En yaratıcı siyahi müzisyen biyografilerinden
Afro-Amerikan müzisyen biyografilerinde başarı elde etmek kolay iş değil. Oyunculuk kariyeriyle bilinen Don Cheadle, ‘Miles Davis’in hayatını doğru hamlelerle kavrıyor burada, ‘caz sahnesi’ni estetik istasyonuna çeviren bir deneme ile üstadı selamlıyor. Oyuncuların performanslarından da güç alan “Miles Davis: Zamanın Ötesinde” (“Miles Ahead”), Eastwood’un “Kuş”unu (“Bird”) sollayamasa da alanındaki birçok eserin üzerinde. Bizde vizyona girmeyen filmin DVD’si raflardaki yerini aldı.
1926-1991 arasında yaşamış ve caz türünde iz bırakmış ünlü müzisyen Miles Davis, şüphesiz sinemada ‘Afro-Amerikalı yıldız’ kontenjanına giriyor. Burada başrolü üstlenmenin yanı sıra yönetmenlik, ortak senaristlik ve yapımcılık da yapan Don Cheadle bu konu üzerine kafa yormuş. 1970’lerde, Davis’in çöküş yıllarında geçen eser, onun kafa karışıklığını perdeye taşıyor. Bir yıldızın öznel dünyasında hayaller ile gerçeklerin iç içe geçtiğini görüyoruz.
CAZ SAHNESİNİN ESTETİĞİ
Bu ruh hali uyuşturucu komasına benziyor çokça. Zaten “The Doors”da (1991) Oliver Stone’un ‘zoom objektif’, ‘grenli doku’ ve ‘renklilik’le yakaladığı 60’ların özgürlükçü dünyasının bir benzeri canlanıyor. Orada grubun solisti Jim Morrison’ın merkeze yerleşmesiyle ortaya çıkan ‘hippi ruhu’ ve ‘kafayı bulma durumu’ burada da var. Ama bir gazeteci ile Davis’n ilişkisinin aşka kadar uzanması derken zamanla ‘caz sahnesi’nin bir estetik istasyonu olarak planlandığı açığa çıkıyor.
Finalde buna uygun bir performansa kayarak anlamlı bir uyum kesmesiyle tamamlanan eser, bu dil denemesine özellikle yoğunlaşmış gibi. Bu sayede de aslında yeşilin, kırmızının ve mavinin hakimiyetiyle, nostaljik kostüm ve makyaj kullanımın sanat yönetimini bastırdığı, genelde yakın planların öne çıktığı bir film izliyoruz.
‘GET ON UP’I SOLLUYOR, ‘BIRD’ÜN SEVİYESİNE ULAŞAMIYOR
Bu tarihi dünyanın içinde kendini paralayan oyuncular (McGregor ve Cheadle) sahneyi ele geçirince şov yapma olanağı bulabiliyor. Özellikle Cheadle’ın performansı Oscar adaylığını hak ediyor. Uzun saçtan kısa saça ve benzersiz aksana kadar başlı başına bir dönüşüm hikayesi var. Zor bir oyunculuk görüyoruz. 2.35:1’de onun ağırlığını daha iyi hissediyoruz. Sinemada başrole yerleşen siyahi erkek müzisyen temsillerinden gidersek James Brown için Chadwick Boseman (“Get on Up”), Ray Charles için Jamie Foxx (“Ray”) ve Charlie Parker için Forest Whitaker’ın (“Kuş”) performanslarının yamacına yerleşiyor Cheadle.
Geçen sene ‘En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu’ Oscar’ı için adı geçen Emayatzy Corinealdi ise sevgili, metres tipi olarak idare ediyor. “Miles Davis: Zamanın Ötesinde”, bir yıldızın sanrıları olarak başlayıp ‘sahnenin estetiği’ne kaymasıyla takdiri hak ediyor. Ama dönemsel doku açısından 70’leri yansıtan sayısız biyografiden farkı kalmıyor. Afro-Amerikan müzisyen biyografileri arasında “Get On Up”ı (2014) sollarken, “Ray”le (2004) rekabet giriyor, bizde “Kuş” adıyla bilinen “Bird”ü (1988) ise sadece zorlayabiliyor. Cheadle, bir Eastwood değil. Ama onun imzasını taşıyan Charlie Parker biyografisinin de yanına yanaşabilen az film çekildi bugüne değin.
GÖRMEZDEN GELİNEMEYECEK BİR ÇABA
Burada Cheadle, zamanla kendini öne çıkarma gayesine kayıyor. Elbette film, performanslardan ziyade içsel kaosun, özel hayatın filmi olmuş. Ama bunu caz sahnesi estetiğiyle yaşatıyor. “Miles Davis: Zamanın Ötesinde”nin 100 dakikayı geçmemesi bu alanın fazlaca yıla yayıldığı için sarkan denemelerini düşününce çok olumlu bir hareket. Roberto Schaefer’in sinematografisi dönemin ruhunu yansıtmada başarı sağlıyor. Kurgu konusunda da görüntü bindirmeler, ara planlar ve nicesi gayet iyi hesaplanmış, retro dokuyu destekliyorlar.
Ama oyuncular araya girmek, bu duyguyu bastırmak istediğinde film kontrolü kaybediyor. Senaryodaki zaaflar da bu durumu besliyor ister istemez. Dil arayışı çarpsa da görsel yapı biraz tanıdık. Bu sebeple “Miles Davis: Zamanın Ötesinde”yi, ‘görmezden gelinmemesi gereken, ama çığır açmayan bir çaba’ olarak anabiliriz. Cheadle’ın bu filmi başlangıç olarak gördüğü takdirde yönetmenlikte ilerlemesi ve tarihi eserlere imza atması sektörün avantajına olur.
FİLMİN NOTU: 5.6
Künye:
Miles Davis: Zamanın Ötesinde (Miles Ahead)
Yönetmen: Don Cheadle
Oyuncular: Don Cheadle, Emayatzy Corinealdi, Ewan McGregor, Michael Stuhlbarg
Süre: 100 dk.
Yapım yılı: 2015
