Kentin 16 sakini

İSKENDER PAPAĞANI VE YEŞİL PAPAĞAN

1900'lü yılların başından itibaren Türkiye'yi mesken tuttular. Ankara, İstanbul, Diyarbakır gibi kentlerde görülüyorlar. İki türünde anavatanı subtropik iklimler, ama bazı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de yaşamayı çok sevdiler. Büyük parklarda, bol ağaçlı semtlerde, korularda büyük sürüler oluşturuyorlar artık.

Bir kamyonun devrilmesi sonucu kaçarak Türkiye'ye yayıldıkları yolundaki şehir efsanelerini bir kenara bırakırsak, araştırmacılar, önce çeşitli yollardan Türkiye'ye sokulan ve kaçan papağanların çoğalması sonucu yerleştiklerini öne sürüyor.

KUMRU

Güvercinlerin akrabası olan kumrular, çiftleştiklerinde ömür boyu ayrılmazlar. Dilimizdeki "Kumrular gibi" deyimi onlardan gelir. "Türk" kavramıyla yani bizle özdeşleşmiştir. Türk kültürünün ayrılmaz parçaları olan, camilerin, hanların, çarşıların, meydanların, bahçe ve bostanların en önemli unsurlarındandır. Avrupa'da Türkler sayesinde yayılmıştır.

SOKAK KÖPEĞİ VE KEDİSİ

Köpekle birlikteliğimiz 15 bin yıl, köpekle birlikteliğimiz 9 bin 500 yıl önceye dayanıyor. Bu köklü beraberliğe rağmen günümüzde en çok sokağa attığımız, katliamlara uğrattığımız canlılar onlar. Bize ihtiyaçları var. Bizimse onların bize olduğundan daha fazla onlara ihtiyacımız var!...

KARGA

En çok "kültürel ilişki" içinde olduğumuz tür. Bir düşünün: Kargaburun pense, karga sesli, besle kargayı oysun gözünü, kargasekmez, kargacık burgacık, karga gibi çelimsiz ve diğerleri... Kuşların en zekisi olan bu tür, kentlerde kendine çok özel bir yer edinmiş durumda. Kargalar en fazla 15-20 yıl yaşarlar.

SERÇE

"Onun olmadığı yerleşim yeri yoktur" dersek abartmış olmayız. İnsanla yaşamayı en çok uyum gösteren kuş türlerinin 1. sırasında yer alır ( 2. Güvercin ) Bahçeli evlerin, parkların, ağacın olduğu semtlerde küçük sürüler oluştururlar.

SIĞIRCIK

Bir başka uçan kentli. Bozulan çevre koşullarına çabuk uyum sağlarlar ve büyük sürüler oluştururlar. İstanbul ve Ankara'da yeşil papağanlarla yer kavgasına girdiği söyleniyor.

KERTENKELE

Bir bahçe duvarında, parklarda çalıların, taşların arasında güneşin enerjisini içerken görürüz onları. Sonra hızla kaybolurlar.

EBABİL

Özellikle Nisan ve Eylül arasında şehirlerimizin göklerini olağanüstü estetik ve hızlı uçuşlarıya süsleyen bu siyah kuşlar, çoğu zaman kırlanğıçlarla karıştırılırlar.

MARTI

Artık, tamamen kentli diyebiliriz onlara. Özellikle kıyı kentlerimizin çatılarında kargalarla yer kavgası yaparken “vahşi depolama” çöplüklerinde sürüler halinde yiyecek ararken sık görülürler.

KIRLANGIÇ

Uzun, derin çatallı kuyruğu, havadaki muhteşem hızıyla ve çatılara yaptıkları yuvalarıyala çok sevilirler. Tükürüğüyle çamurdan yaptığı yuvalarını bozmak, birçok yerde uğursuzluk sayılıyor.

ÇAYLAK

Gündüz yırtıcıları içinde insandan kaçmayan ve yerleşim yerlerine yaşamaya en iyi uyum sağlamış tek türdür. Benun nedeni, kemiriciler, sürüngenler ve böceklerden oluşan besin yelpazesinin içinde leş ve atıklarında olması. Boyu 50-55 cm, kanat açıklığı ise 150 cm'dir. Trakya, Marmara, İç ve Doğu Anadolu'da yaygındır.

TİLKİ

Dikkatli gözler, kent ve kasabaların yakınlarında, dış mahallelerinde onu rahatlıkla fark edebilir. Kışın yiyecek bulabilmek için çöp tenekelerini karıştırıken çok sık görülür.

