Ceyda Erenoğlu

HT CUMARTESİ/ CEYDA ERENOĞLU

Dünyayı değiştirenler, olmazı gerçekleştirenler, inançlarından ödün vermeden tabuları yıkan ve yeni ufuklar açanlar hep onlar. Üstün zekâlı ve dâhi çocuklar öyle projeler yapıyor, “Akıl yaşta değil baştadır”a örnek öyle işlerin altından kalkıyorlar ki onları daha yakından tanımamız gerekiyor. İşte 5 yaşında iki minik dâhi...

Kerem Yılmazelli (5) Marifetli araç 5 yaşında üstün zekâlı bir çocuk Kerem. Sapsarı saçları, gözlükleri ve ilk andaki ciddiyetiyle “Bu çocuk olsa olsa bilim adamı olur” dedirtiyor insana. 2 yaşındayken bir ramazan etkinliğinde mehteran gösterisini hiç sıkılmadan izleyip mısır yiyormuş. O günden sonra ne zaman mısır yese mehteranları taklit eden hareketler yapmaya başlamış. Hal böyle olunca ailece ayda 3 kez bu gösterinin abonesi olmuş. 9 aylıkken yürümüş. 3.5 yaşındayken 5 yaşındaki çocukların gittiği temel aritmetik kursuna kabul edilmiş. Yaptığı resimler uzmanlar tarafından hep yaşının çok üstünde bulunmuş. Annesi “En sevdiği şeylerden biri de büyüklerle sohbet” diyor ve devam ediyor: “Öyle cümleler kuruyor ve öyle mantıklı karşı çıkışları oluyor ki akraba ve arkadaşlarımız şaşırıp cevap veremiyor. Çocuk deyip kandırmanızın imkânı yok.” Kerem’in havada, karada ve denizde giden bir araç projesi var. Güneş enerjisi ve sürtünmeden kaynaklanan enerjiyi elektriğe çeviren bir taşıt onunki. Bu taşıtta kuş sürülerinin uçağın motorlarına girme riskini ortadan kaldıran sistem bile düşünülmüş. Projesinden bahsederken yüzünüze o şirin ifadesiyle “Daha ne yapayım” havasında bakıyor. Peki çocuklara özgü hiç mi özelliği yok? Olmaz mı! Onca bilim merakının içinde Barış Manço şarkılarını ezberlemekten ve yaramazlıktan da geri kalmıyor.

Ahmet Yiğit Başoğlu(5)

Ürüne dönüşecek 8 projesi var

5 yaşında olduğuna bakmayın. Hal ve tavırlarıyla sanki bir üniversite öğrencisi gibi. Biri kalkıp “Bu çocuk sana bilimin karanlıkta kalmış sırlarını açıklayacak” dese inanırım. Adı Ahmet Yiğit Başoğlu. O bir dâhi. Herkese “dâhi” denmiyor. IQ’su, binde 1.5’lik dilimde olduğu için elde etmiş bu sıfatı. “Peki nasıl olur bir dâhi?” derseniz Ahmet’in özelinden yola çıkarak bazı belirtiler sayalım. 7 aylık konuşmuş. İnanması zor ama konuşması 9 aylıkken akıcı bir hal almış.1.5 yaşında babasının bir yorumuna cevaben “Bu konuda inisiyatif alamam” cümlesi ailesi için dönüm noktası olmuş. “Bu yaşta çocuk nasıl böyle cümle kurar” demişler ve harekete geçmişler. Çok hareketli olan Ahmet Yiğit hiç boş durmuyormuş. En büyük özelliği yorucu düzeyde soru sormasıymış. Gecenin bir yarısı anne-babasının odasına girip “Uyanın! Bir fikrim var” cümlesi aileyi çoğu kez sabahlatmış. Okuma-yazmayı kendi kendine öğrenmiş. İlk okuduğu bir fizik kitabı olmuş. Şu günlerde “Dünyayı değiştiren 100 Mucit ve İcat” kitabını okuyor. Bu şartlar altında “bu çocuk ne olmak istiyor” sorusuna, “Bilim insanı” yanıtı vermem sanırım şaşırtıcı olmaz. Tasarladığı “Madenci Yaşam Kıyafeti” projesiyle “KOSGEB” girişimci destek ödülü almış. Televizyonda yayınlanan “Bir Fikrin mi Var” çocuk yarışmasının finalisti olmuş. Projesi başka bir yarışmada Türkiye’nin en iyi 10 projesinden biri seçilmiş. Şu an ürüne dönecek 8 projesi var. Üzerinde çalıştığı en büyük proje, yıldırımları depolayıp enerji olarak kullanmak ve kendi deyimiyle “fosil yakıt tüketimini” tarihe gömmek. Enerjinin doğanın içinde olduğuna inanıyor ve hortumdan bile elektrik üretileceğini düşünüyor. Bitmedi dahası var. Piyasada okullara deney kiti olarak satılan solar setler var ya! Üretici firma bunları “5 model yapılabilir” diye satarken bizim minik dâhi 8 model yaparak tüm dikkatleri üzerine çekmeyi başarmış.

