Hızlı iş jetleri

HT CUMARTESİ / Güntay ŞİMŞEK

Havacılıkta iş jeti üreticilerinin yeni model uçaklarını geliştirirken üzerinde durdukları önemli bir detay da zamanla yarış ve dolayısıyla hız. Son 50 yıldır havacılık sektöründe en az gelişmenin kaydedildiği alanın hız olduğunu dikkate alırsak, jetlerdeki küçük hız farklarının ne derece önem arz ettiğini daha iyi anlatmış oluruz. Çünkü işadamları, zamanın giderek daha kıymetli olması sebebiyle alacakları uçağın konforu ve menzilinin yanında hızını da önemsiyor. Bu sebeple iş jetleri arasında hız tarafında da ciddi rekabet yaşanıyor. 3 yıl önce bu konuyu en hızlı iki model üzerinden yazmıştım ancak zaman geçince birçok şey de değişti. En hızlıları bir kez daha incelemek şart oldu. ABD'li üretici Cessna'nın 1996'da hizmete giren uzun menzilli iş jeti Citation Ten, senelerce en hızlı sivil uçak unvanını elinde tuttu. Efsane Concorde'dan sonra en hızlı uçak olan Citation Ten, saatte maksimum 977 km hızla uçabiliyordu. Ancak, yine ABD'li bir iş jeti üreticisi olan Gulfstream, 2008'de G650 isimli yeni uçağının lansmanını yaptı. Firma G650'nin lansmandan bir sene sonra, yeni iş jetiyle ilk uçuşunu yaparak Citation Ten'in hız tacını kısa süreliğine elinden aldı.

EN GENİŞ PENCERELİ UÇAK G650

Ultra uzun menzilli, ultra geniş kabinli iş dünyasının en yenisi G650, saatte maksimum 982 km hıza ulaşabiliyor. Saatte 956 km'lik yüksek seyir hızıyla 11 bin 112 km uçabilen iş jeti, saatte 904 km'lik standart seyir hızıyla da yaklaşık 13 bin km yol alabiliyor. İki hafta önce Gulfstream G650 tanıtım turu amacıyla ülkemize geldi. Türkiye temsilcisi ATP Havacılık olan uçak Sabiha Gökçen Havalimanı'nda birçok işadamı tarafından incelendi ve iş dünyasını adeta büyüledi. G650'nin bu kadar beğenilmesinin tek sebebi hız değil. Boeing 787 ve Airbus 380 gibi endüstrinin en yeni model uçaklarından daha geniş pencereleriyle kabinde müthiş ferahlık sağlıyor. Geniş pencereler yolculara daha geniş bir manzara sunuyor. G650, 249 cm kabin içi genişliği ve 195 cm yüksekliğiyle ferah bir atmosferde hizmet veriyor.

Konfigürasyona göre yolcu kapasitesi 11-18 arasında değişen uçağın kabini, masaj özelliğine sahip elektrikli koltuklar, sessiz ve düşük kabin basıncı gibi birçok yenilik barındırıyor. G650, 15 bin 545 metrelik hizmet tavanında uçarken bile kabininde hissedilen irtifa bin 478 metre. Her iki dakikada bir kabine taze hava vererek cilt kuruluğu problemini ortadan kaldıran G650, bol temiz hava ve oksijenle uçuş kaynaklı yorgunluk hissini en aza indiriyor. Uçağın pencere güneşliklerinden tutun da masalarına ve ekranlarına kadar birçok aksesuvarı otomatik çalışıyor.

Şu an en gelişmiş teknolojiyle hizmet veren G650'nin kokpitinde gelişmiş görüş sistemi ve baş üstü gösterge gibi birçok güvenlik özelliğini bulunuyor. Uçağın kokpitinde pilotun durumsal farkındalığını ve uçuş güvenliğini artıracak üçlü uçuş yönetim sistemi, otomatik acil iniş modu, üç boyutlu hava radarı, gelişmiş uçuş kontrolleri gibi bir sürü sofistike yeni nesil teknoloji yer alıyor.

