'Ucuz konut için ucuz arsa lazım'
İnşaat sektörü ve müteahhitlik aslında Türkiye’nin ekonomi tarihi gibidir. Müteahhitlerin geçmişi, yaptıkları ya da yapamadıkları, inişleri çıkışları, Türkiye ekonomisinin iyi bir yansıtıcısıdır. Konya’da kendiliğinden çöken Zümrüt Apartmanını yapan da müteahhit, Türkiye’yi dünyanın en büyük 250 müteahhidi listesine 44 şirketle üçüncülüğe taşıyan ve ağırlıklı yurtdışında iş yapanlar da müteahhit. Aslında yıllardır Çin’in ardından dünya ikincisi iken, 2021 yılında kıl payı ABD’ye geçildik. İkinciliğin geri alınıp alınmayacağını önümüzdeki yıllardaki performans belirleyecek.
İnşaat, Türkiye ekonomisinin dört lokomotif sektöründen biri. Ekonominin yaklaşık yüzde 30’unu etkiliyor ve 200 alt sektörü besliyor. İstihdam içindeki payı yüzde 7 iken pandemi ve ekonomik daralma ile yüzde 5’e kadar düştü, şimdi yeniden yüzde 6.1’e çıktı.
➔Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) ise 120 üyesi var. Ancak uluslararası alanda müteahhitlik projelerinin yüzde 90’ını ve ülke imarının yüzde 70’ini Türk Müteahhitler Birliği üyeleri yapmış. TMB Başkan Erdal Eren, başkan vekilleri Cahit Karakullukçu, Başar Arıoğlu, Deha Emral ile yönetim kurulu üyesi Erdem Tavas İstanbul’da basınla bir sohbet toplantısı gerçekleştirdiler.
Toplantının hemen başlangıcında başkan Erdal Eren yeni açıklanan konut paketini şu sözlerle değerlendi:
TOKİ’YE DESTEK ÇOK ÖNEMLİ
➔ “Konut sektörü ile ilgili açıklanan paketi çok olumlu karşıladık. Konut satışlarına İvme kazandıracak bir karar. Türkiye’de mevcut nüfus artışı için yılda en az 850 bin konut yapılması gerekiyor. Ancak 3-4 yıldır 400-450 bin adedin üzerine çıkılamadı. Arz daralması var. Bu yüzden fiyatlar yükseldi. Dar gelirlinin ulaşamayacağı rakamlara geldi konut fiyatları.”
➔Hükümet paketi açıklar açıklamaz konut fiyatlarını artıranların olduğunun hatırlatılması üzerine Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren “Kurumsallaşmış firmalar paket açıklandı diye artış yapmaz. Kurumsal firmalar maliyet kaynaklı artış yapar sadece. Yoksa elindeki konutu bir an önce satıp, yenisini yapmak isteyecektir” dedi.
➔Hemen arkasından da konut fiyatlarının nasıl ucuzlayacağına geldi söz ve buna ilişkin Erdal Eren’in cevabı şu şekilde:
➔ “TOKİ’ye verilecek destek çok önemli. TOKİ bizlerden daha ucuza konut yapabildiği için dar gelirli konuta ulaşabiliyor. Arsa maliyetinden kaynaklı bu.
➔Kamu, hazine arazilerini arsa haline getirip, müteahhitlere düşük maliyetler ile verirse daha uygun fiyata konut üretilir.”
FİYAT FARKI SORUNU
➔Toplantıda Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren öncelikle kamu yatırımlarında yaşadıkları maliyet artışlarını ve istedikleri fiyat farkını gündeme getirirken şunları söyledi:
➔ “Kamu yatırımlarında meslektaşlarımız fiyat farkı ya da tasfiye imkanı istediler. 2021 Haziran’da yetkililerle görüşerek, onların da işlerin yürümediğini görmesiyle fiyat farkı ihtiyacı olduğunu dile getirdik.
➔24 Şubat’ta fiyat farkı kararı çıktı. Bu ilave fiyat farkı 2021 yılının son 3 ayını kapsıyor. O fiyat farkı yaralara merhem olmadı. Fark yüzde 3’e tekabül ediyordu.
➔Bunun yetersiz olması ve inşaat maliyetlerinin artmaya devam etmesi nedeniyle girişimlerimizi sürdürdük. Bunun sonucunda Nisan ayının başında Meclis’ten geçen torba yasada ilave fiyat farkı ve tasfiye hakkı yer aldı.
