Panik yapmayın herkes kadar kaybettik
Dolar, Türk Lirası’na göre yeni rekorlar kırıyor diye piyasaların tansiyonu yükseliyor. 27 Ocak’tan bu yana da hızlı sayılacak bir artış geçekleşiyor.
Görünürde bunun nedeni faiz indiriminin gündeme gelmesi ve bunun üzerinden yapılan tartışma ile Cumhurbaşkanı tarafından Merkez Bankası’nın bağımsızlığına kadar giden eleştirilerin yapılması gibi gözüküyor. Yani kur yükselişinin nedenini biz kendi içimizde arıyoruz. İç nedenler kurun yükselmesinde şüphesiz ki belli ölçüde etkili. Ama ne kadar?
Kafamızı kaldırıp dünyaya baktığımızda, gelişmekte olan diğer ülke kurlarıyla ve dünyayla aynı durumda olduğumuzu görüyoruz. Tamam dolar rekor kırmasına kırıyor ama dünyada da kırıyor. Diğer gelişmekte olan ülke kurlarına karşı da en yüksek düzeylere çıkıyor. Dolar, dünyanın en büyük para birimlerine karşı da son yılların en yüksek değerinde. TL’nin karşısında rekor kırmış, çok mu.
Aşağıda yer alan grafikten izlenebileceği gibi, bütün iç gelişmelere karşılık daha uzun vadeye bakıldığında dünyadan ayrımız gayrımız yok. En azından şimdilik yok.
-Bir kere olay TL’nin değer kaybından çok doların tüm dünya paralarına karşı değer kazanması. Malum Amerika ekonomisi toparlandı, parasal genişleme durduruldu ve faiz artırımına hazırlanıyor. Buna paralel küresel likidite ABD’ye doğru gidiyor. Bunun için ABD’nin faizi düşük ama hisse senetleri yüksek, parası da değerleniyor.
-Bu değerlenmenin bir ölçütü, kendinden sonra gelen 6 büyük para birimine karşı doların değerini yansıtan Dolar Endeksi. Bu endeks geçen yılın mayıs ayından itibaren tırmanış eğiliminde. 8 Mayıs’ta Dolar Endeksi 78.906 düzeyinden 5 Şubat 2015’te 94.551’e çıktı. 9 aylık değer artışı yüzde 20’yi buldu. Bu paralar da Euro, yen, frank, sterlin gibi paralar.
-Doların değerlendiğini yansıtan ikinci ölçüt ise JP Morgan Gelişmekte Olan Ülke Kur Endeksi. En likit gelişmekte olan 10 ülkenin para birimini kapsıyor. İçinde TL’nin yanı sıra Macar, Singapur, Çin, Hint, Brezilya, Meksika, Rus, Kolombiya, Güney Afrika para birimleri yer alıyor. Bu Endeks 8 Mayıs 2014’te 88.754 değerinden 5 Şubat 2015’te 75.550’ye düştü. Yani en likit 10 gelişmekte olan ülke parası dolara karşı yüzde 15 değer kaybetti. Gelişmekte olan ülke paraları gelişmiş ülkelere göre dolar karşısında daha az değer kaybetti.
-Türk Lirası da 8 Mayıs 2014’te 2.0726’dan 5 Şubat 2015’te 2.4437’ye çıktı. Buna göre doların artışı yüzde 17.9. Ama olaya TL’nin değer kaybı olarak baktığımızda ise 1 TL 0.4825 dolardan 0.4092 dolara indi ve yüzde 15.2 düştü. Gelişmekte olan ülke kurlarının kaybı ise yüzde 14.9. Yani arada milim kadar fark var ve endişe edecek bir durum yok.
DOLARIN ARTIŞI İLE TL’NİN KAYBI AYNI ŞEY DEĞİLDİR
Grafikte doların TL karşısındaki seyri yer alıyor. İfade edilen hep doların TL’ye göre ne kadar arttığı. Halbuki sağlıklı bir karşılaştırma için TL’nin de gelişen ülke kurları gibi dolar karşısında ne kadar düştüğünün hesaplanması lazım. Bunun için doların TL değeri olan dolar/TL yerine TL’nin dolar karşısındaki değeri olan TL/dolar kullanılmalı. O zaman 1 TL 0.4825 dolardan 0.4092 dolara iniyor ve TL’nin değer kaybı yüzde 15.2 oluyor. Yani hesaplama dolara göre yapılırsa dolar yüzde 17.9 artıyor, TL’ye göre yapılırsa yüzde 15.2 değer kaybediyor. Doların artışı ile TL’nin kaybı aynı şey değildir.
SONUÇ: “Dikkate alınan görünüştür, gerçekler değil.” İngiliz atasözü