CITATION TEN UNVANI GERİ ALDI

Ne var ki, bu kadar yenilik, değişim, teknolojide ilkleri endüstriye sokan şirket olmakla en hızlı olmayı ayırmak gerekiyor. Çünkü Gulfstream G650'nin "en hızlı uçak" unvanını yine bir Cessna aldı. Cessna Citation iş jeti ailesinin en önemli modeli Citation Ten üzerinde yenileme çalışmalarına başlayan Cessna, 2010'da Citation Ten'in yeni bir modelini üretme kararı aldı. Yeni motorları, daha geniş kabini, eliptik kanatçıklarıyla yeni Citation Ten, 24 Ağustos 2012'de düzenlenen bir test uçuşunda saatte 993 kilometre hıza ulaşarak en hızlı sivil uçak unvanının yeni sahibi oldu.

Orta sınıf bir iş jeti olan Citation Ten, eski versiyondan daha uzun menzilli. 9-12 yolcu kapasitesine sahip uçağın gövdesi 38 santimetre uzatılarak 7.67 metre olmuş. Kabin yüksekliği 1.73 metre olan Citation Ten, 1.68 metre ile yolculara daha geniş bir kabinde daha konforlu yolculuk sunuyor. Göklerin en hızlısı unvanını geri getiren yenilenmiş Rolls Royce AE3007 C2 motorları, Citation Ten'e hem daha fazla güç hem de yakıt tasarrufu sağlıyor. Ayrıca standart hale gelen eliptik kanatçıklar da yakıt tasarrufuna yüzde 4-5 oranında katkı sağlıyor.

Kokpiti de yenilenen Citation Ten, basitleşen sistem kontrolleri ve dokunmatik ekranlarıyla pilotların işini kolaylaştırmış. Garmin G5000 avioniklerini kullanan ilk uçak olan Citation Ten'in kokpiti 3 adet 14 inç ekran ve 4 dokunmatik kontrol paneliyle bir uzay gemisini andırıyor. Seyir tavanı 15 bin 545 metre, menzili 6 bin 4 kilometre olan uçak, New York-Londra arasında hiç durmadan uçabilecek. İlk uçuşunu 2012 başında yapan yeni Citation Ten'in bu yılın sonuna doğru sertifikalandırılıp teslimatlarına başlaması bekleniyor. Uçağın liste fiyatı yaklaşık 22 milyon dolar.

İki uçağı sadece hız açısından kıyaslamak mümkün. Diğer tüm detaylarda şüphesiz Gulfstream dünyanın en iyi ve en pahalı iş jeti konumunda. G650'nin liste fiyatı yaklaşık 65 milyon dolar. Ayrıca şu an başka üreticilere ait, test ve gelişim süreci devam eden Citation Ten gibi daha hızlı iş jetleri bulunmasına rağmen Gulfstream G650, günümüzde hizmet veren en hızlı iş jeti.

Diğer hızlı iş jetleri ise: 11 bin km menzil ve saatte 953 km hızla Dassault Falcon 7x, 11 bin 390 km menzil ve saatte 950 km hızla Bombardier Global 6000 (XRS), 10 bin 700 metre menzil ve saatte 941 km hızla Gulfstream G550.

Türkiye'de Gulfstream G650 ve Cessna Citation Ten bulunmuyor. Ancak 3'ü devlette olmak üzere toplam 4 adet G550 ile birlikte toplam 11 adet Gulfstream uçağı ve Cessna Citation ailesine ait 30 civarında iş jeti semalarımızda uçuyor.

TEKNİK ÖZELLİKLER

G650Citation Ten

Uzunluk30.4022.43

Yükseklik7.825.86

Kanat açıklığı28.5521.09

Kabin yüksekliği1.951.73

Kabin genişliği2.591.68

Kabin uzunluğu14.277.67

Yolcu kapasitesi89-12

Maksimum hızı982 km/s993 km/s

Menzili12.9646.004

Seyir tavanı

Yamaç paraşütünün en iyileri

Rüzgârı teninizde, adrenalini yüreğinizde hissettiren yamaç paraşütüyle henüz tanışmadıysanız fazla zaman kaybetmeyin. Tanışıp o zevki tattıysanız, mutlaka yeni adresler, uygun yükseklikler, dağlar, tepeler ve termikler arıyorsunuz demektir. Havalanmadan önce bu yazıyı mutlaka okuyun...

