FED faizi artırmasına artıracak ama...
Son 1.5 yılda petrol fiyatları yüzde 69 geriledi. Geçen haftayı 37.93 dolardan ve yüzde 12’lik düşüşle kapatan hampetrol fiyatı dün 36 dolara kadar indi. Bir günlük kayıp yüzde 5. Petrol fiyatlarının son dönemde hızla gerilediğinin görülmesine karşılık daha da düşebileceğinin tahmin edilmesi günlük yüksek kayıpların nedeni. Geçen hafta petrol fiyatlarındaki düşüşler Türkiye piyasalarından başlayarak sert satışlara yol açmıştı. Petrol fiyatları düştüğü ve Türkiye piyasaları yine karıştığına göre, sıra küresel piyasaların karışmasında olmalı.
- Petrol fiyatlarındaki bu hızlı düşüş finansal piyasalarda alınan pozisyonları altüst etti. Hatta yarınki toplantısında ilk faiz artırımını yapmaya hazırlanan FED’i de kara kara düşündürmeye başlamış olmalı. Çünkü bir amacı istihdamı desteklemekse diğeri de fiyat istikrarını sağlamak. Bu istikrarın da yüzde 2’lik uzun vadeli fiyat artışı düzeyinden geçtiğini biliyoruz. Bu nedenle FED’in amacı sıfır düzeylerindeki enflasyonu yüzde 2’ye doğru yükseltmek. Tarım dışı istihdamda hedef yakalandı, işsizlik oranı yüzde 5’e indi. Ama enflasyon hedeften açık ara uzak.
- O zaman neden faiz artırımına gidiliyor? Yanıt, sıfır faiz düzeyinde kalınan 7 yıllık sürecin yönetimi, FED’i getire getire köşeye sıkıştırdı ve sonunda faiz artırmaya zorladı. İzlediği politikalar, yaptığı açıklamalarla artık faiz artırmaya eli mahkûm. Artırımdan caysa sözünde durmamış olacak, daha da önemlisi “ABD ekonomisine güvenmiyor” durumuna düşecek. Bir merkez bankası, ülkenin ekonomisine ancak bir kere güvensizlik duyabilir ve orada da işi biter. Dolayısıyla faiz artırmamak artık en kötü senaryo.
- ”Artırmasına artıracak ama bir kerelik artıracak ve sonra duracak, politika faizi dışındaki faizleri artıracak, artıracak ama sonra yanlış yaptığı ortaya çıkacak ve yeniden faiz indirmek zorunda kalacak” gibi görüşler de var. Bu görüşlerin en gerçekçi olanı faiz artırımının bir süre sonra, diyelim 1 yıl, yanlışlığının anlaşılması ve yeniden faiz indirimine gidilebileceğidir.
- Yoksa politika faizini artırma dışındaki bütün seçenekler aynı kapıya, “Bak işte yine faizi artıramadı” sonucuna çıkar. Bu durumda akla gelen başa gelir. Kendi kendini besleyen süreç başlar ve ABD ekonomisine güven sarsılır. Tamiratı da merkez bankası yapamaz artık.
- Eli mahkûm faizi artıracak ama laf olsun diye de faiz artırılmaz. Asıl zorluk bundan sonra başlıyor. Faizi artırmaya devam etse enflasyonu nasıl yüzde 2’ye doğru çıkartacak, bir muamma. Petrol fiyat artışı enflasyon yaratmanın en iyi aracı. Ama fiyat artmıyor, düşüyor, düşmeye de devam edecek gibi.
- Bunun dışında şirketler talep azlığı nedeniyle doğru dürüst fiyat artıramıyor. Çünkü iç talep sınırlı, ihracat olanakları da kısıtlı. Üstelik faiz artırımı doları daha değerli hale getirebilir. Bu da ABD’nin ihracatına zarar verebilir. FED faizi artıracak ama hem enflasyonu artırması hem de ihracatı düşürmemesi lazım.
- Bu açıdan bakınca bugünkü FED yöneticilerinin işi bir hayli zor. Durumu kurtaracak tek gelişme petrol fiyatlarının yükselmesi ama o da ufukta gözükmüyor. Artık kaçılacak başka köşe yok. Faiz artırımına karar verenler bir şekilde tarih kitaplarına geçecekler. Ama iyi mi, kötü mü, bunu gelişmeler ve zaman gösterecek.
PETROLDE GÖRÜNEN VEYA TAHMİN EDİLEN NE?
Petrolde üretim fazlası var. Talep noksan kalıyor ve fiyatlardaki hızlı düşüş bundan. En büyük üretici olarak Suudi Arabistan üretimi kısmıyor. Bunun bedelini de ödüyor ama karşılığında bir taşla üç kuş vuruyor.
- Fiyatı düşürerek ABD’li kayagazı üreticilerinin maliyetinin altına çekiyor ve onları iflasa sürüklüyor. 40 doların altı onlar için iflas demek. Bu sonuç için fiyatın daha da gerilemesi ve oralarda bir süre kalması gerekiyor. 20 dolarlık fiyatların telaffuz edilmesi bundan. 2016 yılında petrol fiyatlarında artış beklenmemesi ve ABD enflasyonunun da bu nedenle artamayacağını savunan görüş, bu gerekçeye dayanıyor.
- Arabistan’ın üretimi bollaştırarak fiyatı aşağı bastırmasının sonuçlarından biri de, mücadele halinde olduğu Suriye ve Irak’taki DAEŞ’in petrol gelirlerini azaltmak.
- Yine Suriye ve Irak’ta karşı kampta yer alan petrol üreticileri İran ve Rusya’nın da petrol fiyatları yoluyla ıslahı söz konusu. Petrol fiyatları 2016’da yükselmeyecekse FED’in faiz artırımı biraz erken olacak ve düzenli bir faiz artırımına dönemeyecek gibi. Sanki her şey petrol fiyatlarıyla düğümlenmiş gibi.
