Ne kadar büyüme o kadar ithalat artışı

Geçen yılın hem dış ticaret hem de turizm verileri kesinleşti.

Son aylardaki performansıyla turizm yılı iyi tamamladı. Gelen turist sayısı bir önceki yıla göre 13.5 milyon kişi, turizm geliri de 12.4 milyar dolar daha fazla. Turist sayısında yüzde 85.5, turizm gelirlerinde yüzde 103 artış var. Turizm gelirleri yılın toplamında 24.5 milyar dolar oldu.

➔ Gelirdeki artış gelen turist sayısı yanında kişi başına harcamanın yüzde 9.5 artmasından kaynaklandı. Kişi başı turist harcaması ortalama 762 dolardan 2021’de 834 dolara çıktı.

➔ Gelir açısından bakarsak 2016 yılının üzerine çıktık ama o yıl Rusya’nın uçak düşürme karşılığı uyguladığı ambargodan kaynaklı ekstra bir kayıp oluştu. 2016’yı istisna tuttuğumuzda 24.5 milyar dolarlık gelirle 2007 yılına geri dönmüş olduk.

TURİZMDE 2022 NASIL GEÇEBİLİR?

➔ Rekor gelir elde edilen yıl ise 34.5 milyar dolarla 2019 senesi. 2020’de pandeminin ve karantinaların etkisiyle turizm gelirleri üçte birine ve 12 milyar dolara inmişti. Benzer gerileme dünya turizminde de vardı.

➔ 2021 turizmin kısmen geri dönüş yılı oldu. İyileşmenin sürmesi bu yıl da bekleniyor ama geçen yılki gibi sert değil.

➔ Hem dünya hem Türkiye turizm gelirleri pandemiyle 2020’de büyüklüğünün üçte ikisini kaybetti. 2021’de üçte biri geri aldı ve üçte iki büyüklüğüne ulaştı. 2022’de ise tam normale dönüş beklenmiyor.

➔ Bu açıdan 2022 Türkiye turizm gelirlerinin, rekor düzey olan 34.5 milyar doların altında, 2018 yılındaki 29.5 milyar doların biraz üzerinde bir yerde gerçekleşme ihtimali yüksek. Rekor ise işler ters gitmezse 2023’te gelebilir.

İHRACATTA ARTIŞA DEVAM

➔ 2021 yılını toplam 225.3 milyar dolarlık ihracat ve yüzde 32.8’lik artışla kapattık. Artış oranı 2004 yılındaki yüzde 33.7’lik ihracat sıçramasından sonraki en yüksek oran.

➔ İlk kez yıllık bazda 200 milyar doları geçtik ve ayda 20 milyar doların üzerinde ihracatı tutturmaya başladık.

➔ Bu yıl Dünya ve Avrupa büyümesi biraz azalacak olsa da, sürecek. Navlun fiyatları düşmüş haliyle bile hala pahalı, limanlarda bekleme var, şoför sıkıntısı da sürüyor. Bu da uzak ülkelerden tedariği zorlaştıran ve maliyeti artıran bir unsur. Tüketim merkezine yakınlığından dolayı Türkiye bu dönemde avantajlı.

➔ 2020’nin ilk çeyreğinden başlayarak kapasite artırım yatırımları, makine teçhizat ithalatı sürüyor. ithalat grupları içinde yatırım mallarının tutarı 31.8 milyar dolardan geçen yıl 36 milyar dolara çıktı. Bu karşılık yatırım malı ithalatı yüzde 13 ile genel ithalatın altında kaldı.

➔ Bu gelişmeler altında ihracat ivme kaybetse bile artmaya devam edebilir.

YÜZDE 10 BÜYÜME YÜZDE 29 HAM MADDE İTHALATI

➔ 2021 yılının ithalatını sıçratan ise ham madde ithalatı oldu. Ham madde malları ithalatı 163 milyar dolardan 210 milyar dolara yükseldi ve yüzde 29 düzeyinde arttı. Bu artış, yüzde 23.6 olan toplam ithalat artışının üzerinde. Tüketim mallarının geride kalması ithalatı kısmen frenledi. Ama yetmiyor, ithalat içinde ara malların payı yüzde 77.4 ile önceki yıla göre 3 puan daha arttı.

➔ Çünkü üretim yapısı başta enerji olmak üzere ithal ham maddeye ihtiyaç duyuyor. Üretim içindeki ithal mal kullanma oranı yüzde 45 dolayında hesaplanıyor.

➔ Yurtiçi talep geçen yıl gayet yüksekti. Zaten ekonomi yüzde 10’un üzerinde büyüdü. Yüzde 29’luk ham madde ithalat artışı da bununla uyumlu.

➔ İthalatı elbette tutar üzerinden konuşuyoruz. Miktar olarak yatay gidiyor denilebilir. Tutar bazında artması dünyadaki emtia fiyat artışından kaynaklanıyor.

YA ALTIN İTHALATI 19.5 MİLYAR DOLAR AZALMASAYDI!

➔ Nitekim ithalatı kabaran bütün ara malı kalemlerinin aynı zamanda fiyat artışı en yüksek fasıllar olduğu dikkat çekiyor. Geçen yıl enerji ithalatı 51.6 milyar dolara çıkarken önceki yıla göre 21.7 milyar dolar veya yüzde 75 daha fazla oldu .

➔ Demir çelik ithalatı 27.6 milyar dolar ve önceki yıla göre yüzde 83 ve 12.5 milyar dolar arttı.

Rakamlar plastik, kimya, alüminyum ve bakır diye gidiyor. 6 fasıldaki artış toplamı 48.8 milyar dolar.

➔ Buna karşılık altın ithalatı 19.5 milyar dolar azaldı ve 26.6 milyar dolardan 7.1 milyar dolara indi. 2020 altın ithalatı normalin çok üzerindeydi, finansal ve spekülatif yatırım yapılması talebi çok artırdı. Bunu gören hükümet de sıkı önlemler aldı ve altın ithalatı normalin altına indi.

➔ Ancak turizm sektörü canlanıyor. İthal edilen altınların bir kısmı işlenerek ziynet eşyasına dönüşüyor ve turistlere satılıyor. Bu durumda ya yerli üretim artacak ki kısa sürede altın üretimini artırmak çok zor veya hurda dönüşü hızlandıracak ya da ister istemez ithalat artacak.

YÜKSEK BÜYÜME VARSA AÇIK DA VARDIR

➔ Bu detay ama ithalatta asıl büyük zorluk yüksek büyümeden çıktığımız bir yılın ardından hükümet aynı büyümenin sürmesinde ısrar etmesinden kaynaklanıyor. Buna yönelik finansman imkanlarını zorluyor.

➔ Yüksek büyüme ile hammadde ihtiyacı ve ithalatı da sürecek, hatta artacak demektir. Dünya emtia fiyatlarında ise düşüş pek beklenmiyor. Dolayısıyla ithalat faturası kabaracak.

➔ Sonuçta ekonominin üretim yapısını değiştirmediğimize göre ne kadar yüksek büyüme o kadar ithalat artışı olacak. Bunun cari açığa dönüşmesini turizm ve diğer döviz kazançları azaltıcı etki yapacak. Buna rağmen açık yine olacak ve yıl boyunca yüksek ithal talebi döviz talebi de yaratacak.