Fotoğrafçıların kaderini değiştirecek dava

Mehmet Emin DEMİREZEN / HABERTÜRK PAZAR

Biraz karışık bir konu olduğu için, size her şeyi baştan anlatmak istiyorum... Ünlü fotoğrafçı Carol M. Highsmith yıllarca Amerika’yı karış karış geziyor, bir yandan da fotoğraf çekiyor. Amacı, Amerika’nın değişen, dönüşen yüzünü fotoğraflarla anlatmak, geleceğe bugünün hikâyelerini bırakmak... Tabii o yıllarda bu fotoğrafların onun başına ne işler açacağından henüz habersizmiş.

Fotoğrafları daha önce Smithsonian Magazine, Time, The New York Times ve Washington Post gibi gazete ve dergilerde yayımlanan hatta ABD’de posta pullarının üstünde bile yer alan Highsmith bir güninternet sitesinde yıllar önce çektiği bir fotoğrafı paylaşıyor. Bir süre sonra, interneti tarayarak izinsiz kullanılan fotoğrafları tespit eden LCS şirketinden bir mektup alıyor. Ünlü imaj bankası Getty Images’a bağlı Alamy’yi temsilen yollanan mektupta Highsmith telif hakkı ihlalinde bulunmakla suçlanıyor. ‘Sadece’ 120 dolar ödemesi durumunda şikâyetin geri çekileceği belirtiliyor. Highsmith şaşkın! Çünkü söz konusu fotoğrafın da içinde olduğu muazzam büyüklükteki koleksiyonunu, yıllar önce Amerikan Kongre Kütüphanesi’ne bağışlamış ve fotoğraflarına ücretsiz kamusal kullanım izni vermiş. Yani herkes Highsmith’in fotoğraflarını istediği yerde ücretsiz olarak kullanabiliyor,ancak fotoğrafları çeken kendisi olduğu için telif hakkı hâlâ kendisine ait ve ismini kullanmak zorundalar. Biraz araştırma yapınca bunun buzdağının görünen yüzü bile olmadığını anlıyor. Getty Images ve Alamy’nin, binlerce fotoğrafını kendi ismini kullanmadan, sanki kendilerine telifliymiş gibi yıllardır sattığını öğreniyor.

İşin aslını öğrenmek için vakit kaybetmeden Carol Highsmith’e mail attım. Kısa sürede döndü, davanın onun için çok önemli olduğunubu yüzden bir süre sessiz kalmak istediğini söyledi ve beni avukatı Joe Gioconda’a yönlendirdi. Gerçi o da çok bir şey anlatmadı... Öğrendiğim kadarıyla, Highsmith’in halkın ücretsiz kullanımı için bağışladığı fotoğraflar, Kongre Kütüphanesi yöneticilerinden C. Ford Peatross’a göre, “ABD tarihindeki en cömert bağışlardan biriymiş.” Gioconda bu davanın müvekkilinin onur mücadelesi olduğunu da sözlerine ekledi.

1 MİLYAR DOLARLIK DAVA

Bunları öğrenen Carol Highsmith hemen harekete geçiyor ve 25 Temmuz’da New York Federal Mahkemesi’ne başvurarak on binlerce fotoğrafı için bu iki imaj bankası ajansına da dava açıyor. Amerikan kanunlarına göre her kare için 25 bin dolarlık bir tazminat hesaplanıyor, 18 bin 755 adet fotoğrafının imaj bankalarınca kullanıldığını düşünürsek, alacağı tazminat 468 milyon 875 bin dolar ediyor. Fakat yasalara göre 1 milyar dolarlık dava açma hakkı olduğunuöğrenince Highsmith’in avukatı dava dilekçesindeki tazminatı bu rakama göre düzenliyor.

BİR FOTOĞRAFÇININ ONUR MÜCADELESİ

Tabii tazminatın yükselmesindeki etkenlerden biri de bu durumun Carol Highsmith’in şöhretine ciddi bir zarar vermesi. Çünkü insanlar serbestçe kullanabileceklerini düşünerek Kongre Kütüphanesi arşivinden indirdikleri fotoğraflar karşılığında imaj bankalarından para talep edilince ünlü fotoğrafçı kendisini ikiyüzlü durumuna düşmüş gibi hissetmiş. Şimdi fotoğraf dünyası heyecanla bu telif ihlali davasının sonuçlarını bekliyor. Bu dava bir ilk olduğundan başka davaların da yolunu açabilir, bu kesin değil. Net olan bir şey varsa, davayı Highsmith kazanırsa zıvanadan çıkan telif hakları ve imaj bankaları mevzusu yeni bir düzene kavuşacak. Onlar her bulduğu fotoğrafın haklarını satın alamayacak, paylaşım dünyasındaki bu açıktan para kazanamayacaklar.