Dolar azami düşük kârlar azami yüksek bütçe ise dört köşe
Bütçenin iyileşmesinde gelir ve kurumlar vergisindeki artışlar da ciddi rol oynadı. Mayısta gelir vergisi yüzde 16, kurumlar vergisi yüzde 43 arttı. Kurumlar vergisi artışında en önemli rolü, düşen dolar kuru oynadı
Mayıs ayı, Başbakan ve hükümet değişikliğinin olduğu ve 3 haftasında küresel piyasalarda belirgin bir bozulmanın yaşandığı aydı. Buna karşılık bütçe rakamları gayet iyi geldi. Hatta son 13 yılın en iyi bütçe rakamlarına ulaşıldı.
O yıl 2004 yılı. Yüzde 9.4 büyüme ile 2000’lerin en büyük ekonomik patlamasının yaşandığı yıldı. Parlak bütçe böyle bir büyümeyle oluştu.
2016 yılında ise böyle bir durum yok. Büyüme 2004’ün yarısı düzeyinde çıkacak. O zaman bütçedeki bu performans neden?
- Bir kere, 2004’e göre çok düşük faiz ödemesi söz konusu. 129 milyar dolara varan iç borç geri ödemesi 20 milyar dolar düzeyine indi. Yıllık 100 milyardan fazla tasarruf edildi. Çünkü, faizler dünyada ve Türkiye’de düştü. Başarının arkasında yatan temel faktör düşük faiz, düşük bütçe açığı ve düşük kamu borç stokudur.
- 2004’teki büyüme yok ama tüketim belli bir dozda devam ediyor. Nitekim yılın ilk çeyreğinde yüzde 4.8’lik büyümenin tamamı tüketimden geldi. Mayıs vergi gelirleri, bu tüketimin sürmekte olduğuna işaret ediyor.
- Bütçenin iyileşmesinde gelir ve kurumlar vergisindeki artışlar da ciddi rol oynadı. Mayısta gelir vergisi yüzde 16, kurumlar vergisi yüzde 43 arttı. Kurumlar vergisi artışında en önemli rolü düşen dolar kuru oynadı. Bilançolarında döviz borcu bulunan özel sektör şirketleri, düşen döviz kuru nedeniyle kâr yazdı ve bunun geçici vergisini ödedi. Yılbaşında 2.92 olan dolar kuru nisan sonunda 2.79’a indi. 4 ayda bir geçici vergi ödeyen şirketlerin son ödemesi dolar kurunun en düşük düzeyine indiği günkü bilanço üzerinden yapıldı. Dolayısıyla kur azami düşük, kârlar azami yüksek çıktı. Ancak mayıs ile dolar yeniden yılbaşı düzeyine çıktı. Gösterilen kârların bir bölümü de uçup gitti. Şirketlerin bir sonraki geçici vergi beyanı ve ödemesi, kurun düzeyine göre düşük kalabilir.
- Bunların sonucunda bütçe hem mayısta hem de 5 ayda rekor düzeyde fazla verdi. Fazlada iyileşme oranı yüzde 475’i buldu.
- Faiz dışı denge de mayısta 8.7 milyar, 5 ayda 33.2 milyar lira fazla verdi. İyileşme yüzde 30’a vardı.
- 2016 bütçe performansı 2004’ten bu yana en iyisi oldu. Ancak bu kur etkisi nedeniyle kalıcı değil.
İÇ TÜKETİM CANLILIĞINI KORUYOR
Çekler, senetler, kredilerde geri ödeme sorunu artarken, turizm ve konut sektöründe belirgin bir zayıflama varken, bütçe iç tüketimin canlılığını koruduğunu gösteriyor.
- Yurtiçi ticaretin nabzını iyi veren dahilde alınan KDV’de mayısta yüzde 18.7 artış kaydedildi.
- Özel tüketim vergisi mayısta yüzde 16.1 arttı.
- Banka ve sigorta muameleleri vergisi mayısta yüzde 15.1 büyüdü.
- Damga vergisi yüzde 18.1 yükseldi.
- Bunlar bize iç tüketimdeki canlılığın mayısta da sürdüğünün işaretleri. Satış var ki, KDV ve ÖTV doğmuş, iş yapılmış ki, banka işlem vergisi ve damga vergisi sıçramış. Ramazanda gıda dışı sektörlerde belli bir durgunluğun olacağı açık. Bu canlanma gelecek aydan itibaren yeniden kendini gösterebilir.
- “Tüketimdeki canlılığın sürmesine karşılık çeşitli piyasalarda karşılaşılan sorunlar nerede görülüyor?” denirse onun da yanıtı yine vergi kalemleri arasında var. 5 aylık dönemde harçlar yüzde 4.6 artmış. Yani reel olarak artmamış. Çünkü yıl başında harçlara yapılan zamlar bu artışın iki katıydı. İş ve işlem yapan harç öder. Harçlardaki azalma ise işlerin kesat gittiğinin net bir göstergesi.
SONUÇ: “Tabiat uyumsuzlukların ahengidir.” Horace
