Cannes'dan iki Amerikan bağımsızı
“Paterson”, yarışmanın en itibarıyla en iyisi… Usta yönetmen Jim Jarmusch’un elinin değdiğini hissettiren yapıta Adam Driver da yakışmış. Focus Features’ın Spike Lee protestosu sonrası hemencecik buraya sokup sonuç beklediği Oscar projesi “Loving” ise fazla hesaplı duruyor, ama iyi çekilmiş. 69. Cannes Film Festivali’nde gösterilen iki yarışma filmini değerlendirdim.
‘PATERSON SEVGİLİM’ Mİ DEMELİ?
Croizette’de Jim Jarmusch’un ektisi hissedildi… “Paterson” (2016), sinema tarihinde şehir-insan ilişkisi üzerine yapılmış filmlerin bir yenisi… Alain Resnais’nin başyapıtı “Hiroşima Sevgilim”de (“Hiroshima, Mon Amour”, 1959) şehri, adamı, ilişkiyi soyutlaştırma, bilinçaltı yolculuğuna çevirme felsefesini farklılaştırıyor. Öncelikle rutin bir New Jersey hayatı planlıyor.
Sonra oradaki gibi ana karaktere semtin adını veriyor. Otobüs şoförü Paterson’ın üst açısıyla start alan eser, Pazartesi, Salı derken, onun şair sevgilisinin üzerini açmasını bile planlıyor. Ama bize itici, her şeyin esiri olmuş ve otobüs şoförü olarak 30’unu geçmiş Adam Driver üzerinden bir ‘deadpan komedi’ (‘poker surat komedisi’) cinsliği de yansıyor. Onun içsesi ve pelikülün üzerine el yazısıyla yerleştirilen şiir dizeleri aslında “Hayalet Köpek: Samuray Tarzı”nın (“Ghost Dog: The Way of the Samurai”, 1999) biçimci damarını hatırlatıyor.
Jarmusch, Paterson’ı ‘şehir’ ve ‘insan’ olarak görerek eylem planlarına başlıyor. Buradan yürüdüğümüzde aslında New Jersey’ye adanmış ilginç bir aşk mektubu karşımıza çıkıyor. Sonda bir Japon’un gelip hesap sorması ve köpeğin sürekli hayata girmesi derken, çarpık açılar, görüntü bindirmelerle aslında tam bir “Ölü Adam” (“Dead Man”, 1995) sonrası Jarmusch’u bu. Ama onlar kadar saykodelik bir deneme, bilinçaltında kafayı bulmayı yansıtan bir ruh hali temsili değil.
Aksine “Paterson”, sakin, olgun, ciddi ve şiire odaklanmış bir devrenin başlangıcı gibi. Biraz ilk, biraz ikinci döneminden alıyor yönetmenin. Ama Amerikalı ünlü şair William Carlos Williams’ın doğduğu bir semtin üzerine gidilmesi şaşırtmıyor. Adam Driver’ın ses tonu, yüz ifadesi ve iticiliğiyle kenar mahalleyi, sıradan insanı temsil ederken ‘kusursuzluk’un tersi istikamete gittiği görülüyor. Gerçek bir anti-kahraman nesnesine dönüştürülmüş oyuncu. Onun somut bir objeden destek alması, incelikli açılarla da bir yere oturuyor. ‘Paterson sevgilim’ diyerekten…
‘LOVING’, GÜNCEL SİYASİ ATMOSFERE UYGUN
1950’li 1960’lı yıllarda geçen bir southern gothic (güney gotiği) denemesi gibi gözüken “Loving”, aslında o zamanların siyahilerle evlenme, beraber olma problematiğinin hukuki süreçlerini mercek altına alıyor. Aşk uğruna hapse giren Richard ve eşi Mildred’ın yaşadıkları akıllara durgunluk veriyor. “Sığınak”la (“Take Shelter”, 2011) tanınan Jeff Nichols, filme ‘dingin tempo’ katarak meseleyi öne çıkarmış. Sakin açılar ve kurgunun ötesinde tek bir telle iş bitiren müzik daha bir etkili.
Edgerton’ın Richard Loving’in kılığına girerken makyaj dönüşümünde zirve yapması ve siyahi Ruth Negga’nın etkili bir performans çizmesi akılda kalabilir. Ama film, daha ziyade Focus’un Oscar projesi olarak öne çıkıyor. Günümüzde Spike Lee’nin ‘Oscar Çok Beyaz’ protestosu sonrası iyi pazarlanıp bir yerlere ulaşmak, 2017 Akademi Ödülleri’ne önde girmek istiyor.
Bana kalırsa şirketin elinde “The Zookepeer’s Wife” varken ve fazlaca Afro-Amerikan filmi şansını denerken ona sıra gelmez. Ama iki başrol oyuncusu adaylık alabilir. Akademi’nn seveceği net başarı hikayesi değil “Loving”. İyi çekilmiş, ortalama, derdini anlatan, asla büyük hedefler koymayan bir film. Ama Jeff Nichols’ın abartılmasının boşuna olmadığını ispatlıyor. Afro-Amerikalıların çektiklerini gözler önüne sermesiyle değer ilgi çekip “Selma” (2014) gibilerinin yanına yerleşiyor. 1958’de yaşanan siyahi-beyaz evliliğini yasaklamak asap bozuyor.
KEREM AKÇA’NIN 69. CANNES FİLM FESTİVALİ YARIŞMASI İÇİN YILDIZ TABLOSU
AMERICAN HONEY: 6.7
I, DANIEL BLAKE: 3
IN THE LAND OF THE MOON: 2.2
LOVING: 5.5
PATERSON 7.4
SIERANEVADA: 4.5
SLACK BAY: 5.2
STAYING VERTICAL: 2
THE HANDMAIDEN: 4.5
TONI ERDMANN: 3.1
Not: Yıldızlar, festival boyunca güncellenecektir.
