İki hırslı zihnin kapışması

2 EKİM 2015 FİLMLERİ

İyi çekilmiş bir satranç filmi… Edward Zwick siyasete fazla bulaşmayıp işini yapınca ne kadar verimli olabileceğini kanıtlıyor. “Şah Mat”, spor rekabetinde hırs, çekememezlikler, ince hesaplar, ayak oyunları ve nicesine dair incelikli bir eser. Zwick’in “Son Samuray”dan bu yana en iyi filmi.

Gençlik romantik-komedisi “Bir Gecelik Aşk” (“About Last Night…”, 1986) ile sinemaya adım atan Ed Zwick, Hollywood’da “Zafer” (“Glory”, 1989), “Kanlı Elmas” (“Blood Diamond”, 2006) gibi siyasi konjonktüre uygun, ‘kucaklayıcı’ filmler çekmişti. Ancak onun her zaman memuriyetini de takdir ettik. Sözgelimi “Ateş Altında Cesaret” (“Courage Under Fire”, 1996), “Kuşatma” (“The Siege”, 1998) ve “Son Samuray” (“The Last Samurai”, 2003) siyasi anlamda tartışmalara yol açsalar da, sinemasal açıdan iyi çekilmiş işlerdi. Birçok yönetmenin aksine onun bir matematik ışığında hareket etmesi de ‘hikaye anlatıcısı yönetmen’ olarak anılmasını sağladı.

OSCAR PROJESİ OLARAK TUTMA ŞANSI DÜŞÜK

Zwick bu kez Lions Gate’in bir projesiyle karşımıza çıkıyor. Steven Knight’ın uzun süredir rafa kalkmış senaryosu, sinemaya transfer edilmeyi bekliyordu aslında. Oscar için de düşünülen bu eser, 2014’te Toronto Film Festivali’nde dünya prömiyerini yapmıştı. Ama belli ki Tobey Maguire’ın canlandırdığı Amerika’ya dünya şampiyonluğu getiren tek satranç oyuncusu Bobby Fischer’ın makyaj ayarının kaçmasından dolayı bu yola giremedi. Ya da alt türünün itici gelmesinin zararını gördü.

Yahudi-Sovyet çatışması her açıdan ilgi çekici bir dönem portresi getiriyor. Zira ülkesinde 15 yaşında satranç ustası olup, 20’sinde şampiyonluk kazanan bir karakterden malzeme çıkarmamak imkansız. Ama bu kişinin başarı hikayesinin Rus şikesine, ayak oyunlarına yenilmesi esas hammaddeyi oluşturuyor. Bu noktada devreye Boris Spassky giriyor.

ALEGORİK BİR SOĞUK SAVAŞ KAPIŞMASI

Bu olay sonrası piyasadan soğuyan, bütün coşkusunu kaybeden sporcunun, paranoyaklığı, psikolojik sorunları da filmin görsel üslubuna katkı yapıyor. Özellikle son bir saatte lafı geçen ‘Sovyet şampiyon ile Amerikalı şampiyonun müthiş kapışması’na, 1972’de gerçekleşen ‘yüzyılın maçı’na destek veriyor.

Bu kez zor bir oyun karşısında bunu kazanan adamın iradeyle ayakta durduğu varsayılıyor. Aslında Soğuk Savaş döneminin iyi-kötü mücadelesinin alegorik bir tezahürü, iğneleyici göndermeler ve belki karşı tarafa önyargılı bakış da içeriyor.

2000’LERİN EN İYİ SATRANÇ FİLMLERİNDEN

“Şah Mat” (“Pawn Sacrifice”, 2014), siyasi bir rekabet filmi, bir satranç filmi olarak anılacak. Alanda yakın zamandan Marleen Gorris’in etkili “The Luzhin Defence”inin (2000) yanına konulacak. Buradaki arşiv görüntüleri ile günümüzde çekilmiş görüntüleri üst üste bindirirken, eskitilmiş kareleri, greni iyi ayarlamak her baba yiğidin harcı değil. 2.35:1’de yönetmen 60’lardan bir kesiti önümüze sererken sekme yaşamıyor. 16mm, siyah-beyaz ve 35mm görüntüler kullanıyor. Yükselişteki görüntü yönetmeni Bradford Young’ın özeninden destek alıyor.

Akıcı bir anlatıyla, satrancın bir hırsa, bir siyasi zorunluluğa dönüştüğü, insanların oyunu olmaktan çıktığı bir sürece dikkat çekiyor. Maguire’ın yükselirken son maçta arkadan dönen dolaplarla, diğer Sovyet oyuncularla esas şampiyona yenildiği sahnedeki ‘yakın planlar’ ve ‘ara planlar’la kurgulanan sekans ise zihinlerde yer edecek gibi. Yönetmenin sürekli çalıştığı kurgucu Steven Rosenblum adeta en kalıcı işlerinden birini verirken, Fischer’ın psikolojisini perdeye birebir yansıtıyor.

STEVEN KNIGHT VE BRADFORD YOUNG

Zwick ince ince hesaplanmış sahneleri arka arkaya dizerken döneminden kimi yönetmenler gibi HD’nin kolaycılığına kapılmıyor. Schreiber’ın fazla gözükmeyen yüzü, Maguire’ın kendini öne atmasıyla siyasi ve psikolojik bir rekabetin sözünü veriyor.

