Müzayede evlerinin zor günleri

Deniz Çağlar/ HABERTÜRK PAZAR

Geçtiğimiz 10 gün boyunca Londra merkezli dünyanın önde gelen müzayede evlerinde geleneksel yaz satışları gerçekleşti. Sotheby’s’in 28 Haziran’daki Savaş Sonrası ve Çağdaş Sanat müzayedesi toplam satışı 52.2 milyon sterlin. Müzayedede Jenny Saville’in Shift’i 6 milyon sterlinle bugüne dek en yüksek satış rakamına ulaştı. Ama manşetlere taşınan birkaç rakamın tüm piyasanın gidişatını iyi göstermesi alıcıları yanıltmamalı. Geçen yıl aynı döneme ait Savaş Sonrası ve Çağdaş Sanat müzayedesinin toplam satışı 130 milyon sterlindi. Eserlerin değeri de sanat satışlarının değeri de genel olarak düşmüştü. Durum, 2016 ortasına doğru artan uluslararası gerilim ve düşük emtia fiyatları, son zamanlarda da ‘Brexit etkisi’ olarak açıklanmaya çalışılsa da müzayede evlerinin sıkıntısı birkaç yıl öncesine dayanıyor.

Müzayede evleri son yıllarda hiç olmadığı kadar özel satış gerçekleştiriyor. Yetmiyor, bir zamanlar reddettikleri eserleri açık artırmalar öncesi ‘garanti’ ediyorlar. Üstelik Sotheby’s ile Christie’s arasında garanti verme konusundaki rekabet, müzayede sırasında meydana gelenden daha kıran kırana. Öyle ki, bunu bilen uyanık satıcılar zaman zaman müzayede evlerini birbirleriyle yarıştırıyor. Müzayede evleri, müşterilere cazip fırsatlar sunmak üzere pek çok uygulamadan da taviz verir oldular. Gelirlerinin temelini oluşturan satıcı komisyonundan bile zaman zaman vazgeçtikleri görülüyor. Diğer yandan Christie’s’in yalnızca pazar payını korumak ve prestij için kısa süre önce bir sanat eserinin sahibine satış fiyatının yüzde 115’ini teklif ettiği konuşuluyor. Sonuç olarak, altı sıfırlı rakamların, müzayede evleri için göründüğü kadar da cazip olmadığı bir tablo var.

Peki bu garanti sistemi? Müzayede evlerinde uygulanan garanti sistemi, müzayede evinin eser sahibine, müzayede sonucundan bağımsız olarak minimum bir satış fiyatını ödeyeceğini teyit ettiği anlaşma. Problem, eser açık artırmada asgari fiyata ulaşmadığında başlıyor; müzayede evi elinde milyon dolarlık sanat eserleriyle kala kalıyor. Eser ya yıllarca piyasadan uzak tutuluyor, ya da fiyatında ciddi bir düşüşle gizli bir şekilde elden çıkarılıyor.

RAKAMLAR ARTTIKÇA KÂR MARJLARI DÜŞÜYOR

İşte bu satılmayan, garanti verilmiş eserler “Envanter” olarak karşımıza çıkıyor. Aynı zamanda müzayede evlerinin halihazırda mali durumunu anlatan bir ölçüm unsuru envanterler...

Geçtiğimiz yıl müzayede evleri sıklıkla garanti sistemi nedeniyle yaşadıkları problemlerle gündeme gelmişti. Christie’s, Sotheby’s ve Phillips müzayede evleri tarafından satıcılara vaat edilen garantiler geçen sene artmış, 1 milyar doları bulmuştu. Sotheby’s geçen yıl 6,7 milyar dolarlık bir satışı yönetti, ama satış geliri 938 milyon dolar. Sotheby’s envanterinin değeri, 2012’de 32 milyon dolarken geçen yıl 158 milyon dolara yükseldi.

