BU HAVALAR BİZE YARAR

ABD'nin bütçe ve borç krizinin sürmesi, parasal genişlemeyi daha uzatabilir

9 günlük Kurban Bayramı'nda dünya ekonomisi uçurumun kenarından döndü. ABD bütçe ve borçlanma tavanı sorunu kısa süreliğine çözüldü.

■ Öncelikle uçuruma düşmemesi başlı başına pozitif bir gelişme. Nitekim küresel piyasalar son 5 yılın rekorunu kırdı.

■ Son çeyrek ABD büyümesinin yaşanan sorundan dolayı 0.3 düzeyinde düşeceği hesaplanıyor. Bu durumun yatırımları ne ölçüde etkilediği bilinmiyor. Ama etkilediği oranda istihdamı da düşürmesi söz

konusu. Büyüme ve istihdamda iyileşmenin kesintiye uğraması ise FED'in parasal genişlemeden çıkışını erteleyecek.

■ Ekim sonundaki FED toplantısından böyle bir karar zaten beklenmiyor. İşin uzaması ve kısa vadeli bir öteleme yoluna gidilmesi de aralık ayının pas geçilme ihtimalini güçlendirdi. Ocak sonunda yeni başkan koltuğa yeni oturmuş olacak. Bu nedenle FED'in en erken martta adım atması bekleniyor.

■ Ancak haziran ayında oy kullanan FED üyelerinin yarısının süresi doluyor. 6 FED üyesi değişecek. Yeni başkan ve üyelerle FED'de taşlar ancak yılın ikinci yarısında yerine oturacak. Ortaya konulan bu takvim resmin küçük bölümünü yansıtıyor.

BÜYÜK RESİM: Ama büyük resimde de aynı manzarayı görüyoruz. Muhalefetteki Cumhuriyetçiler Temsilciler Meclisi'nde çoğunlukta. Güçlerini kullanarak sistemi kilitliyor ve kısa vadeli adımlarla açıyorlar. Konunun özü iktidar kavgası. Başkan da, Cumhuriyetçiler de sonuçta seçmenden aldıkları desteği kullanıyor. Aralık ayında ne olup da Cumhuriyetçiler tutumlarından vazgeçecek,

bilmiyorum.

■ Olsa olsa yine geçici çözüm olabilir. Birkaç aylığına daha bütçe ve borçlanma sınırı artırılır. Bu oyun da ABD'de seçmenlerin söz söyleyeceği ilk seçime kadar sürebilir. Bu seçim 4 Kasım 2014'teki ara seçimler. Seçmen gelişmeleri o zamana kadar hakem gözüyle izleyecek ve yanlış yapanı cezalandıracak.

■ O tarihe kadar Cumhuriyetçiler kalıcı şekilde kilitlenmeyi açmayı reddebilir ve sorunu sürebilir. O tarihe kadar da FED parasal genişlemeye devam edebilir. Çünkü 18 Eylül'de beklenenin aksine FED'in parasal genişlemeyi sonlandırma kararı vermemesinde, bütçe ve borçlanma tavanı konusunda yaşanacak siyasi çekişmenin etkili olduğu anlaşılıyor.

BAŞÇI HAKLI ÇIKABİLİR: Parasal genişlemenin devam edeceği bir ortam Türkiye'ye çok yarar. Çünkü daralma yerine parasal genişlemeye devam edilmesi, ekonominin çarklarının dönmesi imkânını verecek. Tam da üçlü seçimin arifesinde yeni ekonomik önlemlerin alınmasını zorunlu kılmayacak.

■ Hatta sermaye çıkışı yerine sermaye girişlerinin devam etme olasılığı yüksek. Çünkü gelişmekte olan piyasalardan bu yılbaşından beri para çekiliyor. Bu nedenle gelişmiş piyasalara göre daha ucuz kaldı. FED'in bir süre daha parasal genişlemeyi devam ettireceği ihtimalinin güçlenmesiyle para yeniden bu piyasalara yönelebilir.

■ Sermaye girişleri sürdükçe döviz kuru gerileyebilir ve dolar Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı'nın belirttiği gibi, 1.92 veya altında bir düzeye inebilir. Aynı durum diğer piyasaları da iyileştirir. Yeter ki bu sırada Türkiye kendi içinden kaynaklanacak riskleri körüklemesin.

ABD'de faiz de dolar da zor çıkar

Bütçe ve borçlanma sınırının kalıcı şekilde çözülmesi yerine ötelenmesi, ABD'de doları da, 10 yıllık tahvilleri de vurdu. Çünkü sorun bir kaç ay arayla tekrar tekrar gündeme gelebilir. Bu olasılık ABD ekonomisi ve piyasaları için normalde iyi bir gelişme değil. Ama FED'in parasal genişlemeye devam etmesine yol açacağı için piyasalar açısından son derece pozitif bir gelişme. Önümüzdeki dönemde bu iki farklı etki çatışacak ve hangisinin üstün geleceğine dair bir kanaatimiz yok. Zaman zaman bir tarafın üstünlüğü yaşanabilir, sorunlar gündeme geldiğinde de negatif taraf ağır basabilir. Bu da küresel piyasalar için türbülansların yaşanması demek. Eğer siyasi kilitlenmeye bağlı olarak bütçe ve borçlanma sınırı sorununu önümüzdeki bir yılda sık sık yaşayacaksak, bu tür dalgalanmalarla da sık sık karşılaşacağız demektir.

