Dünyanın Süleyman Şah'ları

Uluslararası hukukta , ana topraklarla bağlantısı olmayan toprakların özel tanımları da var: 'Anklav' ve 'Ekslav', Örneğin Süleyman Şah Türbesi, Suriye'nin 'anklavı', Türkiye'nin ise 'ekslavı'. Dünyada öyle anklav/ekslavlar vaki akıl sır ermiyor. Bunlardan bazılarını sizin için derledik.

1- Kıbrıs-Dikelya: Bir yol, üç yönetim
Kıbrıs'a bağımsızlık getiren 1960 anlaşması dünyanın en karmaşık sınırlarından birine yol açtı. Anlaşmayla İngiltere, bugün askeri üs olarak kullandığı adanın doğusu (Dikelya) ve güneyince (Ağrotur) iki toprak parçası üzerinde eğemenliğini sürdürdü.Bu bölgeler zamanında, yerleşim yerlerine uzal olduğu için seçilmişti. Ancak bugün iki İngiliz üssünün çevresinde 15 bine yakın insan yaşıyor. Dikelya, Ağrotur'a göre daha karmaşık. Üssün 7 km uzağındaki 'Ayios Nikolaos Radar İstasyonu' da İngiliz toprağı.

Dikelya'dan bu istasyona giden asfalt yol ve her iki yanındaki 20 metrelik şerit de İngiliz toprağı. Yolun kuzeyi KKTC, güneyi ise Rum Kesimi'nin kontrolünde. Yolun her iki tarafında da yaklaşık 400-500 metre aralıklarla Türk ve Rum askeri gözcü kuleleri var. Dikelya'nın içinde de işler karışık: Ormidhia ve Ksilotibu kasabaları ile iki elektrik santrali Rumların egemenliğinde. Ama burada yaşayan 7 bin kişi İngiltere vatandaşı olabiliyor. Bu karışık topraklarda İngiliz Sterlini değil Euro kullanılıyor.

2- Almanya-Rückschlag: Sadece boş bir ev var.
2'nci Dünya Savaşı, Avrupa'da sınırları biribirinden tuhaf anklavlar yarattı. Bunlardan 5'i Belçika ile Almanya arasında. İki ülke arasındaki anlaşma, Belçika Demiryolları'nın yönetimindeki demiryolunu sınır kabul ediyordu. Ama bu demiryolu Rötgen ve Monschaou kasabaları arasında Belçika topraklarına dalıyor. Bu bölgenin batısında 5 küçük toprak parçası, üzerindeki demiryolu yük tesisleri nedeniyle Almanya toprağı sayıldı. Ama demiryolu 2001'de söküldü ve 'bisiklet yolu' haline getirildi. Demiryolu işi bitince lojmanlarda kalanlar bölgeden ayrıldı. Şimdi Rückschlag anklavında sadece boş bir ev var.

3- Rusya-Sankovo-Medvezhye: Çernobil yok etti
Sovyetler Birliği'nin dağılması da yönetimleri komşu ülkeye ait yüzlerce toprak parçası yarattı. Bunlardan en talihsizi Belarus toprakları içinde kalan Rus eksklavı Sankovo-Medvezhye. 1920'lerde ABD'den ülkeye dönen Rusların kurduğu iki köy 1986'daki Çernobil nükleer felaketinin ardından çifçilik yapılamaz hale geldiği için terk edildi. Şimdi kimse yaşamıyor.

4- Umman-Medha: Kasaba verdi, sokak aldı
Arabistan Yarımadası da anklav zengini. Bunlardan en ilginci (Süleyman Şah Türbesi'ni saymazsak) Umman'ın Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) içindeki ekslavı Medha. Nüfusu 3 bini bulmayan bu kasaba Umman için çok önemli. Çünkü Medha, Umman'ın Hürmüz Boğazı'ndaki toprağı Musandam'a giden yolun orta noktası. BAE, Medha'ya karşılık, kentin içindeki Nahva adı verilen hepi topu 40 evin bulunduğu bir ekslav aldı.