Biraz daha geriye gittiğimizde, Christie’s’in 2012’de 5.3 milyar dolar olan müzayede satışları, 2013’de 5.9 milyar dolara çıktı; kârı 153 milyon dolardan 123 milyon dolara geriledi. Komisyon marjları ise Sotheby’s’inkiden daha da kötü bir performans sergileyerek yüzde 15.2’den yüzde 10.7’ye geriledi. Sanatta fiyatlar arttıkça ve pazar büyüdükçe, marjlarda tersine bir yöneliş oluyor. Yine de müzayede evlerinin garanti kullanımında geri adım atmıyor; Sotheby’s’in çağdaş sanat müzayedesinde garantilenen eser oranı 1’e 12, Christie’s’deki oransa 1’e 10.

PRESTİJ VE PAZAR PAYI KAYBETME KORKUSU

Peki neden bu riski alıyorlar? Sotheby’s ve Christie’s için pazar payı, prestij ve gelecekte yapılacak işler hayati önem taşıyor. Marjlar, rekabetçi koşullar ve ortamı ayakta tutabilmek adına geriliyor. Garanti sisteminin en önemli özelliği potansiyel alıcı ve satıcıları harekete geçiriyor olması. Sistem, başyapıt kıtlığının olduğu günün piyasasında, değeri yüksek ve ender görülen eserleri müzayedeye çekme potansiyelini artırıyor. Jeff Koonz’un ‘Balon Köpeği’ ya da Picasso’nun bir başyapıtı gibi garantili, yüksek değere sahip bir eser kendi başına kâr üretmezken; müzayede evine başka eserler için alıcıları çekerek müzayedenin genelini kârlı kılmayı hedefliyor.

Hatırlayalım...

Christie’s’den Türk koleksiyonere 4 milyon sterlin

Christie’s müzayede evi, 2015 sonunda garantiler yüzünden uzun süre gündemde kaldı. Türk koleksiyoner Kemal Has Cıngıllıoğlu’na ait Andy Warhol’un Dört Marilyn (1962) adlı eserine satış öncesi tahmini 40 milyon dolar belirlenmiş ve müzayede evinin kendisi tarafından garantilenmişti. 10 Kasım günü New York’taki çağdaş sanat müzayedesinde 36 milyon dolarla en yüksek çekiç fiyatını gören eser, garanti şartı nedeniyle müzayede evine ciddi bir ödeme yaptırdı. Christie’s, Cıngıllıoğlu’na yaklaşık 4 milyon dolar ödeme yaptı.

Sotheby’s’i milyon dolarlık zarara sokan “El Arabası”

Giacometti’nin “El Arabası” adlı eserinin kasım ayındaki satışı da Sotheby’s’i vuranlardan.

Müzayede evi “20. yüzyıl sanatının kesin başarılarından biri” olarak tanımladığı eserin 100 milyon doların üzerinde satış geliriyle rekor kıracağı tahmininde bulunarak heykelin sahibi Yunan armatör vârisi Alexander Goulandris’e asgari bir fiyat ödeneceğini söylemişti. Ancak fiyat tahmini tutmadı. Bronz heykele yalnızca bir talip çıktı; Hedge fon milyarderi Steve Cohen esere 90 milyon dolar ödedi. Giacometti’nin eseri şimdiye kadar bir müzayedede satılan en pahalı heykellerden biri olarak görülse de, müzayede evi bu anlaşmada onlarca milyon dolar zarar etti.

‘Kumar oynamıyoruz’

Christie’s’in Uluslararası Çağdaş Sanat Direktörü Brett Gorvy ise garantiler konusunda her zamankinden daha stratejik ve temkinli davrandıklarını; bir sanat eseriyle ilgili olarak ancak kendilerini güçlü hissettikleri ve satabilecek beceriye sahip olduklarına inandıkları zaman garanti verdiklerini söylüyor: “Bizler risk alırken hesaplıyoruz... Gözümüz kapalı, kumar oynamıyoruz.”

Uluslararası müzayede sonuçlarında ilk 3 (Haziran 2016)

1. 99.479.500 STERLIN

İngiliz Sanatı, Christie’s

2. 52.2 MILYON STERLIN

Savaş Sonrası ve Çağdaş Sanat, Sotheby’s

3. 51.593.525 STERLIN

Savaş Sonrası ve Çağdaş Sanat, Christie’s