Geçtiğimiz günlerde dolar, Euro karşısında 1.3703 parite ile son 9 ayın en düşüğüne inerken, 10 yıllık faizler de yüzde 2.54 ile temmuz ayındaki değerine geri döndü. Dünya piyasalarına yön veren bu iki aracın yönünü ise daha çok bütçe ve borçlanma sorunun aşılıp aşılmayacağı belirleyecek. Sorun eğer 2014 Aralık ayındaki seçimlere kadar taşınacaksa ve bu sırada mali uçurumdan aşağı düşülmeyecekse, parasal genişlemenin sürdüğü ve bugünkü ekonomik toparlanmanın azalarak da olsa devam ettiği bir konjonktür yaşayabiliriz. Bu durum ABD faizlerinin yükselmesine engel oluşturur. Çünkü FED'in parasal genişlemeyi terk etmesi zorlaşacak. Para bol ve ucuzsa, ekonomik aktivite de zayıfsa faizler neden yükselsin? Hatta enflasyon artmayacaksa faizlerde düşüş bile olabilir.

Böyle bir ortamda dolar da güçlenemez. Bu durum aynı zamanda dolar/TL'nin daha düşük oranlarda denge bulmasına katkı sağlar.

ABD 10 YILLIK HAZİNE TAHVİL FAİZİ % 2.54'E İNDİ

ABD'de mali uçurum korkusu FED'i parasal genişlemeyi sonlandırmaktan alıkoydu. Sorunun uzayacağının anlaşılması, şimdi parasal genişlemenin beklenenden daha uzun süre gündemde kalacağı ihtimalini güçlendiriyor ve faizleri düşürüyor.

BOL VE UCUZ PARA DOLARI DÜŞÜRÜCÜ ETKİ YAPAR

ABD'de parasal genişlemenin sürmesi, Türkiye'ye sermaye girişlerini devam ettirebilir. Bu da dolar kurunu 1.92'ye indirebilir.

ALİ İHSAN GELBERİ'NİN ARDINDAN...

Geride kalan Kurban Bayramı'nda, adı Türkiye kâhinine çıkan, dostum, arkadaşım Ali İhsan Gelberiyi

kaybettik. Ali İhsan Gelberi, 2001 krizinde borç takasını başarıyla gerçekleştiren Hazine bürokratıydı. Kamu Finansmanı Genel Müdür Yardımcısı iken borç yönetiminin ayrı bir birim olarak örgütlenmesi konusunda görüş ayrılığına düştüğünden istifa etti. Ankara'da Merkez Bankası ve kamu bankaları deneyiminden . sonra işin piyasa tarafına geçti. Garanti Bankası'nın Ekonomik Araştırmalar Müdürü olarak çalıştı. Eğitimi, çalıştığı kurumları ve zekâsı onu etkili bir analizci, isabetli tespitler ve tahminler yapan biri haline getirdi. Masanın her iki tarafında bulunması, zengin bir tecrübe kazandırdı. Düşündüğü, izini sürdüğü, yoğurduğu görüş ve analizlerini, tahminlerini kamuoyuyla, medyayla sosyal medyayla, cömertçe paylaştı.

Ayrım gözetmeksizin medyadan herkese telefonu açıktı. Katıldığı TV programları ve gazete söyleşilerinde doğru bildiklerini kurumuna zarar vermemek kaydıyla paylaşırdı. Bu nedenledir ki, medya mensupları tarafından çok sevilen ve aranılan biri haline geldi.

Kendisine kâhinlik unvanı, Türkiye'nin kredi notunun ne zaman artırılacağını tahmin etmesiyle medya tarafından verildi. Kasım 2012'de ilk yatırım yapılabilir kredi notunun alınmasıyla Ali İhsan Gelberi, "Başbakan Erdoğan Başkan Obama ile görüştüğü gün ikinci yatırım yapılabilir kredi notu da gelir" demişti. Öyle de oldu. Gerçi kahinliği tam benimsemedi ama hoşuna gittiğini hissetmedim de değil. "Şimdi beni zora soktular. Söyleyeceklerim daha önemli olacak, belki yanlış anlamalara yol açacak, sorumluluğum arttı" demişti.

Son yıllarda hoşuna giden şey sosyal medyayı kullanmasıydı. Olayları anında izlemesi ve tepki vermesi, görüşlerini yazması, eleştirileri yanıtlaması hoşuna gidiyordu. Bu yolla tartışmaların yanlış yere gitmesine anında müdahale ediyor, eksikleri tamamlıyor, tartışmayı doğru eksene çekebiliyordu. Ekonomistliği yanında medya ve sosyal medyadaki katılımcılığı ile kamuoyunun, ekonomi ve piyasaların doğru bilgilenmesine son yıllarda önemli katkıları oldu.

Ali İhsan iyi bir insan, iyi bir Antepli olmanın yanında iyi bir bürokrat, iyi bir ekonomist ve iyi bir piyasa

analistiydi. Banka ekonomistliği çıtasını bir üst seviyeye taşıdı. Geriden gelenlerin işi artık daha zor, yeri zor dolar. Kendisinden çok şey öğrendiğim Ali İhsan Gelberi'yi hep minnetle ve rahmetle anacağım.