sorunlar tedaviyle düzelebiliyor.

KABUKLU DENİZ ÜRÜNLERİNE DİKKAT

İyot içeriği yüksek besinler aşırı tüketildiği takdirde, otoimmün tiroit hastalıklarının gelişimini hızlandırabiliyor veya hormon üretimi aşırı olmayan bir nodülün aşırı hormon üretimine neden olabiliyor.

Aşırı iyotlu tuz tüketimi, kabuklu deniz ürünlerinin aşırı yenmesi (balık değil), yosun içeren yiyeceklerin çok tüketilmesi, verilecek örnekler arasında bulunuyor. Bu bilginin iyotlu tuzun zararlı olduğu şeklinde algılanmaması gerekiyor ve iyot eksikliğinin guatr ile hipotiroidi nedeni olduğu belirtiliyor. Lahana, brüksellahanası, karnabahar, şalgam, hardal gibi “guatrojen” olarak adlandırılan gıdaların, özellikle iyot eksikliği olan ortamlarda aşırı tüketilmesi tiroidi olumsuz etkileyebiliyor.

KARALAHANA GUATR GELİŞİMİNE NEDEN OLABİLİR

Karalahana da tiroit bezinin büyümesini kolaylaştıran besinler arasında (guatrojen) yer alıyor ve iyot eksikliği olan kişilerde aşırı tüketildiğinde guatr gelişimine yol açabiliyor. Bu durumun sadece karalahana için değil, lahana grubundaki diğer yiyecekler ve başta turpgiller olmak üzere birçok gıda için de geçerli olduğu belirtiliyor

İLAÇ ALIMI ÖMÜR BOYU

İlaçların amacının tiroit hormon eksiklik veya fazlalığı durumlarını tedavi etmek olduğu belirtiliyor. Bu durumda vücutta tiroit hormon eksikliği varsa hastanın ömür boyu ilaç kullanması gerekiyor. Tiroit hormon fazlalığı durumunda (özel durumlar dışında) ömür boyu ilaç verilmesi tercih edilmiyor.