Alzheimer için çare: Hafıza teknikleri

Nazenin TOKUŞOĞLU / HT PAZAR

ntokusoglu@htgazete.com.tr

Geçtiğimiz haftalarda Burçin Orhon’la konuşmuştum. Kendisine Alzheimer başlangıcı teşhisi konmuştu. Röportaj yayınlandıktan sonra Gökhan Telkenar mesaj attı. Kısaca “Çare biziz” diyordu. Henüz bilinen bir tedavisi açıklanmayan Alzheimer ve benzeri ciddi beyin rahatsızlıklarında başvurulan en önemli yöntem hafıza teknikleri.

Kolay öğrenmenin dünyadaki tescilli yolu da İngiliz Tony Buzan’ın Cardiff Üniversitesi’nde yaptığı araştırmalar sonucu ortaya çıkan bir teknik. Aykut Açkalmaz bu eğitimi alan tek Türk ve ortağı spor spikeri meslektaşım Gökhan Telkenar’la birlikte kurdukları merkezde eğitim veriyorlar. Alzheimer’ın gidişatını durduran, dikkat bozukluğu, okuduğunu hemen unutma gibi günlük hayatımızı zorlaştıran birçok beyinsel problemle ilgili en etkili çözüm oldukları iddiasındalar. İstekleriyse Malezya hükümetinin yaptığı ya da İngiliz eğitim sisteminin onayladığı gibi Türk eğitim sisteminde de bu teknikten yararlanılması.

Sorularımı unuttum dermişim...

Gökhan: İsabet oldu çünkü önce seninle bir test yapacağız...

Tamam... Ya aptal çıkarsam?

Aykut: Çıkmazsın, sadece daha iyi bir hafızan olacağı garanti... Kalem, kuğu, martı, yelkenli, eldiven, düdük, uçurum, gözlük, balon ve darbuka. Şimdi sırayla tekrar et...

Kalem, kuğu, martı, eldiven, düdük, gözlük, darbuka... Bir şeyler daha vardı...

Aykut: Yelkenli, uçurum ve balon... Şimdi sana sırayla hepsini aklında nasıl tutacağını söyleyeceğim, bir daha hiç unutmayacaksın. Sırayla bütün kelimeler 1’den ona kadar rakamları andırıyor. Kalem 1, kuğu 2, yelkenli 4, eldiven 5, gözlük 8...

Televizyon programlarında salondaki bütün kadınların isimlerini de bu şekilde mi tuttunuz?

Aykut: Aynen, şimdi bile sırayla sayarım...

Ne çıktım şimdi? Solo test vardı çocukluğumuzda, geri zekâlı, normal, başarılı, bilgin, zeki diye gidiyordu.

Aykut: Ortalamanın üstündesin ama dediğim gibi bu zeka belirtisi değil. Beyin öyle bir organ ki kullanmayı bildiğin zaman istediğin kadar doldurabilirsin.

Beynim çöplük oldu deriz ya, öyle bir şey yok yani...

Gökhan: Geçenlerde bir makale okudum. Hafıza Newsweek Dergisi’nin 6 milyon yıllık arşivini tutabiliyormuş. Öyle bir arşiv yok tabii ama dünyaca ünlü bir dergide bugüne kadar yazan her şeyi hatırlamak ne güzel bir şey düşünsene!

Bu sabah bir saat boyunca geçen hafta kiminle röportaj yaptığımı düşündüm, inanabiliyor musunuz?

Gökhan: İnanabiliyorum. Bugün yaptığımız sohbetin görselini çizeceğiz ve seneye bile hatırlayacaksın.

Nasıl bir program uyguluyorsunuz?

Aykut: 12 saatlik bir eğitim var. Kişiye ve istediği şeye göre bir programlama yapıyoruz. Bilginin hatırlanması en büyük problem. Grup olarak da bireysel olarak da eğitime gelenler var. CEO’lar var...

Son zamanlarda kim geldi mesela?

Aykut: Avea’nın network direktörü Cemal Baki geliyor. Görsel tekniklerle sunum yapma konusunda çok yol kat ettik. Gelişmiş ülkelerde Powerpoint kullanılmıyor artık. 3 saatlik seminerin 45. dakikasında herkesi uyurken bulabilirsiniz. Üstelik çıktıktan birkaç saat sonra hiçbir şey hatırlamayacak şekilde. Hafıza tekniklerinde kullandığımız yöntemler işgücünü de gözle görülür şekilde artırıyor. Cemal Baki, 3 saatlik sunumu 45 dakikaya indirdi, 6 anahtar kelime belirledi.

Doktora “Başım ağrıyor” diye gidersin ya, size gelenler de kişisel sıkıntılarını söylüyor.

Aykut: Aynen. Bir adam yurtdışında yaşayan yeğeninin üstün zekâlı olduğunu ama dikkat bozukluğu yaşadığını söyledi. Programını bu duruma göre ayarladık. 21. yüzyılda her şeye ulaşılabiliyor, fark insan kaynağında. Kurumlar sadece sol beyinle çalışan personelden problem çözme, yaratma bekliyor. Bu yetkinlik kişisel eğitimlerle davranış boyutuna getiriliyor.

