Karşılıksız çekte en düşük dönem
Çek, ticaret kesiminin banka kredilerinden sonra en büyük borçlanma ve ödeme aracı. Geçen yıl bankalara ibraz edilen çek tutarı 706 milyar lirayla ticari kredilerin yarısını geçti. Ulaştığı tutar ve dolaşım hızı ile çek piyasası ticaret ve ekonomi dünyasının barometresi gibidir. Çeklerin karşılıksız çıkması kötüleşmenin, ödenme oranının artması da iyileşmenin göstergesidir.
Mayıs ayı ile birlikte elimizde 5 aylık döneme ait çek bilgileri var.
- Beş aylık dönemde toplam çek tutarı geçen yıl 285 milyar liradan bu yıl 314 milyar liraya çıktı ve yüzde 10.2 arttı. Tutardaki artış işlerin iyi gittiğini, büyüdüğünü, şirketlerin mal alıp sattığını ve birbirine güvenerek çek kestiğini gösterir.
- İkinci ve daha önemli gelişme ise 5 aylık dönemde geçen yıl 11.1 milyar liralık çek karşılıksız çıkarken, bu yıl tutar 8 milyar liraya indi ve 3.1 milyar lira batmaktan kurtuldu. Karşılıksız çıkan çekler yüzde 27.9 azaldı. 5 aylık dönemde geçen yıl yüzde 3.9 olan karşılıksız çek oranı bu yıl yüzde 2.5’e indi.
- 2.5 oranı da karşılıksız çekte 2000’li yılların en düşük düzeyi. Hatta 2001 krizi ile küresel kriz arasında dahi bu kadar düşük oranlı karşılıksız çek yoktu. En düşük oran yüzde 4’tü. Küresel krizle birlikte 2009 yılında karşılıksız çek oranı yüzde 8’e çıktı. Yukarıda görüldüğü gibi, sonraki yıllarda azalma eğilimi gösterdi ve 2014’te yüzde 3.3’e kadar geriledi. 2015’te işlerin bozulması ile yüzde 4.1’e çıktı ve 2016’da yüzde 3.9 olarak gerçekleşti.
- 2017’de yakalanan yüzde 2.5’lik karşılıksız çek oranının en düşük olduğu ay ise yüzde 1.9 ile nisan.
- Çekte ödemelerin hızla normalleşmesi ve 90’lı yıllardan bu yana en iyinin yakalanması bize ekonominin de aynı hızla düzeldiği ve en iyi dönemini yaşadığı anlamına gelmez. Sadece beklentilerin iyileştiğini, ekonominin ve ticaretin canlanmakta olduğunu, ödeme imkânlarının arttığına işaret eder.
İYİLEŞMEDE KAREKOD UYGULAMASI, KREDİ ARTIŞI VE CANLANMA ETKİLİ
- Çünkü, iyileşmenin temelinde, ekonominin düzelmesi yanında iki ayrı neden daha yatıyor. Bunlardan biri karşı tarafın ödeme sicilinin kolaylıkla görüldüğü karekod sistemine 2017’de geçilmesidir. Ödeme aracı olarak çeki alacak olan taraf önce bu sicile bakarak kararını veriyor. Karşısındakinin ödeme alışkanlıklarını ve ödeme kabiliyetini öğreniyor. Gerçek bilgiye ulaşmak sorunun çözümünde önemli bir katkı yapmış durumda.
- İkinci önemli etken hükümet destekli kredi artışıdır. Kredi Garanti Fonu aracılığıyla 180 milyar liralık kredinin kullandırılması ticaret ve ödemeler sistemini çok önemli ölçüde rahatlattı. Parayı bulan öncelikle en önemli ve en acil borçlarını kapatmayı tercih etti.
- Genel ortamdaki düzelme, iç tüketimdeki artış, ihracattaki büyüme de ödeme olanaklarının artmasına katkıda bulundu ve karşılıksız çek sorunu şimdilik çözüldü.
- Ancak çeklerde yakalanmış olan yüzde 2.5’lik karşılıksız çıkma oranı da, en düşük olarak kalmaya aday olabilir. Çünkü yılın üçüncü çeyreğinde vergilerdeki geçici indirimler bitecek, son çeyrekte sosyal güvenlikte ertelenen yükümlülükler de ödenecek. Bu durum ödemelerdeki iyileştirilmenin devamını zorlaştırır. Fakat yüzde 4’ün üzerine çıkma eğiliminin olmaması da ödemeler sisteminin sürdürülebilirliğine işaret eder.
SONUÇ:
“İstek olunca, yol bulunur.” Hollanda atasözü