KİRPİ

On yıl öncesine kadar İstanbul gibi büyük kentlerin bile bahçeli semtlerinde, akşamları böcek avına çıktıklarında tek tükte olsa görülüyorlardı. Sonra beton her yeri işgal etti ve görünmez oldular. Artık kent dışındaki banliyölerde görülüyorlar.

GÜVERCİN

Kaya güvercinin kentlerimize uyum sağlamış bir alt türü. Meydanların, camilerin ayrılmaz parçası olan güvercinlerin çok ilginç özellikleri var öncelikle doğdukları yerden çok uzağa hiçbir zaman gitmiyorlar. Suyu emerek içiyorlar, yani diğer kuşlar gibi başlarını havaya kaldırmıyorlar.

Bu önemli özellikleri de erkek ve dişinin yavrularını kursaklarındaki özel hücreler sayesinde ürettikleri bir nevi “süt” ile beslemeleri... Kaya güvercininin MÖ 4500'lü yıllarda gübresinden yararlanmak için Ön Asya'da evcilleştirildiği tahmin ediliyor.

Sokak notları...

Sokaklarda yaşayan, kedi ve köpekler, sanıldığının aksine, yıllarca yaşamazlar ömürleri çok kısadır. Hastalıklar, parazitler, açlık, kışın soğuk, yazın sıcak hava, çevreye bırakılan zehirler ve otomobiller nedeniyle çok çabuk hayata veda ederler Bütün bu badirelerden kıl payı kurtulan şanslılar, 4-5 yıl yaşarlar.

Kırlangıç ve ebabiller, çok az dinlenirler. Yemeklerini havada böcekleri avlayarak yerler.

Gözleri, başlarının iki yanında olduğu için kuşlar, önlerini iyi göremezler. Bu nedenle bazen, cisimlerin, binaların üstlerine doğru uçarlar. Çarptıklarında da genellikle ölümcül yara alırlar. Kentlerde büyük camları olan binaların duvar diplerinde gördüğünüz ve sizi meraklandıran bazı kuş ölüleri bu yüzdendir.

Yerleşim yerlerinde, otomobillerin yasalarda öngörülen hız limitlerinin çok üstünde seyretmeleri nedeniyle, pek çok insan gibi, pek çok kedi, köpek, kaplumbağa ve diğer hayvan türleri de yaşamını yitiriyor.

Bahçenizdeki kümeste bulunan tavuk bir yılda ortalama 300 yumurta yapar.

Tavuğun dışında dünya üzerinde en çok bilinen ikinci kuş türü sığırcıktır. Sığırcık, Avrupa ve Asya'nın hemen her yerinde bulunur. Amerika, Avustralya ve Yeni Zellanda'ya da yerleşmiştir.

Kentlerdeki park ve bahçelerde sık rastlanan baştankaralar, yavrularını kurtçuk ve böceklerle beslerler. Yavruyu büyütme sürecinde yaklaşık 10 bin kurtçuk ve böcek toplarlar.

Şehir kuşlarının en bayıldıkları yiyecekler: Ekmek ve diğer hamur işleridir.

SİZ DE YAPIN

SU VE MAMA KABI

Sokak ya da semtimizde kedi köpeklerin sık görüldüğü yerlere su ve mama kabı koyabilirsiniz. Sanılanın aksine kedi ve köpeklerde kışın çok daha fazla suya ihtiçları olur.

KUŞLARA YEMLİK

Bahçeniz ya da parkınızdaki bir ağaca, bir meyve-sebze kasasından biraz iplik birkaç çivi ile kuşlar için basit bir yemlik yapabilirsiniz. İmkanınız varsa bir marangozda da küçük bir ücret karşılığında yaptırmak mümkün.

Sofranızdan artan ekmek kırıntıları, meyve kabukları ve diğer gıdalar kuşlar için "şölen"e dönüşecektir. Pencerenize koyacağınız küçük bir kap içindeki su ve ekmek kırıntıları da aynı işi görür.

KEDİLER İÇİN YUVA

Marketten alacağınız uygun büyüklükteki bir karton koliyi kış mevsiminde kedier için bir "villa"ya çevirmeniz mümkün. Kolinin çevresine yağmur ve rüzgar girmemesi için, biraz koli bandı ve naylon poşetlerle kaplayın. Birkaç hava deliği ve bir tarafına kedilerin girip çıkabileceği büyüklükte bir kapı açın.

İçine de eski giysilerini ya da kullanılmış gazeteleri kırparak atın. Bu, onlara sıcak bir yatak ve yorgan görevi görecektir. Yuvayı semt ya da bahçenizin sakin bir yerine koyun. Soğuk havalarda birkaç kedinin gecelediğini mutlulukla göreceksiniz.