* Türkiye yamaç paraşütüyle 1990'da Fethiye Babadağ'da tanıştı. Hatta sonraları Babadağ dünya yamaç paraşütçülerinin gözbebeği oldu. 1700-1900 metre arasında kalkış yapılan Babadağ'dan ortalama iniş süresi 45 dakika.

* Abant'ın hemen yanında bulunan Örencik Köyü ve Çepni Yaylası'ndaki tepelerde de yapılıyor. Abant'ta, 65-125 metre arasındaki tepelerden yaylaların çimenlik alanlarına iniş yapılırken, 450-750 metre yüksekliğindeki tepelerden yapılan atlayışlarda ise Samat ve Örencik köylerinin boş arazilerine iniliyor. Burası başlangıç, amatör ve uzman uçuşlar için oldukça uygun.

* Kayseri'nin Talas ilçesi sınırlarındaki 1.750 metre yüksekliğe sahip Alidağ şehir merkezine 6 km uzaklıkta. Profesyonel ve yarı profesyonel yamaç paraşütçüleri için uygun. Bir başka atlama merkezi olan Çökelez Dağı, Denizli Merkez'e 30 kilometre uzaklıkta. Atlayış noktası 1.650 metrede bulunan Çökelez Dağı'na uçuş için tur düzenleyen şirket yok.

* Munzur Dağları Ergan Bölgesi, 3 bin 250 metre yükseklikte ve Erzincan'a 7 kilometre uzaklıkta. Her seviyedeki sporcu için uygun. 3 bin 250 metreden uçuş düzenleniyor. Amatör sporcular için 1.300 metrelik Arpalık bölgesinden uçuşlar yapılıyor. Erzincan Belediyesi ve Munzur Fırat Doğa Sporları Derneği ortaklaşa tur düzenliyor.

* Kaş'ta 1000 metredeki Asas tepesinden yamaç paraşütü yapacaklarda en az 35, en fazla 110 kilo olma şartı aranıyor. İlçe merkezinden pikaplar ile 45 dakikalık kara yolculuğu sonrası tepeye varılıyor. 25-40 dakika arası süren uçuşta, Kaş ilçesi, civar köyler ve Yunanistan'ın Meis Adası kuşbakışı görülebiliyor.

* Pamukkale Dinamit Tepesi'nde, ılıman iklimiyle yılın her mevsimi uçuş yapılabiliyor. Denizli'ye uzaklığı 21 kilometre. Bulunduğu alan turizm bölgesi olduğundan her türlü ulaşım mümkün. Uçuş pisti 300 metre yükseklikte. Dinamit Tepesi'nden uçulduğunda antik kentler Hierapolis, Laodikya, Denizli kent merkezi, Denizli Ovası ve Pamukkale travertenleri görülebiliyor.

* Ödemiş Bozdağ Yaylası'nın Akçakmak ve Güldalan tepelerinde yamaç paraşütü eğitimler yapabiliyor. 130 metre yüksekliğindeki Eseli tepesinde başlangıç eğitimi alınıyor. 1100 metre yükseklikteki pist, Bozdağ çam ormanlarını ve Küçükmenderes Ovası ile meşhur Gölcük Gölü'nü görüyor. Tur düzenleyen şirket yok.

* Nemrut Dağı 2 bin 200 metre yüksekliğe sahip. Profesyonel ve amatör yamaç paraşütü yapanlar için uygun. Bugüne kadar çoğunlukla gösteri amaçlı uçuşlar yapıldı. Adıyaman'daki Maceraperest Doğa Sporları Kulübü, zaman zaman yamaç paraşütü kursu düzenliyor. Nemrut'tan uçuş yaparken Atatürk baraj gölünü, uzaktan Adıyaman'ı, Kahta'yı ve Şanlıurfa'nın Siverek ilçesini görüyorsunuz.

* Türk Hava Kurumu (THK) İnönü Eğitim Merkezi C Tepesi, Eskişehir kent merkezine 36 kilometre uzaklıkta. Yüksekliği 230 metre. Yamaç paraşütü başlangıç eğitimini almış amatör ve uzman paraşütçüler için uygun. Başlangıç eğitimleri C Tepesi'nin hemen yanındaki 130 metre yüksekliği bulunan Yerli Tepe'de veriliyor. Merkezde konaklama imkânı var.