'Tahmin'en zam yapılamaz
Bu yıl tarımda üretimin % 4.4 artacağı tahmini, gıdada yeni zamlara kapıyı kapatıyor
Son 5 yılda tüketici fiyatı yüzde 45, tarım üretici fiyatı yüzde 44.7 arttı. Gıda fiyatı artışı ise yüzde 61.3’ü buldu. Gıdada tüketici fiyat artışı, üretici fiyatının yüzde 37.1 üzerine çıktı. Fiyat artışında sorun üretim tarafında değil, aracılık ve perakendecilik tarafında. Yoksa üretici fiyatlarının artışı TÜFE ile aynı
Yılda iki kez yapılan tarımsal üretim tahminlerinin 2017’ye ait ilki enflasyon konusunda umut verdi. Çünkü tarımsal üretim yüzde 4.1 artacak.
TÜİK, Gıda ve Tarım Bakanlığı’nın tahminlerini yayımladı. Verilere göre tahıl ve bitkisel üretim yüzde 4.4, meyve üretimi yüzde 9.7 büyüyecek. Sebze üretimi ise yerinde sayacak.
- Bitişikte üretim içinde ağırlığı olan ürünlerin 2016 yılı üretimi ve 2017 tahminleri yer alıyor. Madde bazında gidersek buğdayda sorun yok, üretim artışı yüzde 5.8 ile nüfus artışının üzerinde.
- Zeytin ve zeytinyağı fiyatları İspanya ve İtalya’nın düşen üretimleri nedeniyle dünyada yükseliyordu. Türkiye’yi de ihracat artışı nedeniyle kısmen etkisi altına aldı. Ancak bu yıl zeytinde yüzde 15.6 üretim artışı olacak. Bu artış herhalde ihracata da yeter, fiyatların yerinde saymasına da.
- Üretim patlaması yapacak bir ürün de fındık. Rekolte 420 bin tondan 600 bin tona çıkacak. Yüzde 43 artış fındık ihraç fiyat artışlarını zorlaştırıyor. Bu ürünün iç piyasada tüketimi az olduğundan fiyatının artmayacak olmasının ekonomiye bir katkısı yok. Fazla fındık satıp muhtemelen yakın tutarda ihracat geliri elde edeceğiz.
- Fakat antepfıstığında durum farklı. Baklava ve tatlı üretiminde yoğun kullanılan fıstığın rekoltesi yarı yarıya düşecek. Üretim tüketim dengeli giderken üretimdeki azalmanın fiyatları artırması normal. Bu yıl baklavaları daha yüksek fiyattan yiyebiliriz ya da ikame ürünlere yönelme artabilir. Tarım üretim tahminlerinin bir olumsuz yanı baklavayı daha pahalı yemek olacak.
- Domates yıllık yüzde 71 fiyat artışıyla enflasyonda önemli bir sorunumuz haline geldi. Bu yıl üretimi yüzde 1.6 azalacak. Ancak Rusya ile Irak domatesimizi almayacak. Fiyatlar da artacağı kadar artmış. Bundan sonra ancak düşebilir. Sivribiber ise üretimi arttığı yıllarda dahi fahiş fiyat artışını gördü. Bu yıl ise üretimin yüzde 3.4 düşecek olması satıcılara manipülasyon fırsatı verebilir.
- Bu üretim düzeyi yeni fiyat artışlarına normalde izin vermez. Ama aracılık zincirinin bazı halkaları da geçmiş yıllardaki kâr marjlarına razı olurlarsa.
- Bitişikte yer alan tabloda tüketicinin gıda fiyatları ile üretici fiyat artışlarının karşılaştırması yer alıyor. 2003’ten 2017’ye 14.4 yılı bulan enflasyon endekslerinden yaptığımız hesaplama ana enflasyonun yüzde 226, gıda fiyatlarının yüzde 283 yükseldiğini gösteriyor. Aynı dönemde tarım üretici fiyatı yüzde 238’de kaldı. Aradaki 45 puanlık fark aracılık zincirinin ekstra fiyat artışı.
- Bu fark özellikle son 5 yılda büyüdü. Son 5 yılda tüketici fiyatı yüzde 45, tarım üretici fiyatı yüzde 44.7 arttı. Buna karşılık TÜFE içindeki tüketici gıda artışı yüzde 61.3’ü buldu. Gıdada tüketici fiyatı üretici fiyatının yüzde 37.1 üzerine çıktı. Fiyat artışında sorun üretim tarafında değil, aracılık ve perakendecilikte. Yoksa üretici fiyatlarının artışı TÜFE ile aynı.