➔Bu torba yasa ile iş ilerleme oranı yüzde 15 ve altı için tasfiye imkanı verildi. Ancak bizim önerimiz yüzde 50 oranıydı.
➔Yasada ilave fiyat farkı verileceği maddesi de var. Mevcut sözleşmelere ne kadarlık ilave fiyat verileceği konusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi bekleniyor. Hazırlıklar yapıldığına dair duyum alıyoruz. Umut ediyoruz ki konut paketi gibi güzel bir oran olur.
➔Tasfiye hakkından çok müteahhitler kendini kurtaracak bir oran olursa işlerini devam ettirmek ve bitirmek istiyor.”
10 YILDA 100 MİLYAR DOLARLIK HEDEF
➔Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren yurtdışı taahhüt hedefi olarak kendilerine orta vadede 50 milyar dolarlık, 10 yıl sonrası için de 100 milyar dolarlık bir hacme ulaşmayı koyduklarını belirtti. 2021 yılında kendilerine 20 milyar dolarlık hedef koyduklarını kaydeden Erdal Eren “ Meslektaşlarım atılım yaptı. 2021’i 30.7 milyar dolarlık iş hacmi ile bitirdik” dedi. Erdal Eren şu bilgileri verdi:
➔ “Bizim iş yaptığımız bazı ülkeler projelerin finansmanını karşılayacak durumda değiller. Krediyi de bulup, götürmemiz gerekiyor. Çin firmaları Sahra Altı Afrika ülkelerine sıfır faizli kredi veriyor. O yüzden Çinli firmaların yapmasını istiyorlar.
➔Biz de Eximbank’a yüklendik ama o sermayeyi tek başına karşılaması kolay değil. İş birliği yapıyoruz. Daha güçlü Eximbank’ı olan İngiltere ile Türk Eximbank’ı ortaklık yapıyor. ABD Eximbank’ı görüşme yapmak için geliyor.
➔Macarların Eximbank’ı var ancak müteahhitleri yok. Onlarla işbirliği anlaşması imzalandı. Macarlar işi siz alın bize de orada iş verin, kredinin tamamını karşılayalım diyorlar.”
TÜRK İŞÇİSİNE ÇİFTE VERGİLENDİRME
➔90’lı yıllarda yurtdışında 2-3 milyar dolarlık iş üstlenirken, bu işlerinde 100 bin Türk işçiyi istihdam ettiklerini, bugün 20 milyar dolara ulaşan iş hacmine karşılık çalıştırılan Türk işçi sayısının 20 binlere düştüğünü Erdal Eren bunun nedenini şöyle açıkladı:
➔ “Bunun iki önemli nedeni var. Biri vergisel bazı sorunlar ve mevzuattaki sıkıntılardan kaynaklanıyor. Türk işçiler hem Türkiye mevzuatına göre hem iş alınan ülkenin mevzuatına göre değerlendiriliyor. Bu yanlış. Türk müteahhitler yurtdışında iş üstlendiklerinde Türkiye’de nasıl vergiden muaf tutuluyorlarsa, Türk işçiler de yurtdışında kazandıkları maaşlar için gelir vergisinden muaf tutulmalı.
➔Mevcut durumda Türk işçilerin maliyetleri işveren için çok yükseldi. Bu maliyetleri hesaplayarak ihalelere teklif verilince işi alamıyoruz. Bizlerin yurtdışındaki projelerinde çoğunlukla Vietnamlı, Filipinli, Bangladeşli ve Hintliler istihdam ediliyor.
KÖTÜ NİYETLİ DAVALAR
➔Bir de bazı kötü niyetli avukatlık ofisleri var. Örneğin Cezayir’deki şantiyede çalışan işçiler Türkiye’ye dönüyor. Alacaklarını aldılar, işvereni ile helalleştiler. Ancak bunu iş edinen avukat büroları takip ediyorlar. Alacağını almış işçiyi buluyor, ona belli bir para vererek vekaletname alıyor. Binlerce vekaletnameyi topluyor. Sonra gidip örneğin memleketim diye rahatlıkla söyleyebilirim; Bitlis’in Mutki ilçesinde dava açıyorlar.
