Koca Ayı Rusya, Maşa da Putin mi

Dört yıl önce İngiliz The Times’ın gündeme getirdiği büyük sorunsal, Ukrayna savaşı nedeniyle yeniden dolaşımda: Dünyada bütün çocukların bayıldığı Rus yapımı animasyon dizisi Maşa ile Koca Ayı Rus propagandası mı?

Rusya’nın sembolü ayı olduğuna göre Koca Ayı Rusya’yı temsil edebilir, beis yok. Esas mesele, Maşa bir nevi Putin mi? El kadar kız çocuğu, bazı psikologların teşhis koyduğu üzere gerçekten sadist bir yaratık olabilir mi? Putin’in at binerken üstsüz görüntüleri dahil sürekli pompaladığı maço varlığı, küçücük bir kızın cüssesinde sembolize edilebilir mi?

Veya çocuklar için üretilmiş birçok fiktif karakter gibi Maşa da komplo teorisine mi kurban gidiyor?

Küçük çocuk anneliğim Pokemon, Ninja Kaplumbağalar ve SüngerBob KareŞort zamanlarından kalma olduğu için Maşa ile ayının maceralarına yabancıyım. Ama zamanında çocuk kurgularına dair daha da akla ziyan komplo teorilerine tanık olduğumuz için en azından fantezi kısmına aşinayım. Neler gördük…

Pikachu’nun Arap aleminde evrim teorisini yaymaya, çocukları kumara alıştırmaya çalışan bir İsrail ajanı olduğu ya da Hıristiyan alemine yönelik satanist propaganda yaptığı; Teletubbies’ten Tinky Winky’nin mor rengi, kafasındaki üçgen anteni ve kırmızı çantası nedeniyle bir gey rol model olarak bütün çocukları eşcinsel yapmaya çalıştığı fantezileri gibi.

RTÜK’ün “iyi ile kötü ayırt edilemediği için çocuklara zararlı“ diye Pokemon’u yasaklaması, dünyadaki infial ve yasaklama furyasının yanında hafif kalmıştı. Meksika’da bir papaz Pokemon hastası çocukları satanizmden korumak için görkemli bir ritüelle oyun kartlarını yakmıştı. Nintendo Pikachu’nun hamster familyasından olduğunu ısrarla açıklasa da Suudiler domuz olduğundan emindi ve tabii ki Pokemon Japonca “Ben bir Yahudiyim“ anlamına gelmiyordu, İngilizce “pocket monster“ sözcüklerinden türetilmişti.

Neticede kurguyu - ve komplo teorisini - anlamak için Maşa ve Koca Ayı’dan birkaç bölüm izledim. Bir Rus halk masalından esinle yaratılan animasyon dizisi yaklaşık 150 ülkede 43 kadar dilde yayınlanıyor. TV8’de son bölümü geçen şubatta yayınlanmış. Türkçe YouTube kanalında 5.5 milyon abonesi var.

Maşa aklına koyduğunu yapmakta kararlı, tutturucu cinsten bir ateş pare. Sirkten emekli Koca Ayı iyi niyetli fakat saftirik. Rusya’nın böyle bir imaj çizmek istediğinden pek emin değilim. Ancak küçük kız Maşa, ortalığı batıran bütün sakarlıklarına sabırla katlanan ayıyı sinir krizinin eşiğine getirdiğine göre küçük kızı Putin benzeri otoriter bir varlık olarak algılamak serbest.

Bana kalsa Koca Ayı Rusya’dan çok, hiperaktif despot çocukların muma çevirdiği anne ve babaları temsil ediyor ya neyse.

Nitekim dizinin yönetmeni Natalia Malgina da Maşa ile Koca Ayı’nın yetişkinlerle çocuklar arasındaki ilişkinin alegorisi olduğunu, bu nedenle dünyada bu kadar çok sevildiğini söylüyor; “Hikayelerde bolca pantomim var, az konuşma çok aksiyon sayesinde çeviri olmadan da anlaşılabiliyor“ diyor.

