Ucuz doların son 1 senesi kaldı
ABD Merkez Bankası (FED), parasal genişlemeyi durdurdu. Küresel kriz sonrası Aralık 2008’de başlattığı parasal genişlemeyi üç etapta sürdüren FED, bilançosunu 800 milyardan 4.5 trilyon dolara çıkardı ve dün aldığı kararla da parayı bollaştırma dönemini sonlandırdı. Aylık 85 milyar dolarlık genişlemeye giden FED, geçen yılın aralık ayında başladığı azaltım sürecinde her toplantıda 10 milyar dolarlık kesintiye gitti. Son olarak dün 15 milyar dolarlık genişlemeyi de sıfırladı.
* Böylece dünyanın rezerv parası olarak doların ultra bollaşma dönemi 6 yıl sürdü. 4.5 trilyon dolara varan bilanço ise hemen küçülmeyecek. Yeni parasal genişleme olmayacak ama doların mevcut bol düzeyi de bir süre devam edecek. Bu da faizlerin artmasına kadar. Dünkü FED açıklaması ise “faizlerin kayda değer bir zamanda düşük tutulacağı” yönündeydi.
* Sonlandırmanın en büyük nedeni ABD ekonomisinin krizden çıkması ve toparlanması. Bu canlanma ile ABD’de işsizlik yüzde 10’a kadar yükselmişken yüzde 5.9’a geriledi. Aylık tarım dışı istihdam 200 binin üzerinde artmaya başladı. İşsizlik maaşı başvuruları ise aylık 300 binin altına indi. İstihdam verileri ekonomide güçlü bir toparlanmaya işaret ediyor.
* Ancak istihdam verilerinin kalitesi sorgulanıyor. Reel ücretlerde artışlar olursa bu konudaki kalite tartışmasına da nokta koyabilir. ABD’de büyümenin yüzde 4’e kadar çıkması ekonominin canlandığının net bir işareti.
* Üstelik bu canlanma henüz yeterince enflasyon yaratmış değil. Ancak dünkü açıklamada “Hedefin altında enflasyon riski bir miktar azaldı” ifadesi yer aldı. Tüketici fiyat artışları yıllık bazda halen yüzde 1.7 düzeyinde. Bu da uzun vadeli hedef olan yüzde 2’nin altında bulunuyor.
* Amerikan ekonomisinin toparlanmasıyla para politikalarının da normale döndürülmesinde ilk etap geçildikten sonra ikinci etapta faizlerin artırılması gerekecek. Burada da belli bir geçiş süresi söz konusu. İlk faiz artırımı son gelişmelerle bir ya da iki çeyrek kaydı ve 2015 sonbaharında tahmin ediliyor. Bu açıdan parasal daralma 1 yıl sonra başlayacak.
* Elbette tersi yani negatif gelişmeler olduğunda FED’in hem parasal genişlemeyi yeniden gündeme getirme hem de faiz oranlarını eğer artırmışsa geriye çekme hakkı saklı duruyor.
* ABD’nin parasal genişlemeyi sonlandırması borsalara satış getirdi, faizleri artırdı, doları değerlendirdi. Bunda yapılan açıklamanın ne şahin ne güvercin olmaması, gerçekçi olması da kısmen etkili. Benzer eğilimlerin devamı gelebilir ama hareketler sertleşirse FED üyelerinden dengeleyici yönde açıklamalar yapılabilir.
* Bol para döneminin en azından dolar bazında bitmesinden en çok etkilenecek ekonomilerden biri, dış finansman ihtiyacına bağımlılığından dolayı Türkiye. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in belirttiği gibi, Allah’tan 2008’deki gibi toplu hareket yok. ABD tek başına faiz artıracak.
SONUÇ: “Para, naz, nimet çok devam etmez.” Sadî