➔Pazar günü beni çalıştırdı diye şikayet ediliyor. Ancak oradaki genç hakim Cezayir’de cuma günü izin kullanılıp pazar günü çalışıldığını bilmiyor. Genç hakimler uluslararası çalışma şartlarını bilmeden ‘şirket orada büyük kazanç elde etti, işçinin hakkını çaldı’ diye çarpıcı cezalar veriyor.
➔En büyük firmalarımızı bile zora sokacak, 100 milyon dolara ulaşan cezalara söz konusu. Firmanın davadan haberi ise belki de sonuçlanınca oluyor. Zaman aşımı çalışmıyor.
➔Yargıtay 9. Dairesi bu konuda geçen yıl bir karar verdi. “Bir iş hangi ülkede yapıldıysa o ülkenin hukukuna göre değerlendirilmelidir” dedi. Biz bu kararın içtihat haline getirilmesini istiyoruz.
➔İşçilerin haklı talepleri de olabilir. Ankara, İstanbul gibi büyük şehirlerimizde 1-2 mahkeme uluslararası çalışma hukuku konusunda ihtisas mahkemesi olarak belirlensin. Bu davalar ihtisas mahkemelerinde açılsın. Firmanın cezası varsa cezalandırılsın ancak uluslararası hukuka göre karar verilsin.”
RUSYA EN BÜYÜK PAZARIMIZ
➔Rusya ve Ukrayna pazarlarındaki gelişmeler hakkında da bilgi veren Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren şunları kaydetti:
➔ “Müteahhitlikte Rusya en büyük pazarımız. 2021’de 11 milyar dolarlık sözleşme imzalandı. Son 3 yılda Rusya’da toplam 26 milyar dolarlık iş anlaşması yapıldı.
➔İlk yurtdışına açıldığımız 1972’den bu yana Rusya’da 85 milyar dolarlık, Ukrayna’da toplam 9 milyar dolarlık iş alındı.
➔Ukrayna’da da son yıllarda AB fonları ile başlanan altyapı yatırımlarının hemen hemen hepsini biz yapıyoruz. Libya’da iç savaş çıktığında şantiyelerimiz talan edildi. Ukrayna’da şantiyelerimizin bir camı bile kırılmadı. Yerli çalışanlar gönüllü bekçilik yapıyor.
➔Rus askerler şantiyeye girse de Türk firmasıyız dendiğinde kontrolleri yapıp işinize devam edin diyorlar. Şu ana kadar hiçbir şantiyemize halel gelmedi.
➔Rus birlikleri Kiev’den çekilmeye başladığında, Ukrayna devleti orada iş yapan bazı meslektaşlarımıza Kiev’de savaşta yıkılan 1- 2 köprünün hemen yapılması için davet geldi.
➔Ukrayna savaşının bir an önce bitmesini temenni ediyoruz. Ukrayna makamları ile gayri resmi temaslarda bulunuyoruz. Ukrayna’nın yeniden inşa edilmesine talibiz. Ukraynalılara biz hazırız mesajı verdik. Köprüler, evler, demiryolları hepsini yaparız. Savaş sonrasında orada ilk biz olalım istiyoruz. Pozitif bir süreci başlatmış olduk. Fakat savaşın ne kadar süreceği şu an için belirsiz.
YENİ POTANSİYEL PAZARLAR
➔Rusya ile de vazgeçilmez ilişkilerimiz var. Rusya’da devam eden 20 milyar dolarlık işimiz var. Oradaki şantiyelerimiz çalışmaya devam ediyor. Rusya’da bekleme modundayız.
➔Ruble ile iş alanlar da var. Onlar devam ediyor. Ruble ilk başta yüzde 50 düştü, sonra toparladı. Amerika yasak koyar mı diye endişe duyduk. Ama böyle bir şey olmadı. SWIFT yasağı olan bankalarla işlem yapılamıyor tabi. İlerleyen dönemlerde Ziraat Bankası gibi kendi ayrı banka olarak orada olanların işlemleri artacak.
➔Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri olarak Irak ve Cezayir’de çok büyük fırsatlar var. Irak’ta şu an siyasi belirsizlik devam ediyor. Mustafa el-Kazımi kalırsa yüzü Türkiye’ye dönük. Tüm altyapıyı Türk firmalara yaptırmak istiyor. Ödemenin petrol karşılığı yapılması planları var. Türk müteahhitler olarak Irak’ın tamamını inşa edebiliriz.”