MADENCİLER ONA ŞÜKRAN BORÇLU

Soma’da yaşanan maden kazasına çocuk kalbiyle o kadar üzülmüş ve dertlenmiş ki hemen bir proje geliştirmiş. Geliştirdiği kıyafet gaz içinde ve su altında bile madencilerin nefes almasını ve zarar görmemelerini sağlıyor. Dış yüzeyi fosforlu turuncu yanmaz kumaştan imal edilen giysinin iç yüzeyi madencinin vücut ısısını korurken, çip ile nerede olduğu bilgisine kolaylıkla ulaşılabiliyor. Giysinin dışında taşınan tüp ise oksijen ihtiyacını karşılıyor.

Prof. Dr. Taisir Subhi Yamin: IQ testi tek ve yeterli ölçüm değil

Prof. Dr. Taisir Subhi Yamin, Dünya Üstün Zekâlılar Birliği Başkanı. TÜZDER’in (Tüm Üstün Zekâlılar Derneği) daveti üzerine Türkiye’deydi. Onun işi üstün zekâlılarla. “Geleceği inşa etmek için üstün yetenekli, yaratıcı ve yetenekli kişilere yatırım yapın” diyor. Peki ne demek üstün zekâ, ne demek üstün yetenek? Üstün zekâ tüm yetenek kümelerinde yüzde 85, bir yetenek kümesinde ise yüzde 98 derinlemesine başarılı olan bireylerin tanımlanmasında kullanılıyor. Peki üstün zekânın tespiti nasıl yapılıyor? Prof. Dr. Yamin, “Bu noktada iki aşamadan oluşan bir süreçten faydalanıyoruz, Önce potansiyel olarak yaratıcı bireyleri ortaya çıkarmak için inceleme, ardından da ikinci aşama olan tanımlama geliyor. Buna; yetiler, ilgi alanları, öğrenim tarzı ve ifade tarzıyla ilgili bilgiler edinmek için çeşitli ekipmanlar ve ölçüm araçları dahil ediliyor. Aileler genel olarak çocuklarında üstün zekâ ya da dâhilikle ilgili bulguları gözlemlediklerinde ilgili birimlere başvurularda bulunarak tanılama sürecini başlatmış oluyor” diyor. Prof. Dr. Taisir Subhi Yamin, “Bir çocuğun dahi ya da üstün zekâlı olduğunu saptamada çok sayıda araç ve ölçüme dayanan; net, güvenilir, kapsamlı ve eksiksiz bir profil elde etme amaçlı ‘Çoklu Kriterle Tanımlama Süreci’ öneriyorum” diyor ve devam ediyor: “IQ testleri sadece çocukların zihinsel yeteneklerini ölçer. Oysa üstün zekâlı çocuklarda motivasyon ve yaratıcılık gibi alanlarda da ölçümler yapılması gerekir.”

Anne babalar dikkat!

Çocuğunuzun sorularını duymazdan gelmeyin.

Çocuğunuza eğitim, kültür ve sosyal açıdan zengin bir ortam sunun.

Onun için teşvik ve motive edici doğru modeli bulun.

Güvenilir bir kaynak olup desteğinizi esirgemeyin.

Çocuğunuz üstün zekâlı da olsa onun da bir birey olduğunu ve hata yapabileceğini unutmayın.

Toplumsal üst beklenti içinde yıpranmasına izin vermeyin. n En önemlisi de sorularını yanıtlarken sabrınızı yitirmeyin ve mutlaka karşılık verin.

Üstün zekâlıların özellikleri

Yüksek yetiler

Göreve bağlılık

Yüksek başarı

Risk alma

Anlaşmazlığa karşı tolerans gösterme

Zengin kelime dağarcığı

Problem çözme yetisi

Kritik düşünme yetisi

Kendisinden daha yaşlı kişilerle bir arada olma isteği

Bağımsızlık

Güçlü kişilik

Yüksek özgüven

Zaman yönetimi konusunda başarı

Olumlu düşünme

Hassasiyet

Yetişkinlerin sorunlarına karşı endişe duyma (yoksulluk, kirlilik, ölüm ve yaşam, savaşlar, ekonomi...),

Her 100 kişiden 2’si üstün zekâlı

Her ulus veya toplulukta toplam kişi sayısının yüzde 1’i ile yüzde 10’u arasında üstün yetenekli ve yaratıcı kişiler bulunuyor. Genel olarak bakıldığında ise toplum popülasyonunun yüzde 2’lik kısmı çan eğrisinde “üstün zekâlı” olarak tanımlanıyor.