Maşa ile emekli sirk ayısı Mişka’nın Rus kültürüyle bezeli serüvenleri, Moskovalı yapım şirketi Animaccord ürünü. Maşa oyuncakları ve diğer lisanslı ürünlerden elde edilen gelir 400 milyor doları buluyor. Enerji ve silah dışında Rusya’nın en önemli ihraç ürünü olması belli ki yumuşak güç olarak algılandığından siyasi şüphe uyandırıyor.

İngiliz medyasının diziye yönelik Rus propagandası suçlaması, çift taraflı ajan Sergey Skripal ve kızı Yulya’nın Salisbury’de sinir gazı Noviçok’la zehirlendiği günlere rastlıyor. The Times, bir siyaset bilimcinin iddialarından hareketle Maşa’nın boyundan büyük işlere kalkıştığı için, sürekli olarak Batı’yı tahrik eden Putinvari bir karakter olduğunu yazıyor. Bu analoji bağlamında Batı’yı temsil etmesi gereken ayının aslında Rusya’nın sembolü olması, anlaşılan Times’ı pek ilgilendirmiyor.

The Times’ın çok ses getiren iddiası aslında istemeden Rus propagandasına da yol açıyor. Kremlin’e göre, kızın haylazlıklarına sabır ve metanetle katlanan Koca Ayı öyle sevimli ki, İngiliz medyası “Çocuklar Rusya’dan nefret edemeyecek“ diye kaygıya kapılmış bulunuyor.

Devlet destekli Russia Today (RT) kanalının yayın yönetmeni Margarita Simonyan, İngiliz medyasını histeri rüzgarına kapılmakla suçlayıp, “İngilizler faşizmin nasıl başladığını öğrenmek istiyorsa, George Orwell okumalı“ diye yazıyor.

İngiliz istihbarat uzmanları ise Batı’daki Rusya fobisine kanıt oluşturduğu için medyanın tavrını eleştiriyor. Çünkü aptalca bir komplo teorisi olmakla kalmayıp, aynı zamanda gerçek propagandayı önemsizleştiriyor. Putin rejimini eleştirmek için ille de Rusya’ya dair her şeyi şeytanlaştırmak gerekmiyor.

Aslında olay Baltık kıyılarındaki eski Sovyet cumhuriyetlerinde çoktan yankı yapmış. Estonyalı bir iletişim uzmanı, Rusya’yı fazla pozitif gösteren dizinin ulusal güvenlik açısından tehlikeli olduğunu ileri sürüyor.

BAZI RUSLARA GÖRE DE MAŞA TEHLİKELİ

Dizinin YouTube’da 4 milyarla izlenme rekoru kıran bölümüne baktım, Maşa Estonya’dan çok ormandaki hayvanlar için tehlikeli göründü sadece. Orman evinde ayıdan habersiz yulaf ezmesinden yemek pişirmeye kalkışınca tencere taşıp dünyayı tutuyor, Maşa kovalara doldurduğu bulamaçla sincaptan tilkiye bulduğu her hayvanı öyle besliyor ki, tamamı şişip kalıyor. Ama sonunda ortalığı temizlemesini de biliyor. Didaktik öğeye dikkat! Kendi yaptığı lolipopu aşırı derecede yedikten sonra diş fırçalaması da öyle.

İşin ilginç tarafı Maşa ile Koca Ayı’nın serüvenlerini Batı’daki ahlaki yozlaşmanın taklidi olarak küçük görüp Rusya‘da eleştirenler de var. Gelenekçi psikologlara göre kızın ayıya karşı davranışları sadistçe, Maşa büyüklere karşı saygısız olduğu için çocuklar açısından olumsuz örnek. Ayının her vakada pedagojik çaresizliği de kötü örnek oluyor.

Daha da ileri gidip anti-Rus propagandası olarak görenler bile var; o eski uzun soluklu Sovyet çizgi filmlerinin aksine geleneksel cinsiyet algısını zedeliyor ve Rus kız çocuklarına kadın kimliğiyle ilgili yanlış mesajlar veriyor.

Hatta dizinin alt metninde otoriteye muhalif tonları hissedenler de yok değil Rusya’da. Örneğin bir bölümde ormanlar kralı aslan Koca Ayı’yla balığa gidince minik Maşa tacı, asası ve küresiyle aslanın tahtına konuveriyor. Yoruma açık.