Satranç dünyasındaki hırs, ikiyüzlülük, ayak oyunları, güç gibi kavramlar önümüze zekice seriliyor. Üstelik bir ‘terim’ eşliğinde de anlam kazanıyor. Başarılı İngiliz senarist Steven Knight’ın sahici bir siyasi atmosfer ile detaylı karakter yaratımının yanı sıra Bradford Young’ın retro dokuya katkısı da filmin tutarlı durmasında en önemli etken. Zwick, bu ikiliden müthiş bir destek alıyor.

FİLMİN NOTU: 6.3

Künye:

Şah Mat (Pawn Sacrifice)

Yönetmen: Edward Zwick

Oyuncular: Tobey Maguire, Liev Schreiber, Michael Stuhlbarg, Peter Sarsgaard

Süre: 116 Dk.

Yapım Yılı: 2014

‘MARSLI’YI DÜNYA PRÖMİYERİNDE İZLEYİP YAZMIŞTIM

Kurtarılacak astronot rolünde bu kez Matt Damon var. Hollywood’da bitmek tükenmek bilmeyen ilkel bir modelin son temsilcisi… “Marslı”, Ridley Scott’ın uzak ara en zayıf bilimkurgusu… NASA güzellemesi, Matt Damon fetişizmi ya da hayatta kalma sömürüsünü felsefi görünümlü bir klişeler yığınıyla sarıyor.

“Marslı”yı yaklaşık bir ay önce Toronto Film Festivali’nde yapılan dünya prömiyerinde izleyip kaleme almıştım.

FİLMİN NOTU: 3

Künye:

Marslı (The Martian)

Yönetmen: Ridley Scott

Oyuncular: Matt Damon, Jessica Chastain, Kate Mara, Jeff Daniels, Kristen Wiig, Chiwetel Ejiofor, Sean Bean

Süre: 130 dk.

Yapım yılı: 2015

‘EFSANE’Yİ DÜNYA PRÖMİYERİNDE İZLEYİP KALEME ALMIŞTIM

60’larda yaşayan Kray Kardeşler, başlı başına bir sinemasal malzeme… “Efsane”, ‘ikiz gangsterler filmi’ alanında ilk kez 1990’da perdeye taşınan gerçek bir hikayeyi takip ediyor. Tom Hardy’nin kariyerinin en zorlu sınavından geçmesi, Helgeland’ın ise memuriyet yaparak seyir zevki vermesi bile yeterli olabiliyor. Ama “Efsane” eksikleri olan bir biyografik gangster filmi…

“Efsane”yi üç hafta önce Toronto Film Festivali’ndeki dünya prömiyerinde izleyip kaleme almıştım.

FİLMİN NOTU: 5.3

Künye:

Efsane (Legend)

Yönetmen: Brian Helgeland

Oyuncular: Tom Hardy, Emily Browning, David Thewlis, Paul Bettany, Christopher Eccleston

Süre: 132 dk.

Yapım yılı: 2015

KEREM AKÇA’NIN VİZYON FİLMLERİ İÇİN YILDIZ TABLOSU

13 Günah (13 Sins): 4.9

45 Yıl (45 Years): 5.6

Aç Kalpler (Hungry Hearts): 8.1

American Ultra: 3.8

Aşk ve Merhamet (Love and Mercy): 6.9

Aşkın Ritmi (We Are Your Friends): 5.4

Beden (Cialo): 5.1

Ben Kimim (Who Am I): 6.2

Darbe: 2.7

Deccal: 3.4

Dünyanın Sonu (Afflicted): 4

Eski Sevgiliyi Unutmanın 10 Yolu: 0.9

Everest: 2.5

Fant4stik (Fant4stic): 3

Geçmişin Laneti (Visions): 3

Geçmişten Gelen (The Gift): 2.9

Hayallerimdeki Kadın (Manglehorn): 2.8

Her Şey Güzel Olacak (Every Thing Will Be Fine): 1.9

Hitman: Ajan 47 (Hitman: Agent 47): 2.2

İki Aşk Arasında (How To Make Love Like An Englishman): 3.4

İnsanlıktan Uzakta (Loin des Hommes): 5.5

Kaçış Yok (No Escape): 2.5

Kod Adı: U.N.C.L.E. (The Man from Uncle): 5.5

Krallar Kulübü: 1.5

Küçük Prens (The Little Prince): 6

Lanet II (Sinister 2): 4.5

Merdiven Baba: 4

Minyonlar (Minions): 5.2

Mission: Impossible – Rogue Nation: 4.5

Pixels: 6.8

Sıradışı Anne (Ricki and the Flash): 3.5

Sicario: 3

Son Şans (Southpaw): 6.5

Şeytanın Gözleri (Starry Eyes): 5.5

Tatil Zamanı (Vacation): 3.5

Üç Harfliler 2: Hablis: 4

Vahşet Geçidi (Lemon Tree Passage): 2.9

Victoria: 6.5

Yüzündeki Sır (Phoenix): 6.9

Not: Yıldızlar, 10 üzerinden verilmektedir.