Bebek doğduğunda annesi ona kalem kâğıtla alfabeyi mi öğretiyor?

Aykut: 4 yaşında bir bebek alfabeyi kullanmadığı halde kaç kelimelik bir alfabesi oluyor.

300?

Aykut: 800. Bebek alfabeyi öğrenmeden kelimeleri unutmuyor, biz öğrendikten sonra unutuyoruz. Görselleştiriyor çünkü. Sistem bebek olduğun döneme seni geri döndürüyor.

‘Alzheimer ertelenebilir’

Beyindeki nöronlar zekâyı mı belirliyor?

Aykut: Nöronların fazla olması değil aralarındaki bağ sayısının fazla olması önemli. Bu sistem o bağları artırıyor. Nöronları daha fazla çalışana değil, aralarındaki bağları daha sağlam olan adama “A ne zeki adam” diyorsun.

Nöron sayısı ortalama herkeste aynı ama kiminin aradaki bağları mı düşük? Aptal insan yok mu aslında?

Aykut: Evet. Almış olduğun eğitim senin zekânı artırıyor. Türkiye’de aldığın şey öğretim maalesef, eğitim değil. ABD ve İngiltere bu anlamda bir adım önde.

Alzheimer’da ne derece etkili?

Aykut: Alzheimer için bir tedavi yöntemi yok. Hafıza teknikleriyle erteleme mümkün.

Yani başlangıç seviyesinde size geldi hasta, 5 sene sonra hiçbir şey hatırlamayacakken bu seviyede kalıyor.

Gökhan: Aynen öyle. Aslında tedavi yönteminin bir kısmı biliniyor, bulmaca çözmek, eve farklı yollardan gitmek. Biz daha sistematik çalışıyoruz. İşin gıda ve spor tarafı da var. Yapılan araştırmalar tenisin Alzheimer tedavisinde işe yaradığını gösteriyor. Sıcak toplar ekrana gelir yani topun düştüğü nokta. Dünyada maç rekoru 11 saattir. O maçta bile iki topun aynı noktaya temas etmediği saptandı. Demek ki her hamlede duruşun, vuruşun, düşünce şeklin değişiyor.

Oynuyordum, şimdi kamp kuracağım kortun yanına!

Gökhan: Dünyaca ünlü nörologların kitaplarında “Tenis oynayın” bilgisine mutlaka rastlarsın.

Kocaeli Derince Eğitim ve Araştırma Has. Başhekimi Doç. Dr. Soner Şahin: ‘Beyninizin potansiyelini en üst düzeye çıkarırsınız’

Zihin haritanızdaki anahtar kelimeleri kullanarak düşünmenizi geliştirip zihninizi daha derinlere inmeye teşvik edebilirsiniz. Dr. Howe’ın yaptığı ‘not oluşturma ve not alma’ araştırması, anahtar kelimelerin sağladığı hatırlama yetisinin belge notlarına oranla çok daha etkili olduğunu ortaya koymuştur. Zihin haritalandırma sol beyninizi (kelimeler, mantık, sayılar) zihin gücünüzü artıran sağ beyninizle (renk, yenilikçilik, görüntüler) bir araya getirir. Her iki kortikal kısmı aynı anda kullanarak beyninizin potansiyelini en üst düzeye çıkarırsınız. Sol ve sağ beyin aktivitelerini ne kadar birleştirirseniz beyin performansı da o oranda sinerjetik olur.

Gökhan Telkenar: 48 yaşında master’ı birincilikle bitirdim

Nasıl ortaya çıkmış bu teknik?

1944 yılından bu yana İngiltere’de Cardiff Üniversitesi tarafından yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda, insanların hatırlama ve bilgiyi hafızaya almada 262 teknik kullandığı saptandı. Bu çalışmalarla insan beyninin kullandığı tekniklerin seri ve ritmik antrenmanlarla davranışa geçirilmesiyle, inanılmaz sonuçlara ulaşıldı. Bu sistemlerle başarı oranı yüzde 90’lara çıkabiliyor. Malezya Milli Eğitim Bakanlığı bu programı hükümet politikası haline getirmiş. Bir televizyon programına katılmıştık. Yayında anlattıklarımızı seyreden bir öğrenci aradı. Net sayısını 70’ten 90’a çıkarmış. Beyini organize ediyorsun, olay bu.

‘SPİKER OLARAK FAYDASINI GÖRDÜM’

Sende ne değişikler oldu?

48 yaşında yönetim ekonomisi master programını birincilikle bitirdim. İşletme okudum ama o zaman bu teknikler yoktu, hiçbir şey hatırlamıyordum.

Neden master yaptın anlamadım.

Medeniyet Üniversitesi’nin eğitim sistemiyle ilgili bir çalışma yapıyorduk. İçine girersem daha iyi anlarım dedim. Zaten çok kolay oldu. Tezim de “Türk futbol endüstrisinin makroekonomik göstergelere etkileri”...

Neyse bir ucu spora değmiş.

Spor spikeri olarak çok faydasını gördüm. Hafızan sağlıklı olunca hem her şeyi hatırlıyorsun ve konuya hâkim görünüyorsun hem de beyin endorfin salgılıyor ve bu enerji karşıya geçiyor.