5- ABD-Kanada: Haskell Kütüphanesi ve Operası: Dünyanın en barışçı binası
ABD'nin Vermont Eyaleti ile Kanada'nın Quebec Eyaleti arasındaki sınır çizgisinde 1904'te inşa edilen Haskell Kütüphanesi ve Operası'nın iki girişi var. Biri Kanada'dan diğeri ABD'den. Bina iki ülke arasındaki barışı vurgulamak için inşa edildi. Masrafları ortak paylaşılıyor, ortak sanat etkinlikleri düzenleniyor. Sadece kütüphaneden kitap almak sorunlu. Kütüphanenin ödünç verme kartları gümrük mührü taşıyor.

6- Kamboçya-Preah Vihear Tapınağı: Bir de yolu olsa
Güneydoğu Asya'da da sınır tartışmaları bitmez. Kamboçya ile Tayland'a 3 bin yıl önceden kalma Preah Vihear Tapınağı, yarım yüzyıl süren tartışmaların ardından 1962'de Lahey Divanı tarafından Kamboçya'ya verildi. Ama sorun bununla kalmadı. Bulunduğu böle bir ekslav olmamasına rağmen, UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine alınan tapınağa erişmek için bugün Tayland topraklarına geçmek gerekiyor.

7- Belçika-Hollanda: Baarle-Nassau/Baarle-Hertog: Bir sınır labirenti
Boşuna Benelüks demiyorlar. Belçika, Hollanda arasında sınırlar öylesine iç içe geçmişki bazı yerlerde evlerin odaları bile başka ülkenin toprağında. Sınır, Belçika-Hollanda sınırındaki Baarle-Nassau (Hollanda) ile Baarle-Hertog (Belçika) kentinde iyice labirente dönüşüyor. Baarle-Hertog içinde 26 parsel Baarle-Nassau'ya ait. Baarle-Hertog içinde de toplamı 1 hektarı bulmayan Baarle-Hertog toprağı var.

Bazı yerlerde bir kafede oturduğunda masanın öte yanındaki kişi başka ülkede olabiliyor. Kafe ve restoranlar Hollanda veya Belçika kapanma saatlerini erkene çektiğinde masaları 'sınırın' öte yanına çekerek yasağı deliyor. Bütün bu karmaşanın nedeni, zamanında yerel asillerin toprak anlaşmazlıkları nedeniyle farklı ülkelerin vatandaşlığına geçmesi.

8- Mısır-Sudan: Bir Tavil - Antartika kadar yalnız
İngilizler Mısır-Sudan 1902 sınırını cetvelle çizerken aynı sınırın 1899'da çizildiğini unuttular. Bunun sonucu sınırda iki sahipsiz toprak kalır: Bir Tavil ve Halaib. Halaib'in zengin yeraltı kaynakları vardır ve iki devlet burayı topraklarına katmak için sonu gelmez müzakerelere girişir. Bir Tavil'de ise hiçbir şey yoktur. Bu yüzden iki devlet bu toprak parçasını yok sayar. Bugün toprağın kime ait olduğu kimsenin umrunda değil. Geçen yıl Amerikalı Jeremiah Heaton (38) Bir Tavil'e gidip "Baba ben hiç prenses olamayacak mıyım?" diye soran kızı için 'prenslik' ilan etmişti.

9- Bangladeş-Hindistan: Cooch Behar District: Matruşka topraklar
Dünyanın en tuhaf sınır ötesi toprakları kuşkusuz Hindistan-Bangladeş sınırı içinde. Hindistan'a ait Balapara Hagrabari toprağı, Bangladeş toprakları ile çevrili. Ama bu toprak da Hindistan toprakları içinde. Ve inanamayacaksınız bu Hint toprak halkası da Bangladeş toprakları içinde. Bu bölgeyi ortadan yaran bir yol olsa Hindistan-Bangladeş, Hindistan, Bangladeş, Hindistan, Bangladeş, Hindistan ve nihayet Bangladeş topraklarından geçerdiniz. Rusların Matruşka bebekleri gibi birbirinin içindeki bu topraklar dışarıdan eğlenceli görünüyor ama yaşayanları için tam bir çile.

Birkaç kilometrede bir pasaport kontrolünden geçmek oldukça yıpratıcı. Dahası Hindistan ve Bangladeş'in birbirinin toprağında 173 ekslavı var. Bunlar hep yerel aşiret reislerinin toprak kavgalarının sonucu. Bangladeş 1947'de 'Doğu Pakistan' olarak Hindistan'dan bağımsızlığı kazandığında bu sorun aşılamamıştı.