Zor dönemden çıkışı zorluyoruz
Son iki gün içinde birbiri ile bağlantılı üç önemli aylık veri açıklandı. Ekonomik gidişi yansıtması açısından üçünü bir arada ve bağlantılı ele alıyoruz. Ekonominin genel gidişine siyaset ve küresel ekonomik seyri katınca ortaya oldukça karışık ve umut kırıcı bir tablo çıkıyor gibi. Kolay değil zor bir dönemden geçiyoruz. Ama bu zorluktan ekonominin çıkış yolu da belli. Türkiye için bu çıkış yolu her zor dönemde döviz gelirini artırmaktan geçti. Son veriler de, olumsuz gelişmelere rağmen bu kapının zorlanmakta, hatta aralanmakta olduğunu gösteriyor.
1- Turizmde ilk kez böylesine çöküş yaşanıyor
İlk veri net olumsuz. Türkiye’ye gelen turist sayısı haziranda yüzde 41 azalmanın ardından temmuz ayında da yüzde 37 azaldı. Turizm sezonunun ilk üç ayı yüksek kayıplar verildi. 7 aylık toplamda da yüzde 30.3 azalma gerçekleşti. Sezonun yarısı gitti, ağustosta Arap turistler gelmeye başladı. Eylülde de Ruslar. Ancak Avrupa’dan ses yok. İçeride de terör varlığını sürdürüyor. Sezonun ikinci yarısı da birincisi gibi geçmeye aday. Sektör bu yılı yüzde 30 turist ve üçte birlik ciro kaybıyla kapatmaya aday. Turizm, temellerinin atıldığı 1980’lerden bu yana böylesine kötü bir yıl geçirilmedi. Sektör ilk kez böylesi bir krizi, durgunluğu ve çöküşü yaşıyor.
Sektörün bu durumu Merkez Bankası’nın Para Politikası Metnine de girdi. PPK özetlerinde “Turizm gelirlerindeki düşüşün özellikle yılın üçüncü çeyreğinde cari açıktaki iyileşmeyi, istihdam artışını ve büyümeyi sınırlayacağı tahmin edilmekte” denildi.
2- İhracat gerileme dönemini tamamladı
Pozitif haber ise ihracattan geldi. Yılın 8 aylık döneminde yüzde 3.1’lik azalmaya karşılık ihracat ağustos ayında yüzde 6.9 arttı. TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi bu artışı son 28 ayın en iyi artışı olarak açıkladı. Bu iyileşme vurgusunda miktar bazındaki ihracatın yüzde 29.8 artmasının da payı var. Büyükekşi ağustos ile birlikte ihracatta başlayan artışın devam edeceğinden de umutlu, “Önümüzdeki dönemde AB ülkelerine ve Kuzey Amerika’ya ihracatımızın daha yüksek oranlarda artmasını bekliyoruz” dedi.
İhracatta artışın öncüsü otomotiv, hazırgiyim ve konfeksiyon gibi Avrupa’nın talep ettiği ürünler. Onun için de ihracat Almanya’ya yüzde 17, Fransa’ya yüzde 8 ve ABD’ye yüzde 20 düzeyinde arttı. Toplamda ise AB’ye ihracat artışı ağustosta yüzde 13, yılın 8 ayında yüzde 6 arttı. Avrupa’ya ihracat yeniden toplam ihracattan yüzde 50 pay almaya başladı. Bu bölge talebindeki canlanmanın devam etmesi ve bizim ihracatımızın da artışını sürdürmesi bekleniyor. Ekonomik gelişmeler içinde en iyi haber bu. Turizm gelirlerindeki kaybı kısmen törpüleyecek olan da ihracat gelirleri olabilir.
3- Üretim ve istihdam ihracatla ayakta
Üçüncü veri tek başına ele alındığında olumsuz. Çünkü eşik değeri olan 50 düzeyinin altında çıktı ve ekonomide aktivitenin toplamda azaldığına işaret ediyor. İstanbul Sanayi Odası Satınalma Yöneticileri Endeksi PMI, ağustos ayında 47.0 olarak ölçüldü ve gerilemeye devam etti. Ağustos ayında üretim ve yeni siparişlerin daralma göstermesi madalyonun olumsuz yüzü.
Buna karşılık yeni ihracat siparişleri arttı, istihdam son üç ayda ilk kez yükseldi ve girdi fiyatları enflasyonu son dört ayın en düşük düzeyine geriledi. Yeni ihracat siparişleri düzeyi ise 2016 yılında ilk kez arttı. Bunlar da madalyonun pozitif yüzü.
