Avrupa yolunda Türkiye’nin ayağını bağlayan davalar

Şefik DİNÇ / GAZETE HABERTÜRK

Türkiye’nin 1954 yılından bu yana taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) ilişkin karnesi kötü. Sözleşmeye imza atan Türkiye’nin aleyhine, AİHM’de (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) açılan davaların büyük bir kısmında Türkiye aleyhine kararlar çıktı. 2013’te 10 bin 950 olan dava sayısı, 2014’te 9488’e düştü. Sayının azalmasında Anayasa Mahkemesi’ne yapılan bireysel başvuru hakkının da etkisi oldu. Bazı davalarda çok yüksek miktarda tazminat ödemek zorunda kalan Türkiye’nin, hem AB üyeliği hem de benzer hak ihlallerinin yaşanmaması için yasal mevzuatında değişiklikler yapması gerekiyor. Tazminatları ödeyen Türkiye, bugüne kadar hakkında mahkûmiyet kararı verilen 2500’ün üzerindeki davanın 1548’inde bu uygulamaya gitmedi. Kararların uygulanmaması, Türkiye için Avrupa Konseyi’ndeki üyeliğinden ihraca giden bir yolu da açıyor. Ancak daha önemlisi Türkiye’nin yapmadığı yasal düzenlemeler AB müzakerelerinde de ciddi bir engel olarak öne çıkıyor.

AYNI SUÇTAN BİRDEN FAZLA MAHKÛMİYET

KADININ SOYADI MÜCADELESİ

İzmir’de yaşayan Avukat Ayten Ünal Tekeli, evlendikten sonra kendi soyadını kullanamayınca tam 20 yıl önce AİHM’ye başvurdu. Başvurudan 2 sene sonra Medeni Kanun’da 1997’de yapılan değişiklikle kadının kocasının soyadıyla birlikte kendi soyadını kullanabilmesinin önü açıldı. Ancak kadın avukat sadece kendi soyadını kullanma talebinden vazgeçmedi. AİHM’de 2004’te verilen kararda Türkiye mahkûm oldu. Türkiye bu kararın gereğini halen yerine getirmiş değil. Bakanlar Komitesi’nin nitelikli incelemeye aldığı davalardan birini oluşturuyor.

ZORUNLU DİN DERSİ

Alevi olduğunu söyleyen ve kızının okuldaki zorunlu din dersinden muaf olmasını isteyen Hasan Zengin, Milli Eğitim Müdürlüğü ve yargıdan olumsuz yanıt alınca AİHM’ye başvurdu. 3 yıl sonra çıkan kararda AİHM, Türkiye aleyhine karar verdi. Müfredatta ve ders kitaplarında bazı değişiklikler yapılmasına rağmen, din dersi okullarda zorunlu ders olarak okutulmaya devam ediliyor.

ŞİDDET MAĞDURU KADIN KORUNMUYOR

Kocasından şiddet gören ve annesi öldürülen Nahide Opuz’un başvurusuyla AİHM Türkiye’yi 36 bin 500 TL’ye mahkûm etti. Bu kararla Avrupa’da ilk defa bir devlet, AİHM önünde kadın vatandaşlarına ayrımcılıktan hüküm giydi. Kararın ardından yasal düzenlemeler yapılsa da yetersiz kaldı. Kadına şiddet konusu da yakında izlenen dosyalar arasında bulunuyor.

GÜNEY KIBRIS’A TAZMİNAT ÖDENMEDİ

AİHM, Kıbrıs Rum Yönetimi’nin 22 Kasım 1994’teki başvurusu nedeniyle açılan davada, 2001’de Türkiye’nin Kıbrıs Barış Harekâtı’nda AİHS’nin 11 farklı maddesini ihlal ettiğine hükmetti ve tazminatla ilgili kararı ileri bir tarihe erteledi. Rum Yönetimi, davanın maddi manevi tazminat kısmının görüşülmesi için 2011’de yeniden mahkemeye başvuruda bulundu. Mahkeme 2013 yılında Türkiye’nin 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’ndan dolayı 90 milyon Euro manevi tazminat ödemesine karar verdi. Türkiye, AİHM’nin verdiği bu kararı uygulamadı ve böylece ilk kez bir maddi tazminat da ödenmeyerek karar uygulanmamış oldu.